Każde posiadanie środków narkotycznych jest przestępstwem

SN w uzasadnieniu przypomniał, że pojęcie posiadania w prawie karnym nie jest tożsame ze znaczeniem, jakie temu terminowi nadaje się w prawie cywilnym. W prawie karnym sformułowanie to jest z reguły używane w znaczeniu ogólnym i oznacza "mieć" coś, "dysponować" czymś. "Posiadanie" oznacza świadome i faktyczne dysponowanie rzeczą, niezależne od czasu jego trwania. SN zauważył, że na tym można by wykładnię przepisu art. 62 cyt. ustawy zakończyć, bo już wykładnia językowa daje jasny i precyzyjny wynik. Sądom pozostałoby jedynie ustalić, czy osoba zażywająca środek odurzający lub substancję psychotropową rzeczywiście nimi "dysponowała" ("miała" je). By jednak wzmocnić argumentację, SN odwołał się również do pozostałych metod wykładni.

SN odwołał się do celu cyt. ustawy, którym jest przeciwdziałaniu narkomanii. Cel ten jest realizowany przez nadzór nad substancjami, których używanie może prowadzić do narkomanii, a także zwalczanie niedozwolonego obrotu, wytwarzania, przetwarzania, przerobu i posiadania takich substancji (art. 2 ust. 1 pkt 4 i 5 u.p.n.). SN zauważył, że że żaden przepis ustawy nie wprowadza upoważnienia dla posiadania narkotyków związanego z osobistym ich wykorzystywaniem (używaniem), z wyjątkiem używania leczniczego. Dlatego nie można przyjmować, że ustawa nie zabrania zażywania narkotyków, mimo iż brak jest przepisu mówiącego o tym wprost. W każdym wypadku posiadania środków narkotycznych bez uprawnienia podlegają one przepadkowi. SN odwołał się również do zakazu posiadania broni palnej bez zezwolenia, wynikającego z art. 263 § 2 k.k. - używanie broni palnej traktowane jest jako jej posiadanie wymagające uzyskania pozwolenia. Analogicznie rozumieć zatem należy zakaz posiadania środków narkotycznych.

Przechodząc do wykładni historycznej SN zwrócił uwagę, iż ustawa z dnia 31 stycznia 1985 roku o zapobieganiu narkomanii (Dz. U. Nr 4, poz. 15) nie zawierała jakichkolwiek przepisów przewidujących odpowiedzialność karną za samo posiadanie, w tym zażywanie narkotyków. Pomimo tego ustawa dopuszczała posiadanie środków odurzających czy psychotropowych wyłącznie przez podmioty do tego uprawnione (art. 13 ust. 3). Przepis art. 13 ust. 4 ustawy przewidywał z mocy prawa zniszczenie lub przejęcie na rzecz Skarbu Państwa bez odszkodowania  środków odurzających i psychotropowych posiadanych bez uprawnienia. Sam brak przepisów karnych nie oznaczał więc dopuszczalności jakiegokolwiek posiadania takich  środków.

Kolejna ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 75, poz. 468 ze zm.) wprost zakazywała posiadania narkotyków w art. 48, przy czym w pierwotnym brzmieniu art. 48 zawierał także ust. 4, przewidujący niepodleganie karze sprawcy, który posiadał na własny użytek  środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej. Przepis ten został następnie uchylony. SN zwrócił przy tym uwagę, że i tak art. 48 ust. 1 nie stanowił, iż określony w nim przypadek nie jest przestępstwem, a jedynie uchylał ukaranie sprawcy. Środki narkotyczne podlegały zaś przepadkowi. W ustawie obecnie obowiązującej nie ma odpowiednika art. 48 ust. 4 ustawy z 1997 roku (choć należy zaznaczyć, iż obecnie podejmowane są próby powrotu do tego rozwiązania).

Na końcu SN zastrzegł, iż samo stwierdzenie w organizmie określonej osoby obecności narkotyków nie oznacza automatycznie, iż można jej przypisać ich posiadanie. Jest to jedynie poszlaka (dowód pośredni) wskazująca na to, że dana osoba mogła wcześniej użyć wykrytego środka, a w związku z tym i posiadać taki środek. Jeżeli nie da się wykluczyć wniosku, że osobie tej narkotyk udostępniono w sposób niezwiązany z przejęciem przez nią władztwa nad narkotykiem, dowód ten, jeżeli jest jedynym w sprawie, jest niewystarczający dla ustalenia sprawstwa.

Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2011 roku, sygn. akt I KZP 24/10