Nowelizacja Kodeksu postępowania karnego – lepiej później niż nigdy

Wyrokiem o sygnaturze SK 50/06  z 10 lipca 2007,  Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy dotyczące zasad prowadzenia obserwacji sądowo - psychiatrycznych w zakładach zamkniętych, między innymi z uwagi na brak ustawowo zakreślonego terminu trwania obserwacji - są niezgodne z konstytucją. W świetle obowiązujących wtedy przepisów można było pozbawić człowieka wolności na czas praktycznie nieoznaczony. Trybunał zakreślił 15- miesięczny termin na zmianę przepisu art. 203 k.p.k. W październiku 2008 wskazany przez Trybunał termin upłynął. Przepisów nie zmieniono. Jak się dowiedzieliśmy w dyrekcji Szpitala Tworkowskiego - z przyczyn bezczynności ustawodawcy - sędziowie podejmowali wtedy decyzje o wycofywaniu pacjentów z obserwacji. Powstał  bałagan trudny do opanowania. Sejm w trybie pilnym przystąpił do nadrabiania zaległości i ostatecznie w lutym 2009 udało się znowelizować art. 203 k.p.k . Maksymalny termin obserwacji w zakładzie leczniczym zakreślono na 8 tygodni. Tak zmienione prawo budziło z kolei inne wątpliwości. Zdaniem specjalistów z dziedziny psychiatrii, 8 tygodni to w niektórych przypadkach czas zbyt krótki, żeby skutecznie przeprowadzić obserwację. Dlatego konieczna jest kolejna nowela k.p.k. Co z tego wszystkiego wynika? Przede wszystkim to, że jeśli Trybunał daje ustawodawcy czas na nowelizację prawa, to należy ten czas tak wykorzystać, żeby nowe prawo nie musiało natychmiast być poprawiane. Po drugie do władzy wykonawczej i ustawodawczej  musi wreszcie dotrzeć prosty komunikat: jeśli Trybunał Konstytucyjny orzeka, że konkretny przepis traci moc we wtorek, to oznacza że we wtorek a nie w środę. Wtedy nie będzie luk w prawie. Wydaje się, że jest to reguła wystarczająco jasna i nie trzeba jej rozwijać.

Piotr  Czarnyszewicz

W uzasadnieniu projektu nowelizacji k.p.k. czytamy między innymi:

Zmiana w zakresie brzmienia art. 203 k.p.k. związana jest (...) z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2007 r., sygn. SK 50/06.

 W powołanym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że:

  • 1. Art. 203 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w zakresie, w jakim nie stwarza wystarczających gwarancji procesowych zapewniających sądową weryfikację zgłoszonej przez biegłych konieczności połączenia badania psychiatrycznego oskarżonego z obserwacją w zakładzie leczniczym, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 30, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
  • 2. Art. 203 § 2 w związku z art. 203 § 3 ustawy powołanej w punkcie 1
    w zakresie, w jakim nie wskazuje maksymalnego czasu trwania obserwacji psychiatrycznej wzakładzie leczniczym, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 30, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.

W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny w odniesieniu do regulacji zawartej w art. 203 § 1 k.p.k. wskazał między innymi, że „Jest to ... regulacja nieprecyzyjna, umożliwiająca sądom nadmierną (nieproporcjonalną) ingerencję w sferę konstytucyjnie gwarantowanej wolności osobistej. Zaskarżony przepis, ograniczając korzystanie z kon­stytucyjnych wolności i praw, dokonuje tego w sposób na tyle nieprecyzyjny, a zarazem arbitralny i szeroki, że narusza samą istotę konstytucyjnie chronionej wolności. Nie określając kryteriów sądowej kontroli potrzeby kierowania na obserwację psychiatryczną, czyni z tej formy pozbawienia wolności normę nader łatwą do zastosowania". W dalszej części uzasadnienia, odnosząc się do przepisów art. 203 § 2 k.p.k. w związku z art. 203 § 3 k.p.k. Trybunał Konstytucyjny podniósł między innymi, że przepis ten: „nie spełnia ... wymogów precyzji i jednoznaczności". Pierwsza część tego przepisu sugeruje, że wyznaczony
w nim 6-tygodniowy termin ma charakter terminu maksymalnego, nieprzekraczalnego, albowiem   „obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej
niż 6 tygodni". Dalsza część art. 203 § 3 k.p.k. stanowi jednak wyraźne zanegowanie tej zasady, gdyż „na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji". Tym samym okazuje się, że termin 6-tygodniowy nie ma charakteru maksymalnego, gdyż może być przedłużony i to na czas ustawowo bliżej nieokreślony. Przepis ten pozostawia sądowi swobodę określenia terminu przedłużonej obserwacji, wskazując jedynie, że powinien to być „czas niezbędny do zakończenia obserwacji.". Podczas gdy zgodnie z art. 41 Konstytucji granice, zasady i tryb pozbawienia lub ograniczenia wolności osobistej powinny być wyznaczone w sposób: „jasny i precyzyjny".

Wykonując wyrok Trybunału Konstytucyjnego, w zaskarżonym przepisie:

  1. w § 1 wprowadzono przesłankę zarządzenia obserwacji „gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo" oraz jeżeli na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd nie orzeknie wobec oskarżonego kary izolacyjnej albo czas trwania obserwacji przekroczy przewidywany wymiar kary izolacyjnej (wskazanie na odpowiednie stosowanie art. 259 § 2 k.p.k.); równocześnie przewidziano dopuszczalność obserwacji w zakładzie leczniczym w razie zaistnienia okoliczności określonych w art. 259 § 2 k.p.k., w wypadkach gdy sam oskarżony wnosi o poddanie go obserwacji (wyłączenie odpowiedniego stosowania art. 259 § 2 k.p.k. in fine projektowanego przepisu),
  2. w § 2 poprzez wskazanie na odpowiednie stosowanie art. 249 § 3 i 5 k.p.k. zobowiązano do przesłuchania oskarżonego przez sąd lub prokuratora w obecności obrońcy, jeżeli się stawi lub oskarżony sobie tego życzy, jak również umożliwiono udział obrońcy oskarżonego i prokuratora w posiedzeniu sądu w przedmiocie orzeczenia o obserwacji sądowo-psychiatrycznej,
  3. w § 3 na 30 dni określono względnie maksymalny termin obserwacji; umożliwiono przedłużenie tego terminu w danej sprawie łącznie do 3 miesięcy (termin bezwzględnie maksymalny),
  4. w § 4 wprowadzono obowiązek niezwłocznego rozpoznania przez sąd zażalenia wprzedmiocie obserwacji.

Źródło: druk sejmowy 1276

Projekt w dniu 23 września został skierowany do Komisji Nadzwyczajnej


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika