Błąd w obliczeniu ceny a sprostowanie - opinia prawna

Opinia prawna

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. 2006 r., Nr 164, poz. 1163 ze zm.).

Umowa

Zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych umowa, pod rygorem nieważności, powinna zostać sporządzona w formie pisemnej. Ponadto cechą charakterystyczną takiej umowy jest to, że jest co do zasady jawna i podlega udostępnianiu na zasadach określonych w przepisach o dostępie do informacji publicznej. Dodatkowo zakres świadczenia wykonawcy wynikający z umowy jest tożsamy z jego zobowiązaniem zawartym w ofercie. Jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszczalna jest zmiana sposobu spełnienia świadczenia przed zawarciem umowy na skutek okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili wyboru najkorzystniejszej oferty lub zmiany te są korzystne dla zamawiającego, a wykonawca wyrazi na nią zgodę. Z tym, że zmiany sposobu spełnienia świadczenia nie mogą dotyczyć zobowiązań wykonawcy zawartych w ofercie, które były oceniane w toku postępowania. Poza tym umowa jest nieważna w części wykraczającej poza określenie przedmiotu zamówienia zawarte w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Umowę zawiera się na czas oznaczony. Jak stanowi ustawa o zamówieniach publicznych, zakazana jest zmiana postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy, chyba że konieczność wprowadzenia takich zmian wynika z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy, lub zmiany te są korzystne dla zamawiającego. Zakaz ten dotyczy wprawdzie umowy już zawartej, jednak być może, iż to on właśnie jest powodem szeregu ograniczeń we wcześniejszym postępowaniu.

Omyłka i błąd

Prawo zamówień publicznych stanowi, iż w toku badania i oceny ofert zamawiający może żądać od wykonawców wyjaśnień dotyczących treści złożonych ofert. Niedopuszczalne jest natomiast prowadzenie między zamawiającym a wykonawcą negocjacji dotyczących złożonej oferty oraz dokonywanie jakiejkolwiek zmiany w jej treści. Od tej zasady ustawodawca czyni pewne wyjątki.  

Według pierwszego z nich w postępowaniu prowadzonym w trybie dialogu konkurencyjnego w toku badania i oceny ofert zamawiający może żądać od wykonawców sprecyzowania i dopracowania treści ofert oraz przedstawienia informacji dodatkowych, z tym że niedopuszczalne jest dokonywanie istotnych zmian w treści ofert oraz zmian wymagań zawartych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia.  

Co do drugiego wyjątku, kluczowego w tej sprawie, wprawdzie dokonywanie jakichkolwiek zmian w treści oferty jest niedopuszczalne, to jednak pewne uprawnienie w tej kwestii posiada sam zamawiający (generalnie zakaz dokonywania jakichkolwiek zmian odnosi się zarówno do oferenta jak i do zamawiającego). Przepis stanowi bowiem, iż zamawiający poprawia w tekście oferty oczywiste omyłki pisarskie oraz omyłki rachunkowe w obliczeniu ceny, niezwłocznie zawiadamiając o tym wszystkich wykonawców, którzy złożyli oferty. Powyższej poprawy omyłek zamawiający nie może dokonywać jednak dowolnie. Ustawa narzuca sposób, w jaki należy tego dokonać. W przypadku mnożenia cen jednostkowych i liczby jednostek miar, zamawiający poprawia omyłki rachunkowe w obliczeniu ceny w następujący sposób - jeżeli obliczona cena nie odpowiada iloczynowi ceny jednostkowej oraz liczby jednostek miar, przyjmuje się, że prawidłowo podano liczbę jednostek miar oraz cenę jednostkową, natomiast jeżeli cenę jednostkową podano rozbieżnie słownie i liczbą, przyjmuje się, że prawidłowo podano liczbę jednostek miar i ten zapis ceny jednostkowej, który odpowiada dokonanemu obliczeniu ceny. W przypadku sumowania cen za poszczególne części zamówienia, jeżeli obliczona cena nie odpowiada sumie cen za części zamówienia, przyjmuje się, że prawidłowo podano ceny za części zamówienia, a jeżeli cenę za część zamówienia podano rozbieżnie słownie i liczbą, przyjmuje się, że prawidłowo podano ten zapis, który odpowiada dokonanemu obliczeniu ceny, jednak jeżeli ani cena za część zamówienia podana liczbą, ani podana słownie nie odpowiadają obliczonej cenie, przyjmuje się, że prawidłowo podano ceny za część zamówienia wyrażone słownie.

Natomiast w przypadku oferty z ceną określoną za cały przedmiot zamówienia albo jego część (cena ryczałtowa) przyjmuje się, że prawidłowo podano cenę ryczałtową, bez względu na sposób jej obliczenia i jeżeli cena ryczałtowa podana liczbą nie odpowiada cenie ryczałtowej podanej słownie, przyjmuje się za prawidłową cenę ryczałtową podaną słownie, a jeżeli obliczona cena nie odpowiada sumie cen ryczałtowych, przyjmuje się, że prawidłowo podano poszczególne ceny ryczałtowe.

Tak więc w opisanym stanie faktycznym zamawiający miał prawo dokonać „zmian”, jednak zmiany te powinny w pełni być poddane powyższym regułom, a zamawiający nie miał i nie ma uprawnień do tego, by zmieniać cenę. Poprawa może dotyczyć wyłącznie omyłek rachunkowych, które - jak wynika z powyższych reguł - i tak są ściśle powiązane z podanymi w wyliczeniach cenami. Cena więc nie powinna się tak znacznie różnić na skutek dokonania nowych obliczeń.

Prawo zamówień publicznych jest dość rygorystyczne, jeżeli chodzi o niektóre z omyłek, gdyż narzuca na zamawiającego obowiązek odrzucenia oferty w przypadku, gdy oferta zawiera omyłki rachunkowe w obliczeniu ceny, których nie można poprawić zgodnie z powyższymi wytycznymi lub błędy w obliczeniu ceny.
Druga sytuacja, w której zamawiający ma obowiązek odrzucenia oferty, to taka, gdy wykonawca w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie zgodził się na poprawienie omyłki rachunkowej w obliczeniu. Pomimo, iż jest to obowiązek narzucony ustawą, zamawiający zobowiązany jest zawiadomić wszystkich wykonawców równocześnie o odrzuceniu ofert, podając uzasadnienie faktyczne i prawne. Także na gruncie obecnie obowiązującego prawa zamówień publicznych zasadną wydaje się interpretacja wypracowana jeszcze na gruncie poprzednio obowiązującego stanu prawnego. Przyjęte wówczas było, iż omyłki mogą dotyczyć wyłącznie strony formalnej tekstu oferty, błędów rachunkowych lub pisarskich, a poprawienie błędu nie może prowadzić do zmiany poszczególnych warunków oferty, w tym zmiany ceny. Warunkiem zakwalifikowania błędu jako oczywistej omyłki było to, aby błąd ten nadawał się do poprawienia wyłącznie przez zamawiającego, bez konieczności działań ze strony oferenta oraz poprawienie błędu nie powodowało zmiany w treści oferty, a więc również jej załączników.

Sprostowanie oczywistej omyłki nie jest ograniczone żadnym terminem, może więc nastąpić na każdym etapie postępowania o zamówienie publiczne. W okresie od daty otwarcia ofert do faktycznego wyboru najkorzystniejszej oferty, zamawiający ma prawo żądać od uczestników postępowania wyjaśnień dotyczących treści złożonych ofert. Zarówno żądanie wyjaśnień, jak i ich udzielenie powinno mieć pisemną formę. Uzyskane wyjaśnienia nie mogą prowadzić do zmiany lub uzupełnienia oferty, mogą służyć wyłącznie uszczegółowieniu treści złożonej oferty bądź dołączonych do niej załączników (tak wyrok Zespołu Arbitrów z 14 grudnia 1999 r., opubl. w UZP/Z0/0-1184/99).

Jak już była o tym mowa, zamawiający odrzuca ofertę (jest to jego obowiązek narzucony ustawą), gdy oferta zawiera błędy w obliczeniu ceny. Błąd w obliczeniu ceny może się znaleźć w jakimkolwiek z dokumentów składanych przez oferenta, choć w szczególności będzie to miało miejsce w kosztorysie. Natomiast czym innym jest oczywista omyłka w oznaczeniu kwoty ceny, jeżeli jej obliczenie jest prawidłowe. Odrzucenie oferty z powodu błędów w jej obliczeniu jest podyktowane przede wszystkim faktem, iż cena jest jednym z podstawowych, a często jedynym kryterium wyboru, więc kryterium to musi być jednoznaczne.  

Podsumowując, w przedstawionym stanie faktycznym, zamawiający nie był uprawniony do zmiany ceny. Zmiana ceny nie jest bowiem tożsama z poprawą omyłki rachunkowej z punktu widzenia prawa zamówień publicznych.
Jak stanowi art. 146 ustawy Prawo zamówień publicznych, umowa jest nieważna - między innymi - jeżeli w postępowaniu o udzielenie zamówienia doszło do naruszenia przepisów określonych w ustawie, które miało wpływ na wynik tego postępowania.
Zmiana ceny dokonana w taki sposób jak opisany w stanie faktycznym to stanowi naruszenie przepisów, które miało wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia. Dlatego w opisanym przypadku mamy do czynienia z sytuacją, w której umowę zawartą w ten sposób należy uznać za nieważną.