Zakres służebności drogi koniecznej można zmienić w trybie nieprocesowym
Sąd Rejonowy w S. oddalił wniosek Mirosława B. o zmianę prawomocnego postanowienia oddalającego wniosek o ustanowienie drogi koniecznej, złożony w sytuacji, w której na rzecz nieruchomości wnioskodawcy ustanowiona była już służebność drogi koniecznej, niezapewniająca jednak - zdaniem wnioskodawcy - odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Rozpoznając apelację wnioskodawcy od tego postanowienia, Sąd Okręgowy w S. powziął wątpliwość, której dał wyraz w przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnieniu prawnym: "Czy żądanie strony inicjującej postępowanie o zmianę przebiegu służebności drogi koniecznej ustanowionej na jej rzecz rozpoznawane jest w postępowaniu nieprocesowym (art. 626 k.p.c.), czy też według przepisów o postępowaniu procesowym?". Sąd Najwyższy podjął uchwałę o następującej treści:
Sprawa o zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności drogi koniecznej, wszczęta przez właściciela nieruchomości władnącej, jest rozpoznawana w trybie postępowania nieprocesowego.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu zwrócił uwagę, iż po ustanowieniu służebności może z różnych przyczyn pojawić się potrzeba jej zmiany - choćby przez poszerzenie czy złagodzenie zakrętów. Zmianą może być zainteresowany zarówno właściciel nieruchomości obciążonej, jak i właściciel nieruchomości władnącej. Wyrazem uznania, że służebności gruntowe nie mogą mieć stałej i niezmiennej treści - pisze SN - jest m.in. art. 291 k.c., rzecz jednak w tym, iż prawodawca przyznał roszczenie o zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności wyłącznie właścicielowi nieruchomości obciążonej. Roszczenie to, wywodzone z wymienionego przepisu - wobec jego jednoznacznego i oczywistego brzmienia - nie przysługuje zatem właścicielowi nieruchomości władnącej.
SN uznał takie rozwiązanie za ułomne i niespójne, dlatego też szukał rozstrzygnięcia na gruncie innych przepisów. Zwrócił uwagę na art. 145 k.c., zgodnie z którym drogę konieczną ustanawia się wtedy, gdy nieruchomość określana następnie jako "władnąca" nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub należących do niej budynków gospodarskich. Zdaniem SN może dojść do sytuacji, w której "nieodpowiedniość" dostępu, gwarantowanego istniejącą już służebnością drogi koniecznej, stanie się wynikiem zmiany stosunków oraz powstaniem ważnej potrzeby gospodarczej, uzasadniającej inny "odpowiedni" dostęp; jako przykład SN podał sytuację, gdy wytyczona i używana dotychczas droga konieczna okaże się - ze względów technicznych lub trakcyjnych - zbyt wąska albo zbyt niedogodna, aby zapewnić właścicielowi nieruchomości władnącej odpowiedni kontakt z drogą publiczną.
W takim wypadku powstaje sytuacja wypełniająca hipotezę art. 145 § 1 k.c., co uzasadnia wystąpienie przez właściciela nieruchomości władnącej z wnioskiem o ustanowienie nowej (zmienionej, rozszerzonej) drogi koniecznej, zapewniającej odpowiednie połączenie z drogą publiczną (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1966 r., III CR 292/66, „Biuletyn SN" 1967, nr 9-10, poz. 134, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2002 r., V CKN 1002/00, nie publ.).SN uznał za oczywiste, iż taka sprawa, choć w sensie materialnym stanowi sprawę o zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności drogi koniecznej, jest w istocie sprawą o ustanowienie służebności w rozumieniu przepisów rozdziału 5, działu III, tytułu II księgi drugiej kodeksu postępowania cywilnego, a zatem podlega rozpoznaniu w trybie postępowania nieprocesowego.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2007 roku, sygn. akt III CZP 70/07
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?