Niewzięcie udziału w sprawie nie powoduje nieważności

Niewzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania.

SN nadał tej uchwale ?moc zasady prawnej.?

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu przypomniał róż?nice między postępowaniem procesowym i nieprocesowym, podkreślając jednocześnie równorzędność obu tych trybów postępowania cywilnego. Zwrócił jednak uwagę?, że podstawowym modelem postępowania jest proces, a przepisy o pro?cesie stosuje się odpowiednio w przepisie o nieprocesie. Rodzi to problemy z ich wykładnią, jak to miało ?miejsce ???????w ?niniejszej ???spraw?i?e?.??? ??S?N? ?zaznaczył, że choć ?pytanie ?dotyczyło sprawy o zasiedzenie,? to w rzeczywistości ma ono? walor ogólny i obejmuje skutki niewzięcia przez zainteresowanego – wbrew wymaganiom przewidzianym w art. 510 k.p.c. – udziału w jakiejkolwiek sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym.

Przepis art. 379 pkt 5 k.p.c. stwierdza, że nieważność postępowania zachodzi wtedy, gdy strona została pozbawiona możności obrony swych praw. Przepis ten umieszczony jest w części kodeksu dotyczącej procesu. Stroną jest jedynie osoba uczestnicząca w konkretnym procesie – przepis ten nie dotyczy osoby, która tylko stroną mogła być (bo proces dotyczył jej interesów), ale w rzeczywistości nie była.

W nieprocesie nie ma stron, lecz są "uczestnicy". Uczestnikiem jest osoba, która bierze w tym charakterze udział w postępowaniu nieprocesowym po wskazaniu jej przez wnioskodawcę i doręczeniu odpisu wniosku, po wzięciu udziału w sprawie w wyniku własnej inicjatywy lub na skutek wezwania przez sąd (art. 510 k.p.c.). W konsekwencji – pisze SN – posługiwanie się art. 379 pkt 5 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w odniesieniu do osób, które nie stały się (nie były) uczestnikami postępowania, choćby były zainteresowane, jest w ogóle wyłączone. Taki był też zamysł twórców przedwojennego projektu kodeksu postępowania niespornego.

Nadto SN odwołał się do treści art. 524 § 2 k.p.c., zgodnie z którym – inaczej niż w procesie – osoba zainteresowana, niebędąca uczestnikiem postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, może żądać wznowienia postępowania, jeżeli postanowienie to narusza jej prawa. Niewzięcie zatem przez zainteresowanego udziału w sprawie nie powoduje nieważności postępowania, która nigdy nie jest wiązana z wpływem na wynik sprawy.

W dalszej części uzasadnienia SN posłużył się także argumentem, iż w sprawach nieprocesowych zainteresowanych może być bardzo wielu, a wezwanie ich wszystkich może być niemożliwe lub poważnie utrudnione. Rygor nieważności stwarzałby tu zatem zagrożenie dla stabilności orzeczeń sądowych. Naruszenie art. 510 k.p.c. oraz innych przepisów kształtujących krąg osób zainteresowanych należy zdaniem SN traktować jako uchybienie procesowe. Może ono być podnoszone w apelacji, może też być podstawą skutecznego zarzutu kasacyjnego.

Warto też zwrócić uwagę, co przypomniał SN, że w sprawie o zasiedzenie do kręgu zainteresowanych należy zaliczyć nie tylko dotychczasowego właściciela i jego spadkobierców, ale także pozostałych – innych niż wnioskodawca – posiadaczy samoistnych, posiadaczy zależnych, osoby dysponujące prawem rzeczowym na zasiadywanej nieruchomości, jak też posiadaczy gruntów sąsiednich, jeżeli roszczą sobie prawo do własności nieruchomości lub przygranicznych pasów gruntu.

Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2010 roku, sygn. akt III CZP 112/09