Wyciągi z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego mogą być podstawą przepisania klauzuli wykonalności

Wyciągi z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego, z których wynika przejście wierzytelności na fundusz sekurytyzacyjny w okolicznościach określonych w art. 788 § 1 k.p.c., stanowią dowód uzasadniający nadanie tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przeciwko zbywcy wierzytelności klauzuli wykonalności na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego.

W uzasadnieniu SN najpierw przedstawił instytucję sekurytyzacji, która jest procesem ekonomicznym mającym za cel uzyskanie środków finansowych z wierzytelności poprzez emisję papierów wartościowych, których wykup zabezpieczają sekurytyzowane wierzytelności. Fundusz sekurytyzacyjny należy do grupy funduszy inwestycyjnych zamkniętych - przypomniał SN - a jego działalność polega na emisji papierów wartościowych - certyfikatów inwestycyjnych - w celu zgromadzenia środków, przeznaczonych na nabycie wierzytelności lub praw do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności (art. 183 ust.

1 u.f.i.). Pozyskane prawa majątkowe (które stanowią bądź przelane na fundusz wierzytelności, bądź też przekazane mu same prawa do świadczeń z wierzytelności, które to wierzytelności pozostają przy dotychczasowym wierzycielu), a konkretnie ich realizacja, stanowi podstawę zaspokojenia roszczeń inwestorów, którzy zakupili certyfikaty inwestycyjne funduszu.

Stosownie do art. 788 § 1 k.p.c. w postępowaniu klauzulowym następstwo po stronie wierzyciela lub dłużnika musi zostać wykazane w sposób kwalifikowany - dokumentem urzędowym lub dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. Dokument urzędowy, o jakim mowa w tym przepisie, definiować należy poprzez odwołanie się do art. 244 § 1 k.p.c. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 1997 r., III CZP 125/96, OSNC 1997/5/51). Art. 194 u.f.i wskazuje, jakie dokumenty sporządzone przez fundusz sekurytyzacyjny mają moc prawną dokumentów urzędowych: 

1. księgi rachunkowe funduszu,

2. wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych funduszu i opatrzone pieczęcią towarzystwa zarządzającego funduszem sekurytyzacyjnym oraz

3. wszelkie wystawione w ten sposób oświadczenia zawierające zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw lub pokwitowanie odbioru należności.

Każdy z tych dokumentów spełnia zatem wymagania art. 788 § 1 k.p.c. w zakresie formy. Istotą problemu przedstawionego jest jednak to, czy zawarta w tych dokumentach treść, objęta właściwym dokumentom urzędowym domniemaniem prawdziwości, umożliwia udowodnienie z ich pomocą przejścia wierzytelności.

W doktrynie i orzecznictwie - pisze SN - zagadnienie w jaki sposób przejście uprawnień lub obowiązków powinno być ujęte w dokumencie, by uznać go za podstawę do nadania klauzuli w drodze przewidzianej w art. 788 § 1 k.p.c., ogranicza się do wniosku, że dokument taki winien umożliwiać stwierdzenie, że przejście rzeczywiście nastąpiło. Decyduje zatem każdorazowo treść konkretnego, poddawanego ocenie dokumentu.

Odnośnie dokumentów wyżej oznaczonych w pkt 1 i 2 SN - opierając się na przepisach o rachunkowości - uznał, że na podstawie analizy zapisów na poszczególnych kontach ksiąg rachunkowych da się przynajmniej w niektórych sytuacjach ustalić, iż w określonej dacie fundusz sekurytyzacyjny nabył konkretną wierzytelność od konkretnego podmiotu.

Ponadto z art. 195 ust. 1 u.f.i. wynika, że wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu może potwierdzać nabycie przez fundusz sekurytyzacyjny wierzytelności lub puli wierzytelności zabezpieczonych zastawem lub hipoteką i stanowić podstawę do wpisu zmian dotychczasowego wierzyciela w księdze wieczystej lub rejestrze zastawów. Art. 34 zd. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r., nr 124, poz. 1361 ze zm.) wymaga indywidualizacji wierzytelności zabezpieczonej i wykazania, że nabycie nastąpiło od konkretnego podmiotu, a zatem ustawodawca zakładał, że wyciąg będzie zawierał dostatecznie sprecyzowane dane.

SN zastrzegł jednak, iż o tym, czy konkretny wyciąg wykazuje przejście uprawnień na fundusz w sposób spełniający kryteria z art. 788 § 1 k.p.c., nie można przesądzić w sposób abstrakcyjny, lecz jedynie badając konkretny wyciąg, bądź korespondujące ze sobą wyciągi.

Co do dokumentów oznaczone pkt 3, SN stwierdził, iż w art. 194 u.f.i. nie wymieniono oświadczenia stwierdzającego przeniesienie wierzytelności, któremu art. 95 ust. 1 pr. bankowego w określonych sytuacjach przyznaje moc prawną dokumentu urzędowego. W konsekwencji oświadczenie, w którym fundusz sekurytyzacyjny potwierdza nabycie określonej wierzytelności od dotychczasowego wierzyciela, trudno podciągnąć pod jakąkolwiek kategorię oświadczeń objętych art. 194 u.f.i. Co prawda Sąd Apelacyjny rozważał podciągnięcie go pod kategorię "oświadczenia zawierającego zobowiązaniu", ale wg SN "oświadczenie zawierające zobowiązanie" zawarte w treści art. 194 u.f.i. należy interpretować analogicznie jak w wypadku art. 95 ust. 1 prawa bankowego, a zatem jako oświadczenie o zobowiązaniach (długach) funduszu, a nie jego wierzytelnościach. Oświadczenie potwierdzające nabycie przez fundusz sekurytyzacyjny określonych uprawnień nie może więc być zakwalifikowane do kategorii "oświadczeń zawierających zobowiązanie", obdarzonych mocą dokumentu urzędowego.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., sygn. akt III CZP 101/07