Kompensata dla ofiar przestępstw

Według jakich zasad przyznawana będzie kompensata przysługująca ofiarom przestępstw?

Kompensata może być przyznana w kwocie pokrywającej wyłącznie:

1. utracone zarobki lub inne środki utrzymania,

2. koszty leczenia,

3. koszty pogrzebu
   - będące skutkiem popełnienia przestępstwa.

Jakie przestępstwo uzasadnia wypłatę kompensaty?

Kompensatę przyznaje się, jeżeli przestępstwo zostało popełnione na terytorium RP na szkodę osoby mającej obywatelstwo polskie lub obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

Ustawa zastrzega jednak, iż kompensatę przyznawać się będzie jedynie wówczas i w takiej wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie będzie mogła uzyskać pokrycia utraconych zarobków, innych środków utrzymania lub kosztów od sprawcy lub sprawców przestępstwa, z tytułu ubezpieczenia, ze środków pomocy społecznej albo z innego źródła lub tytułu, niezależnie od tego, czy sprawca lub sprawcy przestępstwa zostali wykryci, oskarżeni lub skazani.

Kompensata nie będzie mogła przekroczyć 12 000 zł.

Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby została przyznana kompensata?

Warunkiem przyznania kompensaty jest przede wszystkim wszczęcie postępowania karnego. Możliwe jest także jej przyznanie w kilku wyszczególnionych przypadkach, kiedy odmówiono wszczęcia takiego postępowania, np. kiedy oskarżony zmarł, czy też sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych, itp. Natomiast kompensata nie przysługuje pomimo wszczęcia postępowania karnego, jeżeli zostało ono następnie umorzone z powodu stwierdzenia następujących okoliczności:

• czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,

• czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,

• społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,

• postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,

• brak skargi uprawnionego oskarżyciela,

• jak również w przypadku gdy sąd, po rozpoczęciu przewodu sądowego, stwierdzi istnienie okoliczności wymienionych w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego i wyda wyrok uniewinniający.

Jaki organ zajmuje się przyznawaniem kompensaty?

Organem właściwym w sprawach o przyznanie kompensaty jest sąd rejonowy, w którego okręgu popełniono przestępstwo. Organ orzekający rozpoznaje wniosek, stosując odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. Uczestnikiem postępowania jest obok osoby uprawnionej prokurator. Gdyby nie można było ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy będzie sąd, w którego okręgu wszczęto postępowanie lub odmówiono jego wszczęcia. Jeżeli nawet w ten sposób nie będzie można ustalić właściwości miejscowej sądu, organem orzekającym będzie sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Czy kompensatę otrzymać będzie można bez podejmowania jakichkolwiek czynności?

Kompensata nie będzie przyznawana z urzędu. W tym celu koniecznym będzie złożenie przez osobę uprawnioną wniosku. Wniosek o kompensatę (jego wzór zostanie określony w drodze rozporządzenia przez Ministra Sprawiedliwości) składać należy do organu orzekającego w terminie 2 lat od dnia popełnienia przestępstwa, pod rygorem wygaśnięcia uprawnienia do żądania kompensaty.

Taki wniosek o kompensatę powinien zawierać:

1. imię, nazwisko, obywatelstwo i adres osoby uprawnionej,

2. informację o stanie rodzinnym osoby uprawnionej,

3. wskazanie daty i miejsca popełnienia przestępstwa stanowiącego podstawę ubiegania się o kompensatę i jego zwięzły opis, z podaniem skutków,

4. informację o rodzaju i wysokości poniesionych kosztów oraz utraconych zarobków lub innych środków utrzymania,

5. uprzedzenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia o nieuzyskaniu odszkodowania lub świadczenia z innych źródeł lub tytułów, o którym mowa w art. 5,

6. oświadczenie osoby uprawnionej, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej, o nieuzyskaniu odszkodowania lub świadczenia z innych źródeł lub tytułów,

7. oświadczenie osoby uprawnionej o znajomości obowiązków wynikających z art. 13 (konieczność zwrotu kompensaty, gdy postępowanie zostało umorzone, bądź wydano wyrok uniewinniający).

Do wniosku o kompensatę należy dołączyć odpisy odpowiednich orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym, odpisy zaświadczeń lekarskich lub opinii biegłego dotyczących doznania przez ofiarę uszczerbku na zdrowiu oraz inne dokumenty potwierdzające informacje zawarte we wniosku.

Jeżeli o kompensatę ubiega się osoba najbliższa, dołącza do wniosku dokumenty potwierdzające fakt pozostawania w czasie popełnienia przestępstwa stanowiącego podstawę wniosku na utrzymaniu ofiary, która na skutek tego przestępstwa poniosła śmierć.

W sprawach o przyznanie kompensaty skarga kasacyjna nie przysługuje.

Kto i kiedy wypłaca kompensatę?

Kompensata wypłacana jest przez sąd rejonowy, który wydał orzeczenie o przyznaniu kompensaty, w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia (ze środków budżetu państwa). Państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są do wprowadzenia systemu przyznawania kompensaty ofiarom przestępstw mającym miejsce pobytu w innym państwie członkowskim, niż to, na terytorium którego przestępstwo zostało popełnione.

W celu ułatwienia dochodzenia kompensaty osobom uprawnionym w takich sytuacjach przewiduje się system współpracy między odpowiednimi organami krajowymi, wskazanymi przez poszczególne państwa członkowskie Unii Europejskiej. Mamy zatem dwa rodzaje organów, tj. pomocnicze oraz orzekające w przedmiocie kompensaty, określa ich funkcje oraz zasady współpracy. Organy pomocnicze służyć mają m.in. jako źródło informacji dla osób ubiegających się o kompensatę przyznawaną zarówno w kraju, jak i za granicą.

Organy pomocnicze na wniosek organów orzekających będą udzielać dodatkowych informacji niezbędnych do rozpatrzenia wniosku o kompensatę, przesłuchiwać wskazane osoby, umożliwiać przesłuchanie z wykorzystaniem urządzeń pozwalających na przeprowadzenie tej czynności na odległość. Natomiast organy orzekające po otrzymaniu wniosku o kompensatę powinny organom pomocniczym i osobom, które z wnioskiem o kompensatę wystąpiły, udzielać informacji o osobach lub jednostkach odpowiedzialnych za rozpatrzenie wniosków i w miarę możliwości o terminie wydania orzeczenia, zaś po zakończeniu postępowania - przekazywać decyzje w przedmiocie kompensaty.

Organ pomocniczy i organ orzekający w Rzeczypospolitej Polskiej przyjmuje od organów pomocniczych i organów orzekających w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej korespondencję w języku polskim i angielskim. Protokoły z przesłuchań przeprowadzonych przez organ pomocniczy oraz orzeczenia wydane przez organy orzekające w przedmiocie kompensaty przyjmuje się i przekazuje w języku urzędowym państwa, w którym zostały one sporządzone.

Powyższe zasady mają zastosowanie do przestępstw popełnionych od dnia wejścia w życie tej ustawy.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych (Dz. U. 2005 r., Nr 169, poz. 1415).