Czy musisz zapłacić podatek, gdy najbliższa rodzina oddaje Ci do dysponowania gotówkę - opinia prawna

Opis problemu

W 1997 r. wzięłam od syna i synowej, a w 2000 r. od syna depozyt nieprawidłowy tj. pieniądze, z możliwością dysponowania nimi, ale za zgodą dających depozyty. Podatku PCC nie zapłaciłam, ponieważ w tych latach nie było ustalonej stawki tego podatku. UKS zakwalifikował tę zaszłość jako nieodpłatne świadczenia podpierając się orzeczeniami NSA i WSA, które dotyczyły osób prawnych. Potraktował to jako pożyczkę bankową i na podstawie oprocentowania kredytów bankowych w tych latach naliczył mi podatek dochodowy od odsetek bankowych. Izba Skarbowa utrzymała decyzję w mocy. Czy słusznie organy skarbowe zakwalifikowały tę zaszłość jako pożyczkę bankową, a nie pożyczkę od rodziny? Decyzję wydano w oparciu o ordynację podatkową, której art. 2 par. 4 mówi: "przepisów ustawy nie stosuje się do świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych oraz do opłat za usługi, do których stosuje się przepisy o cenach", oraz czy to, że dający i biorąca depozyt nieprawidłowy (gotówka) są członkami najbliższej rodziny tj. I grupy pokrewieństwa ma w tej sprawie jakieś znaczenie? W latach 1999-2003, w których były kontrole nie prowadziłam działalności gospodarczej. Rozpoczęłam działalność 03.10.2003 r., a więc przez 3 miesiące w okresie objętym kontrolą. 

Porady prawne

Porada prawna  

W pierwszej kolejności należy rozważyć skuteczność zaskarżenia decyzji Izby Skarbowej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (dalej WSA) na podstawie zarzutów naruszenia prawa materialnego, a następnie w świetle uchybień w zakresie przepisów postępowania podatkowego. 

W świetle przedstawionych dokumentów można wyciągnąć następujące wnioski: 

1.      decyzja Izby Skarbowej z dnia 14 grudnia 2005 roku została oparta na właściwej podstawie prawnej, a wykładnia tych przepisów wydaje się zgodna z orzecznictwem w tym zakresie,

2.      nie można się odnieść wprost do samego postępowania podatkowego i ewentualnych naruszeń oraz błędów tego postępowania i ich wpływu na możliwość uchylenia decyzji lub umorzenia postępowania w zakresie podatku dochodowego bez całości materiału dowodowego,  

Odnosząc się do pierwszego pkt.

podstawa wydanej decyzji opiera się na  przepisach ustawy o podatku od osób fizycznych (dalej pdof), w szczególności na art. 11 ust.1 i ust. 2a pkt. 4. Powyższy art. zawiera definicję przychodu, która stanowi że przychodami są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze oraz innych nieodpłatnych świadczeń. Przychód, według ogólnej zasady, powstaje w momencie, w którym podatnik otrzymał lub w którym postawiono do jego dyspozycji pieniądze i wartości pieniężne lub otrzymał inne nieodpłatne świadczenia.

Jak wynika z powyższych przepisów, celem ustawodawcy jest objęcie opodatkowaniem różnego rodzaju korzyści uzyskiwanych przez podatników w rezultacie zawarcia przez nich umów (porozumień) o charakterze nieodpłatnym lub odpłatnym tylko częściowo. Czyli de facto - z punktu widzenia skutków w podatku dochodowym - ustawa traktuje nieodpłatne świadczenia analogicznie, jak świadczenia o charakterze odpłatnym. Z tą różnicą, że w przypadku świadczeń nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych, obowiązek podatkowy powstaje po stronie podmiotu otrzymującego takie świadczenie, a dla podmiotu świadczącego jest ono, co do zasady, neutralne podatkowo. Natomiast w przypadku zawarcia umowy o charakterze odpłatnym, obowiązek podatkowy powstaje po stronie podmiotu otrzymującego faktyczną zapłatę (wynagrodzenie) za świadczone usługi, zaś podmiot otrzymujący świadczenie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów dokonaną zapłatę za to świadczenie. Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 czerwca 1999 r. I SA/Lu 448/98 art. 11 ustawy zawierający legalną definicję przychodu, stwierdza iż przychodami co do zasady są otrzymane lub postawione do dyspozycji osoby fizycznej w roku podatkowym pieniądze i wartości pieniężne. Przychodem, zgodnie z tym artykułem, nie jest kwota pieniężna (wartość należna) lecz kwota (wartość) rzeczywiście przez podatnika osiągnięta, otrzymana lub postawiona do jego dyspozycji.

Wspomniane korzyści z tytułu otrzymania nieodpłatnych świadczeń mogą polegać m.in. na prawie do darmowego korzystania z lokalu, samochodu, maszyny, urządzenia, telefonu, a także na możliwości obracania cudzymi pieniędzmi na podstawie umowy pożyczki, bez oprocentowania albo z oprocentowaniem w wysokości niższej niż stosowane na wolnym rynku, np. przez banki i im podobne instytucje.

Sytuacja ma się podobnie w sytuacji zawarcia umowy depozytu nieprawidłowego na mocy art. 846 k.c. Istota depozytu nieprawidłowego polega na oddaniu w przechowanie pieniędzy lub innych rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku osobie trzeciej, która ma możliwość rozporządzać ww. rzeczami. W rozpatrywanej sprawie depozyt powstał na podstawie umowy łączącej Panią z członkami rodziny. Świadczenie ze strony syna oraz synowej, zgodnie z opisem zawartym w pytaniu, było nieodpłatne, czyli w zamian nie świadczyła Pani nic na rzecz ustanawiających depozyt nieprawidłowy.

W takiej sytuacji organy skarbowe, gdy wynikało to ze zgromadzonego materiału dowodowego, mogły potraktować powyższe zdarzenie jako przychód Pani z tytułu otrzymanego nieodpłatnego świadczenia. Pojecie nieodpłatnego świadczenia, na co wskazuje zresztą Izba Skarbowa w uzasadnieniu do decyzji, jest określeniem nie mającym swojej normatywnej definicji, tym samym organy oraz sądy stosujące przepisy o nieodpłatnym świadczeniu kwalifikują daną sytuacje każdorazowo jako świadczenie nieodpłatne lub nie. W rozpatrywanej sprawie wprost z umów ustanawiających depozyt nieprawidłowy wynika, iż jest to świadczenie nieodpłatne, więc zastosowanie art. 11 ust. 1 przez organy podatkowe nie budzi wątpliwości. Należy jednak wskazać również, iż nie wystarczy samo zawarcie umowy depozytu nieprawidłowego, lecz konieczne jest jej wykonanie, co w niniejszej sprawie również zostało udowodnione. 

Co do sposobu wyceny wartości uzyskanego przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia zastosowanie będzie miał art. 11 ust. 2a pkt.4, powołany przez Izbę Skarbową. Z przepisu tego wynika, że wartość innych nieodpłatnych świadczeń ustala się według zasad uzależnionych od tego, co jest przedmiotem tych świadczeń. Na podstawie ww. przepisu w przypadku nieodpłatnego świadczenia wartość ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku. 

Mając na uwadze powyższe organy kontrolne wyliczyły wysokość opłat, jakie musiałaby Pani ponieść w sytuacji, gdyby zaciągnęła Pani pożyczkę na warunkach komercyjnych. Nie można jednak bez dokumentów, na których oparł się organ, wskazać prawidłowości ustaleń co do wysokości nieodpłatnego świadczenia. Podatnik w tym zakresie może wskazać, iż w ówczesnych warunkach mógł uzyskać korzystniejsze oprocentowanie, przy tego typu operacji, jednocześnie udowadniając, iż skorzystać z takiej oferty mógł każdy przy spełnieniu określonych warunków (np.. pożyczka z ogólno dostępnych funduszy celowych, itp.). 

Powołane przez Izbę Skarbową orzecznictwo, dotyczące kwalifikacji nieodpłatnego świadczenia, a wydane na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych, nie traci swojej aktualności w odniesieniu do osób fizycznych. Pojecie nieodpłatnego świadczenia z obu regulacji jest tożsame, na co wskazują sądy administracyjne. Z nieodpłatnym świadczeniem mamy do czynienia każdorazowo, gdy osoba otrzymująca świadczenie, które stanowi konkretną wartość dla  otrzymującego, nie dokonuje na rzecz świadczącego żadnego przysporzenia ze swojego majątku. Zgodnie z tezą wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 marca 1999 r. sygn. Akt SA/Sz 724/98 stanowiąc o wartości otrzymanych nieodpłatnych świadczeń, jako o przychodzie kształtującym podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym, ustawodawca podatkowy nie sprecyzował bliżej co należy rozumieć przez „nieodpłatne świadczenia”, ograniczając się jedynie do wskazania sposobu i kryteriów ustalania ich wartości. Za uprawnione zatem uznać należy odwołanie się do rozumienia tych pojęć nadawanego im w prawie cywilnym. Orzeczenie powyższe odnosi się zarówno do reżimów podatkowych dotyczących osób fizycznych, jak i osób prawnych. Z uzasadnienia do powyższego wyroku wynika również sposób wyliczenia korzyści uzyskanych z tytułu nieodpłatnego świadczenia przez organy podatkowe: „Miernikiem wartości tego przychodu jest, zdaniem Izby Skarbowej, wartość odsetek, jakie musiałaby Spółka zapłacić od kredytu zaciągniętego dla pozyskania kapitału pieniężnego. Oparcie ustalenia średniej stopy oprocentowania kredytów na podstawie danych z czterech banków, ogłoszonych w ogólnie dostępnym dzienniku „Rzeczpospolita”, odpowiada, według tego organu, kryterium wskazanym w art. 12 ust. 6 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Za bezzasadne też uznał organ odwoławczy zarzuty odwołania w tym zakresie, jak i zarzut błędnego ustalenia czasokresu korzystania przez Spółkę z niewypłaconych wspólnikom dywidend, przedstawiając w tym zakresie swoją argumentację odwołującą się do stanu faktycznego ustalonego w sprawie i przez stronę nie kwestionowanego.”

Reasumując powyższe rozważania nie można uznać, iż zastosowanie przez organy podatkowe art. 11 ustawy o pdof, było błędne, w szczególności z uwagi na fakt udowodnienia wydatkowania kwot nie znajdujących pokrycia  w dochodach podatnika.

W związku z faktem, iż w uzasadnieniu do swojej decyzji Izba Skarbowa nie odnosi się w szerszym zakresie do zgromadzonego materiału dowodowego oraz, co oczywiste, nie wskazuje również naruszeń przepisów postępowania podatkowego unormowanego w ordynacji podatkowej, nie możemy wskazać podstawy zaskarżenia decyzji z przesłanek naruszenia prawa procesowego.

Niezależnie od powyższego twierdzenia należy jednak podkreślić, że uchybienia proceduralne organów podatkowych rozstrzygających sprawę, nie zawsze przesądzają o skuteczności sporządzanej skargi administracyjnej.


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika