Na odmowę wydania zaświadczenia o nie zaleganiu ze składkami można skarżyć się do sądu

Sprawa wszczęta na skutek odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w przedmiocie odmowy wydania zaświadczenia o niezaleganiu z opłacaniem składek jest sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 476 § 2 pkt 1 k.p.c.)

W uzasadnieniu SN najpierw wskazał, iż należy przesądzić, czy jest to sprawa cywilna i czy jakiś przepis szczególny nie wyłącza jej spod kompetencji sądów powszechnych. Zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zaobserwować można - czytamy w uzasadnieniu - tendencję do szerokiego rozumienia pojęcia sprawy cywilnej. W postanowieniu z dnia 22 kwietnia 1998 r., I CKN 1000/97 (OSNC 1999, nr 1, poz. 6), Sąd Najwyższy uznał, że droga sądowa jest dopuszczalna, jeżeli powód opiera swoje roszczenia na zdarzeniach prawnych, które mogą stanowić źródło stosunków cywilnoprawnych. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych są sprawami cywilnymi w znaczeniu formalnym (art. 1 k.p.c.), co ma i ten skutek, że poddane są one kontroli sądowej.

Zgodnie z art. 181 k.p.a. organy odwoławcze właściwe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych określają przepisy odrębne, a do postępowania przed tymi organami stosuje się odpowiednio przepis art. 180 § 1 k.p.a. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy k.p.a., chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Należy rozważyć zatem - pisze SN - czy kwestie wydawania zaświadczeń w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych podlegają innej kontroli odwoławczej, niż zaświadczenia wydawane w pozostałych sprawach na zasadach ogólnych (art. 1 pkt 4 oraz art. 117-119 k.p.a.).

SN doszedł do wniosku, iż skoro art. 181 k.p.a. nie wskazuje bliżej na rodzaj przepisów odrębnych, jakie miałyby regulować kwestie wnoszenia odwołań od wydanych przez organ rentowy decyzji, należy zwrócić uwagę na unormowania zawarte zarówno w art. 476 § 2 i 3 k.p.c. jak i art. 83 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 476 § 2 k.p.c. przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych dotyczących: ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia rodzinnego, emerytur i rent, innych świadczeń w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...). Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się także sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie, a także sprawy, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności oraz sprawy o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami otwartych funduszy emerytalnych a tymi funduszami lub ich organami (art. 476 § 3 k.p.c.). Z kolei w myśl art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności: zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ich przebiegu, ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek, ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych (art. 83 ust. 2 ustawy). Jest to zasada kontroli wszystkich decyzji organu rentowego w postępowaniu sądowym. Potwierdzają ją wyjątki, które nie dotyczą rozstrzyganej sprawy (art. 83 ust. 4).

W konsekwencji - zdaniem SN - z mocy art. 177 Konstytucji R.P. oraz na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, od decyzji organu rentowego zawierającej odmowę wydania zaświadczenia o nie zaleganiu ze składkami służy odwołanie do sądu właściwego do rozpoznawania odwołań od decyzji organu rentowego. Odmowa wydania zaświadczenia o niezaleganiu ze składkami na ubezpieczenie społeczne w formie decyzji prowadzi w konsekwencji do innej jego kontroli niż w postępowaniu administracyjnym.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2007 r., sygn. akt II UZP 4/07