Jakie zmiany szykują się w VAT?

10.4.2007

Sejm zajmuje się rządową nowelizacją ustawy o podatku VAT. Projekt przewiduje realizację zadań w zakresie programu "Działań na rzecz racjonalności i przejrzystości finansów publicznych", w tym m.in. zmiany w zakresie odliczania podatku naliczonego oraz rozliczania podatku, długości okresu rozliczeniowego, zwrotu różnicy podatku oraz rozliczenia ryczałtowego przez niektóre grupy podatników. Projekt zmiany ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług oraz o zmianie niektórych innych ustaw został opracowany z założeniem uproszczenia przepisów w zakresie podatku VAT, doprecyzowania brzmienia regulacji prawnych oraz zniesienia lub zmniejszenia barier i ograniczeń formalnoprawnych wynikających z obecnych uregulowań. Poniżej wskażemy ważniejsze z proponowanych zmian.

Czy przewidziano szczególne regulacje wobec towarów przemieszczanych do magazynu konsygnacyjnego?

Dodanie art. 12a i art. 20a ma na celu wprowadzenie szczególnych regulacji stosowanych w większości państw członkowskich wobec towarów przemieszczanych do magazynu konsygnacyjnego (definicja tego pojęcia została zamieszczona w art. 2 pkt 27b, magazyn typu call-off stock zdefiniowany został w słowniczku ustawowym jako „magazyn konsygnacyjny") zlokalizowanego w innym państwie członkowskim. Z magazynu tego towary może pobierać według potrzeb wyłącznie jeden odbiorca (ang. call-off stock). Dostawa tych towarów (przeniesienie prawa do rozporządzania jak właściciel) następuje w momencie pobrania tych towarów przez odbiorcę (nabywcę). Proponowane rozwiązania upraszczają rozliczenie tego rodzaju transakcji zarówno przy towarach przywożonych do magazynu konsygnacyjnego zlokalizowanego na terytorium Polski, jak i towarów wywożonych do takiego magazynu położonego na terytorium innego państwa członkowskiego. Podstawową cechą tych uproszczeń jest uznanie, że przemieszczenie towarów do magazynu konsygnacyjnego zlokalizowanego na terytorium Polski powoduje powstanie obowiązku podatkowego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów u polskiego podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT UE, natomiast przy przemieszczaniu towarów do magazynu konsygnacyjnego zlokalizowanego na terytorium innego państwa członkowskiego rozpoznawanie obowiązku podatkowego w tych transakcjach według reguł podatkowych obowiązujących w tym innym państwie członkowskim.

Takie rozwiązanie pozwala w tych transakcjach na zwolnienie z obowiązku rejestracji dla podatku od towarów i usług podatników podatku od wartości dodanej z tytułu przemieszczenia własnych towarów oraz dokonania dostawy tych towarów na terytorium Polski (art. 29 ust. 18 pkt 3 oraz § 2 pkt 1 lit. j rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 6 kwietnia 2004 r. w sprawie określenia podatników niemających obowiązku składania zgłoszenia rejestracyjnego), jak również uwalnia podatników podatku od towarów i usług (jeżeli tego typu regulacje przewiduje również inne państwo członkowskie) z obowiązku rejestracji dla podatku od wartości dodanej w innym państwie członkowskim (dla możliwości zastosowania stawki 0% przy przemieszczaniu własnych towarów podatnik nie będzie już musiał wskazywać przyznanego mu numeru VAT w innym państwie członkowskim – poda bowiem numer VAT nabywcy tych towarów).

Zagraniczni dostawcy nie będą więc musieli rejestrować się w Polsce jako podatnicy VAT, a podatek rozliczy krajowy nabywca. I odwrotnie, towary przemieszczane z Polski do magazynu zlokalizowanego w innym państwie członkowskim będą opodatkowane wg przepisów tego państwa, a polski dostawca uniknie konieczności występowania w tym kraju o nr VAT.

Zmiany w rejestracji dla celów transakcji wewnątrzwspólnotowych

Propozycja zmiany ust. 6 art. 13 wiąże się z jednoczesnym skreśleniem ust. 12 w art. 97. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, warunkiem uznania dostawy towarów wywożonych do innego państwa członkowskiego za wewnątrzwspólnotową dostawę towarów jest zgłoszenie zamiaru dokonywania wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów i zarejestrowanie jako podatnik VAT UE. Tymczasem w świetle ustawy istnieją co najmniej trzy przesłanki rejestracji dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych: chęć dokonywania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub dostawy towarów oraz świadczenie usług, dla których miejscem opodatkowania jest inny kraj Wspólnoty, którego numerem identyfikacyjnym posłużył się usługobiorca. Formularz rejestracyjny na potrzeby rejestracji do VAT UE zawiera trzy odrębne pola odpowiadające trzem wskazanym powyżej przesłankom rejestracji. Proponowana zmiana ma na celu ułatwienie rozliczeń wewnątrzwspólnotowych dla podatników. Na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych uzyskanie numeru identyfikacji z przedrostkiem PL, niezależnie od przyczyn rejestracji, powinno być wystarczające dla uznania danej transakcji za wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

W obecnym stanie prawnym wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów występuje, jeżeli dokonującym dostawy jest podatnik VAT, który zgłosił zamiar dokonywania wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów i został zarejestrowany jako podatnik VAT UE. Oznacza to, że obecnie należy wyraźnie zaznaczyć, że podatnik ma zamiar dokonywać dostaw. Po zmianach - jeżeli wejdą w życie - wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów będzie występowała, jeśli dokonującym dostawy jest podatnik VAT zarejestrowany jako podatnik VAT UE. Wystarczające będzie zatem posiadanie numeru unijnego z jakiegokolwiek powodu, aby dokonać skutecznej wewnątrzwspólnotowej dostawy towaru do innego kraju Unii.

Kiedy ma powstawać obowiązek podatkowy?

Zmiana art. 19 ma na celu ujednolicenie momentu powstania obowiązku podatkowego i nadania jej możliwie prostego i precyzyjnego charakteru, przy czym generalną zasadą będzie, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dostawy towarów lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż z dniem wystawienia faktury albo uregulowania lub upływu terminu uregulowania należności, w tym również zadatku, zaliczki, przedpłaty lub raty – w odniesieniu do tej części należności, która została uregulowana lub której termin upłynął. Proponowana zmiana w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego w eksporcie towarów przyczyni się do ujednolicenia regulacji art. 19 oraz usunie ewentualne wątpliwości interpretacyjne, które pojawiają się w sytuacji, gdy podatnik dokonał eksportu, natomiast nie otrzymał jeszcze dokumentu potwierdzającego wywóz towarów poza Wspólnotę Europejską.

Jakie ułatwnienia mają dotyczyć wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów?

Projektowana ustawa przewiduje również przez nowe brzmienie art. 42 ust. 12 uproszczenie rozliczania wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Z uwagi na system wymiany informacji o VAT z innymi państwami członkowskimi i konieczność zachowania porównywalności danych uproszczenie dotyczy podatników rozliczających podatek od towarów i usług miesięcznie w stosunku do transakcji dokonywanych w pierwszym lub drugim miesiącu kwartału. Uproszczenie polega na tym, że w przypadku braku dowodów potwierdzających wywiezienie z terytorium kraju i dostarczenie do nabywcy na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju towarów będących przedmiotem wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, podatnik nie musi jej wykazywać jako sprzedaży krajowej, do momentu złożenia rozliczenia za ostatni miesiąc w kwartale. W przypadku gdy w tym czasie otrzyma stosowne dowody, wykaże tę dostawę jako wewnątrzwspólnotową.

Jak ma wyglądać zmieniona definicja działalności gospodarczej?

W projekcie nowelizacji ustawy o VAT przewidziano nową definicję działalności gospodarczej. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 15, podatnikami podatku VAT będą osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące działalność gospodarczą:

wytwórczą, rolniczą, budowlaną, handlową, usługową, w tym również wykonywaną w ramach wolnych zawodów,
polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
polegającą na pobieraniu pożytków z rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły w celach zarobkowych

- prowadzoną bez względu na jej rezultat, wykonywaną samodzielnie, w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo.

Wedle projektu nowelizacji za działalność gospodarczą nie uznaje się zaś czynności, jeśli:

wszelką odpowiedzialność wobec osób trzecich - z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych - za ich rezultat oraz wykonywanie ponosi zlecający wykonanie tych czynności, i
są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności, i
wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.

Zmiana ta powinna więc zainteresować osoby na „samozatrudnieniu" oraz ich kontrahentów.

Autorzy jako podatnicy VAT

Nowelizacja przewiduje m.in., że każdy, kto wykonuje usługi w sposób ciągły i zorganizowany na podstawie prawa autorskiego i umów zleceń oraz o dzieło, stanie się podatnikiem VAT. Jego przychody z tego tytułu obniżyłyby się zatem o 22 lub 7%. Dotyczy to m.in. twórców, naukowców, artystów, wynalazców, dziennikarzy, kontraktowych menedżerów, kierowników projektów. VAT płaciłyby więc osoby nieprowadzące działalności gospodarczej.

Jakie zmiany mają zajść w odliczaniu podatku naliczonego oraz zasadach zwrotu podatku?

W art. 86 proponuje się w związku ze zmianą zasad dotyczących momentu powstania obowiązku podatkowego, zmianę w zakresie generalnego terminu odliczania podatku naliczonego (z momentu otrzymania faktury albo dokumentu celnego na moment powstania obowiązku podatkowego, z tytułu którego u nabywcy występuje podatek naliczony, pod warunkiem posiadania przez niego faktury albo dokumentu celnego).

Ponadto zmiany są również związane z dodaniem art. 33a i wprowadzeniem możliwości rozliczania podatku związanego z importem w deklaracji. Zmiana ta wprowadza zasady odliczania podatku z tytułu importu według analogicznych zasad jak przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu (w deklaracji).

Zmiana w ust. 19 art. 86 związana jest z propozycją zawartą w art. 87 umożliwienia podatnikom, którzy w okresie rozliczeniowym nie wykonali żadnych czynności opodatkowanych, otrzymania zwrotu podatku w terminie 180 dni. Tym samym w ust. 19 pozostawiono podatnikowi możliwość zadecydowania, czy kwotę podatku naliczonego podatnik przeniesie do rozliczenia na następny okres, czy też wystąpi o jej zwrot.

Propozycje zmian w art. 87 mają na celu ustalenie jednego 70-dniowego podstawowego terminu zwrotu podatku. Skrócenie terminu zwrotu pozwoli podatnikom na szybsze otrzymanie kwot podatku z tytułu nabycia towarów i usług. Z drugiej jednak strony aparat skarbowy musi dysponować odpowiednim czasem na dokonanie zwrotów oraz zweryfikowania ich zasadności. Terminu 70-dniowego nie będzie można co do zasady zastosować do podatników, którzy wykonują czynności opodatkowane krócej niż rok, jak również do podatników, którzy w danym okresie rozliczeniowym nie dokonali czynności opodatkowanych. W ich przypadku termin na dokonanie zwrotu wynosi 180 dni.

Oprócz zasadniczego 70-dniowego terminu zwrotu w proponowanym przepisie pozostawiono możliwość uzyskania przez podatnika zwrotu w terminie przyspieszonym, tj. 25 dni.

Rozwiązania zaproponowane w art. 87 zakładają możliwość skrócenia do 70 dni wydłużonych terminów zwrotu pod warunkiem złożenia przez podatnika w urzędzie skarbowym zabezpieczenia majątkowego w kwocie odpowiadającej kwocie wnioskowanego zwrotu podatku. Zabezpieczenie to może być złożone w formie gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, poręczenia banku, weksla, czeku, papierów wartościowych na okaziciela czy depozytu w gotówce. Projektowane przepisy określają te zabezpieczenia, pozostawiając ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych możliwość określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowego sposobu przyjmowania zabezpieczeń, jak również możliwość określenia innych form zabezpieczeń.

Proponowane zmiany w art. 87 mają również na celu umożliwienie podatnikom uzyskania zwrotu podatku, w sytuacji gdy wydłużono termin zwrotu. Podatnik jest wówczas zobowiązany do złożenia zabezpieczenia majątkowego w kwocie odpowiadającej kwocie wnioskowanego zwrotu podatku.

Istotną zmianą jest również wprowadzenie możliwości uzyskania zwrotu podatku przez podatników, którzy w danym okresie nie wykonali czynności opodatkowanych. Dotychczas byli oni uprawnieni jedynie do przenoszenia kwoty podatku naliczonego na następne okresy rozliczeniowe. Jak zaznaczono wyżej, w przypadku tych podatników termin zwrotu podatku został ustalony na 180 dni. Zmiana ta skutkuje uchyleniem w ustawie art. 93 (zwrot podatku w formie zaliczki) oraz związanych z nim art. 94 i 95.

Zmiany do art. 91 odnoszą się do korekt rozliczenia podatku naliczonego i polegają na jednoznacznym określeniu sposobu korekty podatku naliczonego od zakupów środków trwałych o wartości do 15 000 zł oraz ujednoliceniu nomenklatury. Ponadto w celu doprecyzowania przepisów, w ust. 4 wprowadzono przepis, z którego jasno będzie wynikało, że korekta podatku naliczonego przysługuje również, gdy towary objęte tzw. spisem likwidacyjnym zostaną opodatkowane. Doprecyzowano też przepisy w sposób pozwalający na jednoznaczne określenie, za który okres rozliczeniowy ma być dokonana korekta, w przypadku opodatkowania remanentu likwidacyjnego (ust. 4) oraz w przypadku zmiany prawa do odliczenia (ust. 7).

Czy nie będzie już kaucji gwarancyjnej?

Projekt zmian w ustawie o podatku VAT zakłada także likwidację kaucji gwarancyjnej. W chwili obecnej nie jest jednak znany choćby w przybliżeniu termin, w którym nowe regulacje (oczywiście zakładając, że w takim kształcie wejdą w życie) zaczęłyby obowiązywać. Likwidacja kaucji gwarancyjnej ma dotyczyć przypadku, gdy podatnik rozpoczynający wykonywanie czynności opodatkowanych lub podatnik, który wykonuje te czynności w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy, występuje o zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, w przypadku gdy zwrot podatku jest związany z dokonywaniem wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami podatnik, który prowadzi działalność opodatkowaną w okresie krótszym niż 12 miesięcy, otrzymuje zwrot podatku w związku z dokonywaniem wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów w terminie 180 dni. Jeżeli chciałby uzyskać zwrot w terminie 60 dni, musi on złożyć kaucję gwarancyjną w wysokości 250 000 zł. Przygotowany przepis znosi ten wymóg.

Jednocześnie w celu zabezpieczenia wyłudzeń podatku w przedmiotowych sytuacjach w art. 87 proponuje się dodanie ust. 4b-4f wprowadzających zabezpieczenie majątkowe, w przypadku gdy podatnik, o którym mowa powyżej, wystąpi o zwrot podatku. Proponuje się ustalenie zabezpieczenia w wysokości kwoty odpowiadającej kwocie wnioskowanego zwrotu podatku, przekraczającej wartość podatku naliczonego związanego z nabyciem środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji oraz gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów zaliczanych do środków trwałych nabywcy.

Ci podatnicy, którzy już wpłacili kaucję, będą jednak musieli stosować przepisy dotyczące terminu jej zwrotu według przepisów dotychczasowych.

Kto będzie mógł się rozliczać kwartalnie?

Proponuje się również wprowadzenie zmian umożliwiających dokonywanie wszystkim podatnikom rozliczeń kwartalnych. Propozycje przepisów związane z nowymi rozliczeniami kwartalnymi dotyczą również zmian w art. 103, 104 i 114. Proponowane przepisy umożliwiają składanie przez podatników deklaracji kwartalnych, przy czym pozostawiono podatnikom możliwość wyboru miesięcznego okresu rozliczeniowego. W przypadku gdy podatnik nie dokona takiego wyboru, będzie składać deklaracje kwartalne i równocześnie będzie obowiązany do wpłaty zaliczek na poczet podatku w wysokości 1/3 kwoty należnego zobowiązania podatkowego wynikającego z deklaracji z poprzedniego kwartału w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który wpłacana jest zaliczka. Obowiązek wpłacania zaliczek nie dotyczy małych podatników oraz tych, u których nie wystąpiło zobowiązanie podatkowe w poprzednim kwartale. Podatnik, który zrezygnuje z rozliczeń kwartalnych, ponownie będzie mógł skorzystać z tej formy składania deklaracji dopiero po upływie 24 miesięcy od dnia rezygnacji.

Bez sankcji

Ponadto projekt nowelizacji eliminuje funkcjonowanie w przepisach o podatku od towarów i usług tzw. sankcji (tj. ustalania dodatkowego zobowiązania w podatku od towarów i usług). Teraz w przypadku stwierdzenia, że podatnik nie prowadzi ewidencji, organ podatkowy oszacowuje przychody i dokonuje ich opodatkowania według stawki 22% bez prawa do odliczenia podatku naliczonego. Propozycja zmiany regulacji przywraca prawo do odliczenia, jak również nakłada na organ podatkowy obowiązek wyliczenia podatku wg odpowiednich stawek podatku. Skreślenie ust. 4-8 w art. 109 stanowi natomiast eliminację 30% sankcji w przypadku zaniżenia zobowiązania podatkowego przez podatnika.

Jakie zmiany przewidziano w zakresie kas fiskalnych?

Proponowane zmiany w art. 111 w zakresie regulacji dotyczących stosowania kas fiskalnych dotyczą dwóch kwestii. Uchylenie ust. 2 powoduje wyeliminowanie sankcji, w przypadku gdy podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie ewidencjonuje przychodów za pomocą kas rejestrujących. Propozycja zmiany przepisu w ust. 4 zmienia zaś zasady rekompensowania podatnikom wydatków związanych z nabyciem kas rejestrujących, przez wprowadzenie nowej wysokości limitu rekompensaty za zakupioną kasę. Projekt przewiduje zwrot 90% kwoty wydatkowanej, ale nie więcej niż 700 zł.

Kto rozliczy się ryczałtem kwotowym?

Projektowane przepisy (art. 114a) wprowadzają możliwość rozliczania się przez niektórych podatników w formie ryczałtu kwotowego. Celem wprowadzenia projektowanych przepisów jest uproszczenie rozliczeń dla podatników podatku od towarów i usług prowadzących działalność w niewielkim rozmiarze na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Możliwość rozliczania się w formie ryczałtu dotyczyć będzie podatnika będącego osobą fizyczną, u którego wartość sprzedaży (bez kwoty podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 35 000 euro; w przypadku podatników rozpoczynających w trakcie roku podatkowego czynności opodatkowane w formie ryczałtu – wartość sprzedaży oblicza się w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży.

Przeliczenia kwoty wyrażonej w euro dokonuje się według zasad analogicznych jak dla tzw. małych podatników, tj. w sposób określony w art. 2 pkt 25.

Podatnik podatku od towarów i usług będzie mógł wybrać opodatkowanie w formie ryczałtu kwotowego po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego w terminach wskazanych w projektowanych przepisach.

Możliwość wyboru opodatkowania w tej formie będzie dotyczyć podatników podatku od towarów i usług wykonujących wyłącznie usługi świadczone na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Proponuje się zróżnicowane stawki ryczałtu, tak aby odpowiadały realnemu obciążeniu podatkiem VAT na zasadach ogólnych.

Podejmowana przez podatników działalność gospodarcza zmierza bowiem co do zasady do osiągnięcia określonych korzyści finansowych. Wysokość obrotów jest jednak zależna od branży, którą wybiorą przedsiębiorcy. Dodatkowym kryterium różnicującym obroty (przychody) jest wielkość miejscowości pod względem liczby mieszkańców, w której prowadzona jest działalność gospodarcza. Tym samym stawki ryczałtu VAT muszą być odpowiednio określone dla każdego typu usług świadczonych przez podatników i uzależnione zarówno od lukratywności branży, jak i liczby mieszkańców danej miejscowości. Stawki ryczałtu zawarte w projekcie zostały oparte na porównaniu wysokości stawek podatku dochodowego rozliczanego w formie karty podatkowej. Stawki ryczałtu podwyższa się odpowiednio o 20% – w przypadku gdy podatnik zatrudnia 1 osobę albo o 40% – w przypadku gdy podatnik zatrudnia 2 osoby. Projektowane przepisy przewidują utratę możliwości stosowania ryczałtu w przypadku m.in. zatrudniania więcej niż 2 pracowników lub świadczenia innych usług niż objęte ryczałtem.

Podatnik, który wybrał opodatkowanie w formie ryczałtu kwotowego, będzie mógł zrezygnować z tej formy rozliczeń, nie wcześniej jednak niż po upływie 8 kwartałów, za które rozliczał się w ten sposób.

Podatnik podatku od towarów i usług, który wybrał opodatkowanie w formie ryczałtu:

jest obowiązany do prowadzenia dziennej ewidencji sprzedaży, w celu ustalenia, czy nie nastąpiło przekroczenie kwoty uprawniającej do korzystania z tej formy opodatkowania,
jest obowiązany do składania deklaracji uproszczonej.

Podatnikowi, który wybrał rozliczanie się w formie ryczałtu, nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Podstawa prawna:

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 734);
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. 2004 r., Nr 54, poz. 535, ze zm.)