Kiedy zachodzą wątpliwości co do bezstronności sędziego?
Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne III Wydziału Rodzinnego i Nieletnich Wojewódzkiego Sąd Rejonowy w Grudziądzu dotyczące przesłanek wyłączenia sędziego.
W omawianej sprawie powód Ryszard K. w pozwie skierowanym przeciwko Renacie K. wniósł o obniżenie alimentów. Pozwana jest ławnikiem orzekającym w sądzie pytającym. Wszyscy sędziowie orzekający w tym wydziale złożyli wnioski o wyłączenie od rozpoznawania sprawy. Wskazali, że przesłanką wyłączenia jest fakt pełnienia przez pozwaną funkcji ławnika w tym samym wydziale, co może ich zdaniem wywołać wątpliwości co do ich bezstronności. Zgodnie z kwestionowanym przepisem, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do jego bezstronności. Zdaniem pytającego sądu, na ustawodawcy spoczywa obowiązek takiego ukształtowania instytucji wyłączenia sędziego, by obejmowała wszelkie sytuacje, które mogłyby prowadzić do powstania uzasadnionych wątpliwości co do bezstronności sędziego. Jako przykłady takich sytuacji sąd pytający wymienił np.: pełnienie przez stronę funkcji ławnika lub biegłego, wykonywanie przez stronę zawodu adwokata lub radcy prawnego i związane z tym występowanie w tym samym sądzie w charakterze pełnomocnika. Wystąpienie takich sytuacji w obecnym stanie prawnym uniemożliwia zastosowanie kwestionowanego przepisu. Jednakże fakt, że w powyższych sprawach sędziowie żądają wyłączenia oznacza, że w ich ocenie mogą istnieć wątpliwości co do ich bezstronności. U zewnętrznego obserwatora zatem takie wątpliwości tym bardziej mogą powstać. Zdaniem pytającego sądu kwestionowany przepis ograniczając wyłączenie sędziego jedynie do stosunku osobistego, pomijając inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na ocenę bezstronności sędziego jest niezgodny z konstytucją.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 49 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim ogranicza przesłankę wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem ustawowym, pomijając inne okoliczności, które mogłyby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny podzielił pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Trybunału (sygn. SK 53/04), że gwarancje bezstronności sędziowskiej nie mogą być ograniczone jedynie do stworzenia możliwości wyłączenia sędziego ze względu na istnienie bezpośrednich relacji o charakterze osobistym. Wyłączenie powinno być możliwe w wypadku okoliczności (zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych), które w sytuacji konkretnego sędziego mogą budzić uzasadnione wątpliwości co do wydania orzeczenia opartego na w pełni zobiektywizowanych przesłankach. Trybunał ustalił, że zaskarżony przepis nie obejmuje innych okoliczności, które mogłyby wywołać wątpliwości co do bezstronności, a w związku z tym stwierdził, że jest to efekt pominięcia ustawodawczego nie zaś zaniechania ustawodawcy. Wyrok ma postać orzeczenia o niezgodności w określonym zakresie, co jest skutkiem pominięcia ustawodawczego. Zdaniem Trybunału potrzebna jest więc niezwłoczna interwencja ustawodawcza, w wyniku której nastąpiłaby nowelizacja zaskarżonego przepisu, umożliwiająca objęcie wszystkich przesłanek względnych mogących wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 2008 r., sygn. akt P 8/07
A.J.
Zespół e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?