Obowiązek naprawienia szkody a ubezpieczenie OC
Sprawca wypadku komunikacyjnego został skazany za popełnienie przestępstwa i zobowiązany do naprawienia szkody przez zapłatę kwoty 35.000 zł. Sprawca zapłacił pokrzywdzonemu 10.000 zł, po czym domagał się zasądzenia na swoją rzecz takiej kwoty od zakładu ubezpieczeń, z którym miał zawartą umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC). Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, a sąd odwoławczy przy rozpoznaniu apelacji powziął wątpliwość: "Czy sprawca wypadku komunikacyjnego, na którego w procesie karnym nałożono obowiązek naprawienia szkody na podstawie art. 46 § 1 k.k. w zw. z art. 39 pkt 5 k.k., może domagać się od ubezpieczyciela, z którym łączy go umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zwrotu zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego świadczenia?" Takie pytanie przedstawione zostało Sądowi Najwyższemu, który w odpowiedzi podjął uchwałę:
Sprawca wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowano środek karny polegający na obowiązku naprawienia szkody (art. 46 § 1 w związku z art. 39 pkt 5 k.k.), może domagać się od ubezpieczyciela - na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów - zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego.
W uzasadnieniu SN wyjaśnił, że środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody nie pełni jedynie funkcji penalnej (funkcję dodatkowej kary). Ta funkcja jest niewątpliwie ważna. Sprawca musi samodzielnie wykonać ów obowiązek i nie może żądać, by orzeczoną kwotę wypłacił zamiast niego zakład ubezpieczeń. Jednakże obowiązek naprawienia szkody pełni również funkcję odszkodowawczą, na co wskazują przepisy kodeksu karnego oraz kodeksu postępowania karnego (art. 415 § 5 i 6). SN zauważył, że jeżeli po wydaniu wyroku karnego szkoda zostanie naprawiona przez inną osobę, skazany może wnieść pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego w tej części wykonalności. Co prawda, jak już wspomniano, sam skazany nie może żądać, aby szkodę naprawiła inna osoba, ale pokrzywdzony może wystąpić z roszczeniem o naprawienie szkody bezpośrednio przeciwko ubezpieczycielowi (art. 19 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych, Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zmianami, dalej jako "u.b.o.") i może się zdarzyć, że ubezpieczyciel spełni świadczenie, zanim środek karny zostanie wykonany przez skazanego.
Skoro nie można uznać, iż w obowiązku naprawienia szkody przeważa funkcja penalna, to nie ma przeszkód, by sprawca wypadku żądał zwrotu zapłaconej sumy od ubezpieczyciela. Zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela, wynikający z umowy ubezpieczenia OC, określa art. 822 § 1 k.c.: zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do zapłacenia określonego w umowie ubezpieczenia odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Zgodnie z art. 34 ust. 1 u.b.o. z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Żaden z tych przepisów nie wyklucza odpowiedzialności ubezpieczyciela w sytuacji, w której obowiązek naprawienia szkody orzeczony został jako środek karny.
Wszystko to w ocenie SN wskazuje, że wykonanie przez sprawcę wypadku komunikacyjnego orzeczonego wobec niego środka karnego w postaci obowiązku naprawienia nie pozbawia go możliwości wystąpienia przeciwko ubezpieczycielowi z roszczeniem regresowym na podstawie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Faktem jest, że środek karny może być orzeczony w rozmiarze większym niż szkoda czy też dotyczyć roszczenia przedawnionego, nie przemawia przeciwko tej tezie. Ubezpieczyciel odpowiada jednak w granicach odpowiedzialności cywilnej sprawcy (art. 13 ust. 2 u.b.o.), więc może podnosić odpowiednie zarzuty. SN zwrócił również uwagę na sens i cel obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej sprawcy, które polegają właśnie na tym, aby w ostatecznym rozrachunku koszt naprawienia szkody – w granicach określonych w ustawie i umowie – pokrył ubezpieczyciel w zamian za składkę zapłaconą przez ubezpieczonego sprawcę.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 roku, sygn. akt III CZP 31/11
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?