Wójt, burmistrz, prezydent - wybieramy ich bezpośrednio
Kto może wybierać a kto być wybranym?
Zgodnie z nowym prawem zasada staje się, że organy te wybierane są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich oraz w głosowaniu tajnym. Prawo wybierania wójta w danej gminie (jak również burmistrza oraz prezydenta miasta), czyli tzw. czynne prawo wyborcze ma każdy, kto posiada prawo wybierania do tej rady gminy. Bierne prawo wyborcze, czyli tzw. prawo wybieralności posiada każdy obywatel polski mający prawo wybierania do rady gminy, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat. Nie jest jednak konieczne, aby osoba ta stale zamieszkiwała w obszarze gminy w której kandyduje. Kandydat na wójta (burmistrza, prezydenta) nie może jednak jednocześnie kandydować na to samo stanowisko w innej gminie.
Jak wybieramy?
Osobą wybraną na wójta (burmistrza, prezydenta) będzie taki kandydat, który w głosowaniu otrzyma więcej niż połowę ważnie oddanych głosów (czyli 50% + 1). W przypadku gdy żaden z kandydatów nie otrzyma takiej liczby ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu konieczne będzie przeprowadzenie ponownego głosowania. W głosowaniu tym będzie uczestniczyć już tylko i wyłącznie dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. Jeżeli jednak dwóch lub więcej kandydatów otrzymało tę samą liczbę głosów uprawniającą ich do udziału w ponownym głosowaniu, o dopuszczeniu kandydata do udziału w ponownym głosowaniu rozstrzygnie większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów otrzymał większą liczbę głosów. Jeżeli zaś liczba tych obwodów byłaby równa – rozstrzygnie losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. Za wybranego w ponownym głosowaniu będzie się uważało kandydata, który otrzyma większą liczbę ważnie oddanych głosów. Jeżeli jednak w ponownym głosowaniu powtórzy się sytuacja, że dwóch kandydatów otrzyma tę samą liczbę głosów, wybranym na wójta (burmistrza, prezydenta) będzie ten kandydat, który w większej liczbie obwodów głosowania otrzymał więcej głosów niż drugi kandydat. W przypadku gdy obaj kandydaci w ponownym głosowaniu otrzymają tę samą liczbę głosów i w tej samej liczbie obwodów głosowania otrzymają większą liczbę głosów, o wyborze również będzie rozstrzygać losowanie.
Kto zarządza wybory?
Wybory wójtów (burmistrzów, prezydentów) zarządza Prezes Rady Ministrów łącznie z wyborami do rad gmin. Organizacja wyborów jak również sprawowanie nadzoru nad ich prawidłowym przebiegiem należy jednak do Państwowej Komisji Wyborczej i komisarzy wyborczych. Przeprowadzenie wyborów należy zaś do specjalnych komisji wyborczych powołanych do przeprowadzania wyborów do rad gmin.
Jak zgłaszać kandydatów?
Uprawnienie do zgłaszania kandydatów na wójta (burmistrza, prezydenta) przysługuje:
- partiom politycznym oraz koalicjom tych partii
- stowarzyszeniom i organizacjom społecznym
- wyborcom
Prawo zgłoszenia kandydata ma tylko taki komitet wyborczy, który zarejestrował listy kandydatów na radnych w co najmniej połowie okręgów wyborczych w danej gminie. W każdym z tych okręgów lista zarejestrowanych przez ten komitet kandydatów na radnych nie może być jednak mniejsza niż liczna radnych wybieranych w tym okręgu. Kandydaci powinni zostać zgłoszeni gminnej komisji wyborczej najpóźniej w 25 dniu przed dniem wyborów do godziny 24. Po dokonaniu prawidłowego zgłoszenia gminna komisja wyborcza powinna niezwłocznie zarejestrować kandydata, sporządzając jednocześnie protokół z rejestracji a następnie powinna sporządzić listę kandydatów, która powinna zostać ogłoszona najpóźniej w 15 dniu przed dniem wyborów. Jeżeli zdarzy się sytuacja, że nie zostanie zarejestrowany żaden kandydat, wyboru wójta (burmistrza, prezydenta) dokona rada gminy bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady. Jeżeli zaś zostanie zarejestrowany tylko jeden kandydat, wybory będą przeprowadzone, z tym że kandydat ten będzie uznawany za wybranego, jeżeli w głosowaniu uzyska więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. W przypadku zaś gdy rada gminy nie dokona wyboru wójta w terminie dwóch miesięcy od dnia wyborów, obowiązki wójta do końca kadencji będzie pełnić osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.
Głosowanie i ustalanie wyników
Ustawa określa również szczegółowy sposób głosowania i ustalania wyników wyborów. Wyborca może więc oddać głos tylko na jednego kandydata poprzez postawienie znaku X obok jego nazwiska (tylko i wyłącznie wtedy oddany głos będzie uznawany za ważny). Po przeprowadzeniu wyborów obwodowa komisja wyborcza ma obowiązek sporządzić protokół głosowania na podstawie którego gminna komisja wyborcza ustali wyniki głosowania na poszczególnych kandydatów oraz w odpowiednim protokole ostateczne wyniki wyborów.
Przed samymi wyborami komitety wyborcze, których kandydaci na wójta (burmistrza, prezydenta) zostali zarejestrowani, mają prawo przeprowadzić kampanię wyborczą. Od 15 dnia przed dniem wyborów do dnia jej zakończenia przysługuje im między innymi uprawnienie do nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych w programach regionalnych telewizji publicznej i publicznego radia na ich koszt. Łączny czas nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych w telewizji został ustalony na 2 godziny, a w radiu na 4 godziny. Wydatki związane z organizacją przygotowań i przeprowadzeniem wyborów pokrywane są z budżetu państwa na zasadach określonych w ustawie o Ordynacji wyborczej do rad gmin, powiatów i sejmików województw.
Kiedy mandat wygasa?
Jeżeli chodzi o wygaśnięcie mandatu wójta (burmistrza, prezydenta) nastąpi ono wskutek:
- odmowy złożenia ślubowania
- niezłożenia w terminach, określonych w odrębnych przepisach, oświadczenia o swoim stanie majątkowym
- pisemnego zrzeczenia się mandatu
- utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów
- naruszenia ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gospodarczej, określonych w odrębnych przepisach.
- orzeczenie trwałej niezdolności do pracy
- śmierci
- odwołania w drodze referendum, w trybie określonym w ustawie o samorządzie gminnym, a także w wyniku zmian w podziale terytorialnym
Wygaśnięcie mandatu stwierdza rada gminy, najpóźniej po upływie miesiąca od dnia wystąpienia przesłanek wygaśnięcia. Przed podjęciem przez radę gminy takiej uchwały, należy umożliwić wójtowi, w niektórych przypadkach, złożenie wyjaśnień. Uchwałę tą przewodniczący rady gminy ma obowiązek niezwłocznie przesłać wojewodzie oraz komisarzowi wyborczemu.
Pamiętaj że :
- Wójt stoi na czele każdej gminy, za wyjątkiem gmin, na czele których stoi burmistrz - gmina miejska o ludności do 100 tyś. oraz prezydent - gmina miejska o ludności powyżej 100 tyś.,
- uczestnictwo w każdych wyborach jest świadectwem naszej dojrzałości i obowiązkiem obywatelskim,
- nieobecni nie mają racji.
Podstawa prawna :
- Ustawa z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz. U. 2002 r., Nr 113, poz. 984 ze zmianami).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?