Projekt zmian w ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary

Na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.

Dlaczego pojawiła się propozycja zmian?

Zmiana ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary jest następstwem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2004 r., w którym uznano za niezgodne z Konstytucją RP niektóre przepisy tejże ustawy.

Jaki jest cel projektowanych zmian?

Projekt nowelizacji ustawy zmierza do wprowadzenia w niej uregulowań, które byłyby zgodne z przepisami ustawy zasadniczej, równocześnie zaś pozwoliłyby na usunięcie wątpliwości interpretacyjnych, jakie pojawiły się w trakcie jej dotychczasowego obowiązywania.

Porady prawne

Jakie szczegółowe zmiany proponuje projekt?

W projekcie proponuje się bardziej precyzyjne zdefiniowanie pojęcia „podmiot zbiorowy”, w celu usunięcia wszelkich wątpliwości interpretacyjnych, jakie pojawiły się w tym przedmiocie w piśmiennictwie dotyczącym nowelizowanej ustawy.

W projekcie przyjęto rozwiązanie, przy którym pociągnięcie podmiotu zbiorowego do odpowiedzialności byłoby możliwe jedynie wtedy, gdy do popełnienia czynu zabronionego, będącego podstawą tej odpowiedzialności, doszło w następstwie co najmniej braku ze strony organów lub przedstawicieli podmiotu zbiorowego należytej staranności w wyborze lub co najmniej braku należytego nadzoru nad sprawcą czynu zabronionego będącego osobą fizyczną wymienioną w art. 3 pkt 2 lub 3. Podmiot zbiorowy podlegałby odpowiedzialności także wtedy, jeżeli do popełnienia czynu zabronionego doszłoby w następstwie wadliwej organizacji działalności tego podmiotu, która nie zapewniała uniknięcia popełnienia czynu zabronionego w sytuacji, gdy jego sprawcą była osoba będąca przedsiębiorcą, który bezpośrednio współdziała z podmiotem zbiorowym w realizacji celu prawnie dopuszczalnego, zaś zachowanie należytej staranności przez organ lub przedstawicieli podmiotu zbiorowego zapobiegłoby popełnieniu czynu zabronionego.

Rozwiązanie to pozwala na określenie swoistego zawinienia podmiotu zbiorowego, które byłoby przesłanką niezbędną do pociągnięcia go do odpowiedzialności w trybie przewidzianym w ustawie. Przepis art. 5 w brzmieniu proponowanym w projekcie doprecyzowuje tę przesłankę poprzez wyraźne wskazanie, że do popełnienia czynu zabronionego doszło w następstwie uchybień ze strony organu lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego. W aktualnym stanie prawnym nie jest to jednoznacznie określone.

Poza tym projekt proponuje zmiany, dzięki określonoby związek pomiędzy osobą fizyczną, sprawcą czynu zabronionego, będącą przedsiębiorcą a podmiotem zbiorowym.

W projekcie przyjęto, że wobec podmiotu zbiorowego można byłoby wymierzyć karę pieniężną w wysokości od 1000 do 20 000 000 zł. Równocześnie dla zachowania proporcjonalności kar pieniężnych w stosunku do możliwości finansowych podmiotu zbiorowego, w projekcie przyjęto, że kara pieniężna nie mogłaby być wyższa niż 10% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Przychód określono by na podstawie sporządzonego przez podmiot zbiorowy sprawozdania finansowego albo w oparciu o podsumowanie zapisów w księgach podatkowych. Stosownymi danymi w tym zakresie dysponują organy skarbowe i na nich opierałyby się sądy orzekające o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.
 
Projekt proponuje także zmiany, dzięki którym doszłoby do rozszerzenia zakresu przesłanek, które powinny być brane pod uwagę przez sąd przy wymiarze kary pieniężnej.

Czy jakieś rozwiązania pozostaną niezmienione?

Tak. Nadal orzeczenie o pociągnięciu do odpowiedzialności zapadałoby w postępowaniu prowadzonym w trybie ustawy, odrębnym od postępowania karnego, prowadzonego w sprawie o czyn zabroniony, określony w art. 16 ustawy.

W projekcie przyjmuje się rozwiązanie, przy którym podmiot zbiorowy miałby prawo do zgłoszenia udziału swego przedstawiciela w postępowaniu karnym, prowadzonym przeciwko osobie wymienionej w art. 3 ustawy (czyli będącej „powodem” takiego postępowania), jeżeli byłaby ona oskarżona lub podejrzana o jeden z czynów zabronionych, wymienionych w art. 16 ustawy, zaś zebrany materiał dowodowy uzasadnia podejrzenie, że podmiot spełnia przesłanki do pociągnięcia go do odpowiedzialności za ten czyn zabroniony. W takim wypadku organy prowadzące postępowanie karne bądź postępowanie w sprawach o przestępstwo skarbowe, miałyby obowiązek niezwłocznego powiadomienia podmiotu zbiorowego o przysługujących mu uprawnieniach - niezależnie od tego, czy miałoby to miejsce na etapie postępowania przygotowawczego czy też sądowego. Podmiot, który zgłosiłby swój udział w postępowaniu sądowym, miałby, w określonym zakresie, prawa strony, co pozwoliłoby na realizację przez tenże podmiot prawa do obrony już na etapie postępowania karnego przeciwko osobie fizycznej.

Jakie uprawnienia przewiduje projekt?

W projekcie zakłada się, że podmiot zbiorowy miałby m.in.:

  • prawo uczestniczyć w rozprawie i należy zawiadomić go o jej terminie,

  • ma dostęp do akt sprawy sądowej i możliwość sporządzania z niej odpisów,

  • prawo do składania wniosków dowodowych,

  • prawo do zadawania pytań w toku postępowania sądowego,

  • prawo do złożenia zapowiedzi apelacji, prawo do złożenia środka odwoławczego, w zakresie, w jakim zaskarżone orzeczenie narusza jego prawa lub szkodzi jego interesom.

Przedstawiciel podmiotu zbiorowego miałby status świadka w postępowaniu sądowym. Mógłby też odmówić zeznań. Przy okazji uregulowano też kolejność w jakiej przedstawiciel podmiotu zbiorowego będzie mógł zadawać pytania stronom lub zabierać głos po zamknięciu przewodu sądowego.

Przyjęte w tym zakresie rozwiązanie koresponduje ze zmianą przepisu art. 4 ustawy (art. 1 pkt 3 projektu), który w nowym brzmieniu przewiduje, iż podmiot zbiorowy ponosiłby odpowiedzialność za określony czyn zabroniony popełniony przez osobę fizyczną, jeżeli zostało to potwierdzone orzeczeniem sądu mającym postać wyroku skazującego, wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne, albo postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, orzeczenia udzielającego zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (przy przestępstwach skarbowych) bądź postanowienia o umorzeniu postępowania przeciwko tej osobie z powodu okoliczności wyłączających ukaranie sprawcy.

Przy takim unormowaniu, podstawą pociągnięcia podmiotu zbiorowego do odpowiedzialności byłoby popełnienie czynu zabronionego przez osobę fizyczną, które stwierdzone byłoby orzeczeniem wyłącznie niezawisłego sądu.

W aktualnym stanie prawnym potwierdzenie popełnienia czynu zabronionego mogłoby nastąpić także w postanowieniu prokuratora o umorzeniu postępowania wobec niewykrycia sprawców i w tym zakresie istniały wątpliwości interpretacyjne. Przy uregulowaniu proponowanym w projekcie, nie powinny istnieć żadne wątpliwości interpretacyjne odnośnie do tego, jakie orzeczenie będzie podstawą do ewentualnego pociągnięcia podmiotu zbiorowego do odpowiedzialności.

Projekt określa osoby uprawnione do uczestniczenia w postępowaniu w imieniu podmiotu zbiorowego i przyznaje podmiotowi zbiorowemu prawo do ustanowienia obrońcy, którym może być adwokat lub radca prawny. W proponowanym rozwiązaniu wyklucza się, aby podmiot zbiorowy mógł być reprezentowany przez sprawcę czynu zabronionego. W takiej sytuacji, sąd wzywałby podmiot zbiorowy do wskazania osoby, która występowałaby w jego imieniu.
Osoba ta w postępowaniu składałaby wyjaśnienia, przy czym przysługiwałoby jej prawo odmowy odpowiedzi na pytania, jak i odmowy składania wyjaśnień.

Projekt przewiduje możliwość wyznaczenia przez sąd podmiotowi zbiorowemu obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy w wyznaczonym terminie nie wskazano innej osoby lub nie działają organy uprawnione do reprezentowania podmiotu zbiorowego.

Ustawa miałaby wejść w życie z dniem 1 lipca 2005 r.

Źródło:

  • Projekt ustawy o zmianie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika