Co może się zmienić w alimentach?

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje projekt nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (projekt został skierowany na Radę Ministrów). Zmiany, jakie zamierza wprowadzić w prawie rodzinnym, dotyczą m.in. alimentów, w tym drażliwej często kwestii alimentów dla dorosłych dzieci.

Alimenty dla dorosłych dzieci

Obecnie obowiązujący przepis stanowi, iż rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Ukończenie 18 lat samo w sobie nic nie zmienia. Jeśli dziecko wciąż się uczy, z reguły obowiązek alimentacyjny trwa. Rodzice są obowiązani dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami.

W projekcie przewidziano wprowadzenie przepisu (art. 133 § 3), zgodnie z którym rodzice będą mogli uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli będą one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie będzie dokładać starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Jak widać, nie zdecydowano się na "automatyczne" zerwanie obowiązku alimentacyjnego wobec dzieci, które osiągają pełnoletność. Rodzice będą mogli jednak uchylić się od obowiązku utrzymywania dorosłego dziecka, jeśli łączyłoby się to dla nich z nadmiernym obciążeniem. Nie ma co prawda definicji "nadmiernego uszczerbku", ale pojęcie to już w kodeksie występuje (w art. 134); przyjmuje się, że z nadmiernym uszczerbkiem mamy do czynienia wtedy, gdy osobie zobowiązanej do płacenia alimentów nie wystarcza środków na zaspokojenie swych potrzeb nie tylko niezbędnych do przeżycia, ale też potrzeb nieco ponad owo minimum. Ocena w każdym przypadku zależeć będzie do sądu.

Widoczne jest w każdym razie pewne osłabienie obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dorosłych dzieci. Jest to spowodowane faktem, iż rodzice, nie mając wpływu na postawę życiową dziecka, nie powinni być obciążeni zbyt długo obowiązkiem alimentacyjnym, z uszczerbkiem dla swojego utrzymania. Nie ma też podstaw do utrzymywania dziecka, które nie stara się o osiągnięcie samodzielności.

Wykonanie obowiązku alimentacyjnego

Przepis art. 135 § 2 w nowym brzmieniu będzie stanowił, iż wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego. W przypadku osób niepełnosprawnych obowiązek alimentacyjny będzie zatem mógł być wypełniony przez osobiste starania bez względu na wiek. Projektowany przepis pozwala na dostosowanie obowiązku alimentacyjnego do możliwości poszczególnych członków rodziny.

Wpływ świadczeń socjalnych na obowiązek alimentacyjny

Zgodnie z projektem (art. 135 § 3), świadczenia z funduszów pomocy społecznej podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji oraz świadczenia dla rodziny zastępczej nie będą wpływać na zakres obowiązku alimentacyjnego. Przykładem świadczeń z funduszów pomocy społecznej podlegających zwrotowi jest pobyt w zakładzie opiekuńczym. To, że osoba uprawniona ma zapewniony tam wikt i opierunek, nie zwalnia zobowiązanych z obowiązku alimentacyjnego.

Alimenty wsteczne

Obecnie brak jest wyraźnego uregulowania co do alimentów wstecznych. Stosuje się zasadę wypracowane przez praktykę sądów, zgodnie z którą alimenty służą zaspokojeniu potrzeb bieżących, a za okres wsteczny mogą się należeć wtedy, gdy potrzeby z tego okresu nadal są niezaspokojone. Projekt przewiduje wprowadzenie przepisu (art. 137 § 2), który będzie wyraźnie stanowił, iż niezaspokojone potrzeby uprawnionego z czasu przed wniesieniem powództwa o alimenty sąd będzie uwzględniał zasądzając odpowiednią sumę pieniężną. W uzasadnionych wypadkach sąd będzie mógł rozłożyć zasądzone świadczenie na raty. Sama zasada nie ulegnie zatem zmianie, ale będzie jasno wyrażona w przepisie.

Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego

Zgodnie z planowanym art. 144[1], zobowiązany będzie mógł uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów będzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie będzie to jednak dotyczyć obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka - żadne bowiem względy nie zwalniają rodziców z troski o dziecko. Na przepis ten będą mogli powołać się np. małżonkowie wobec siebie lub rodzice wobec dorosłych dzieci. Zasady współżycia społecznego nie są nigdzie zdefiniowane. Należy przez nie rozumieć pewne reguły moralne, słusznościowe, przyjęte przez społeczeństwo jako całość.

Podstawa:

• Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw

Zespół
e-prawnik.pl