Nakłady z majątku wspólnego na osobisty sąd ustala z urzędu
Wnioskodawczyni wniosła o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między nią a uczestnikiem postępowania i przedstawiła do rozliczenia nakłady, jakie zostały poczynione z majątku wspólnego na nieruchomość wchodzącą w skład majątku osobistego uczestnika postępowania oraz określiła ich wysokość. Uczestnik postępowania przyznał dokonanie nakładów w postaci zasadzenia drzew i krzewów o wartości 200 zł i zaprzeczył, by dokonane zostały inne nakłady. Sąd Rejonowy dokonał podziału majątku wspólnego i uwzględnił dokonanie jedynie nakładów przyznanych przez uczestnika postępowania. Wprawdzie wnioskodawczyni - reprezentowana przez adwokata - wniosła o przeprowadzenie na tę okoliczność dowodu z opinii biegłego, ale uczyniła to ze znacznym przekroczeniem terminu wyznaczonego na podstawie art. 207 § 3 k.p.c. do powołania wszystkich twierdzeń, zarzutów i dowodów pod rygorem utraty powoływania ich w dalszym postępowaniu. Sąd Rejonowy oddalił wniosek jako spóźniony i jako przeszkodę do rozliczenia nakładów uznał nieudowodnienie ich wysokości. Przy rozpoznawaniu apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu pierwszej instancji powstało przytoczone w sentencji zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, które Sąd Okręgowy przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w formie pytania: "Czy w sprawie o podział majątku wspólnego sąd może nie uwzględnić nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z byłych małżonków wyłącznie wskutek nieudowodnienia wysokości nakładów, z powodu uchybienia terminowi wyznaczonemu na podstawie art. 207 § 3 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., czy też powinien wysokość tę ustalić z urzędu bez względu na inicjatywę dowodową uczestników?". Sąd Najwyższy w dniu 21 lutego 2008 r. zagadnienia prawnego podjął uchwałę:
W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd ustala wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania
.W uzasadnieniu SN zauważył, że sprawa o podział majątku jest rozpoznawana w postępowaniu nieprocesowym, w którym sąd może działać z urzędu w o wiele większym zakresie niż w postępowaniu procesowym.
Zgodnie z art. 45 § 2 k.r.o. zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków i poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jeżeli ze względu na dobro rodziny sąd nie nakazał wcześniejszego zwrotu. Konsekwencją tego unormowania - pisze SN - jest art. 567 § 1 k.p.c., według którego w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga m.in. o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego jednego z małżonków i odwrotnie podlegają zwrotowi. Tak w doktrynie jak i w orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że sąd orzeka o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny tylko na wniosek. Brak już jest zgodności co do tego, czy o nakładach z majątku wspólnego na majątek osobisty sąd także orzeka tylko na wniosek. SN przychylił się do poglądu, zgodnie z którym w sprawie o podział majątku wspólnego o zwrocie wydatków i nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty (odrębny) jednego z małżonków sąd orzeka bez osobnego żądania uczestników postępowania (odwołując się tu także do swego wcześniejszego postanowieniu z dnia 16 października 1997 r., sygn. akt II CKN 395/97, niepubl.).
Skoro dla orzeczenia o zwrocie wydatków i nakładów - czytamy w uzasadnieniu - z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków nie jest potrzebny osobny wniosek, nie można uzależnić od inicjatywy dowodowej uczestników postępowania ani ustalenia, że wydatki i nakłady zostały poczynione, ani też jaka jest ich wartość. W sprawie o podział majątku wspólnego sąd obowiązany jest z urzędu ustalić, czy i jakie wydatki i nakłady poczynione zostały z majątku wspólnego na majątek osobisty i jaka jest ich wartość oraz obowiązany jest orzec o ich zwrocie.
SN zastrzegł jednak, iż nie jest obowiązkiem sądu prowadzenie dochodzenia w celu wykrycia dowodów. Sąd powinien dopuścić dowody z urzędu wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują na istnienie takich wydatków i nakładów, a uczestnicy nie zawnioskowali dowodów na tę okoliczność i gdy materiał zebrany w sprawie wskazuje na istnienie odpowiednich środków dowodowych.
Odnośnie stosowania art. 207 § 3 k.p.c. SN przyznał, że stosowanie go w sprawie o podział majątku jest jak najbardziej dopuszczalne, ale na podstawie tego przepisu nie można odmawiać przeprowadzenia dowodu powołanego przez uczestnika postępowania po upływie wyznaczonego terminu, jeżeli jest to dowód dotyczący okoliczności, którą sąd powinien ustalić z urzędu, a jest to dowód konieczny dla ustalenia tej okoliczności.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 r., sygn. akt III CZP 148/07
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?