Kiedy ma być karane znieważenie funkcjonariusza publicznego?

Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny jest obecnie przedmiotem prac w Sejmie.

Jakie przepisy Kodeksu karnego zostały uznane przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z Konstytucją?

Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 października 2006 r. (sygn. akt P 3/06), stwierdzającego niezgodność przepisu kodeksu karnego z Konstytucją. Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 226 § 1 Kodeksu karnego (dalej także jako k.k.) w zakresie, w jakim przepis ten „penalizuje znieważenie funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej dokonane niepublicznie lub dokonane publicznie, lecz nie podczas pełnienia czynności służbowych".

Technika orzecznicza zastosowana w tym przypadku przez Trybunał (tzw. wyrok zakresowy) spowodowała, że z kodeksu karnego uchylona została norma prawna zawarta w zaskarżonym przepisie (w brzmieniu określonym w sentencji wyroku), w treści Kodeksu karnego pozostawiony został natomiast sam przepis (jednostka redakcyjna tekstu), który był podstawą do rekonstrukcji normy.

Artykuł 226 § 1 k.k. obowiązuje wyłącznie w zakresie, w jakim Trybunał nie stwierdził jego niekonstytucyjności (częściowa niekonstytucyjność przepisu).

Jakie zmiany przewidziano w projekcie?

Zmieniany przepis przewiduje odpowiedzialność karną z tytułu znieważenia funkcjonariusza publicznego albo osoby do pomocy mu przybranej, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. Wedle projektowanej nowelizacji art. 226 § 1 Kodeksu karnego ma  brzmieć: "§ 1. Kto znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną, podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku."

Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 226 § 1 ustawy zmienianej, warunkiem karalności przestępstwa zniewagi funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej będzie więc łączne spełnienie dwóch przesłanek określonych w tym przepisie (tj. sprawca popełnia czyn zabroniony podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych).

Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia jej w Dzienniku Ustaw.

Czemu ma służyć proponowana nowelizacja?

Jak wskazują projektodawcy, nowelizacja art. 226 § 1 k.k. za punkt wyjścia przyjmuje konieczność ograniczenia zakresu penalizacji przestępstwa zniewagi funkcjonariusza publicznego. Pozwoli to - stosownie do ustaleń Trybunału Konstytucyjnego - wyeliminować te elementy aktualnego unormowania, które wbrew dyspozycjom art. 54 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji nadmiernie ograniczają swobodę wypowiedzi w sferze publicznej i prywatnej.

Proponowane brzmienie przepisu ma wyłączyć możliwość inicjowania odpowiedzialności karnej z oskarżenia publicznego w wypadkach zniewagi funkcjonariusza publicznego, która nie miała miejsca podczas wykonywania przez niego obowiązków służbowych, ani też nie pozostawała z nimi w związku. Zmiana polegałaby więc na tym, że sprawca karany byłby tylko wówczas, gdy dopuścił się zniewagi podczas pełnienia przez funkcjonariusza publicznego (osoby przybranej mu do pomocy) obowiązków służbowych i zarazem znieważenie to miało związek z ich pełnieniem. Zawsze musiałaby więc nastąpić kumulacja obu przesłanek prawnych z art. 226 § 1 k.k.

Ograniczenia zakresu penalizacji przestępstwa zniewagi funkcjonariusza publicznego zachowuje podstawowe cele prawne art. 226 § 1 k.k., to znaczy - z jednej strony - chroni godność osobistą i dobre imię osoby pełniącej funkcję funkcjonariusza publicznego (osoby przybranej mu do pomocy), a z drugiej strony - dba o zachowanie autorytetu władzy publicznej, który funkcjonariusz publiczny uosabia - uzasadniają autorzy projektu.

Podstawa prawna:

• Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny (sejmowy druk nr 260);

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. 1997 r., Nr 88, poz. 553, ze zmianami);

• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 października 2006 r. (sygn. akt P 3/06; Dz. U. 2006 r., Nr 190, poz. 1409)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl