Rozwiązanie spółki cywilnej dwuosobowej w razie wystąpienia wspólnika a kwestie podatkowe

Otóż istotnie w uchwale z 21 listopada 1995 r. III CZP 160/95 (OSNC 1996/3 poz. 33) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „dopuszczalne jest wstąpienie do Spółki cywilnej nowego wspólnika i przejęcie przez niego dotychczasowych zobowiązań oraz uprawnień za zgoda pozostałych wspólników. w tym i jednocześnie ustępujących z tej spółki” (G. Bieniek: Spółka Cywilna - problematyka prawna, Z.C.O. W-wa, 1996, str. 89). Pogląd ten jednakże wyraził Sąd Najwyższy rozstrzygając o kwestii odpowiedzialności cywilnoprawnej wspólnika wstępującego za zobowiązania wspólników występujących. Pogląd ten jednakże nie odnosi się do publicznoprawnego charakteru zobowiązania w podatku od towarów i usług. Zgodnie z art. 860 § l kc w zw. z art. 873 i nast. kc wystąpienie jednego z dwóch wspólników spółki cywilnej uzasadnia przyjęcie poglądu, że spółka uległa rozwiązaniu gdyż jej skład osobowy nie spełniał już wymogów określonych w tych przepisach. Nie może przecież istnieć spółka cywilna jednoosobowa. Wspólnikiem Spółki cywilnej może być każdy podmiot cywilnoprawny. Zgodnie z umową Spółki „spółka cywilna to stosunek prawny powstający z umowy, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia celu gospodarczego w określony sposób”. Spółka ta jest więc spółką osobową - zespołem wspólników nie wyposażonym w osobowość prawną, która mogłaby być przeciwstawiona podmiotowości prawnej wspólników. Majątek spółki to majątek wspólników.

Zgodnie z art. 5 ust. l ustawy  z 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. 1993 r. Nr 11 poz.

50 ze zm.) zwanej dalej ustawą „podatnikami tego podatku są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne”. Do tych właśnie jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej zalicza się powszechnie spółki cywilne, które przez to są podmiotami tego podatku. Gdy z chwilą wystąpienia jednego z dwu wspólników spółki cywilnej następuje rozwiązanie tego podmiotu gospodarczego to tym samym wbrew twierdzeniom skarżących nie ma mowy o sytuacji zmiany stanu faktycznego o jakim mowa w art. 18 ustawy  z dnia 23 grudnia 1988 r. - o działalności gospodarczej (Dz. U. 1988 r. Nr 41 poz. 324 ze zm.) lecz powstaje sytuacja określona przepisami art. 19 ust. 1 pkt l tej ustawy powodująca wykreślenie całego wpisu z ewidencji, która dokonywana jest decyzją administracyjną. Tak uczynił organ ewidencyjny i brak podstaw do kwestionowania tej decyzji także dlatego, że jak wyżej podkreślono wspólnicy zawiadomili organ, iż zaprzestali wykonywania działalności gospodarczej. Spółka cywilna jako podmiot podatku od towarów i usług jest więc spółką osobową, a nie kapitałową. W związku z tym bez znaczenia jest to, że w miejsce występującego małżonka z dwuosobowej spółki cywilnej wstąpił drugi z małżonków, pozostający z pierwszym we wspólności majątkowej małżeńskiej, a także bez znaczenia prawnego jest to, że oba podmioty tego podatku powiązane są profilem działalności gospodarczej. Także nie ma istotnego znaczenia kwestia nierozliczenia się wspólników albowiem jest to kwestia wtórna istotna po rozwiązaniu Spółki, a nie przed jej rozwiązaniem. Wówczas bowiem między wspólnikami powstaje współwłasność ułamkowa w miejsce współwłasności łącznej. Tej sytuacji prawnej nie zmienia i to, że wspólnicy mogą pobierać zaliczki na poczet przyszłego zysku.

Skoro więc nie może być z powyższych względów kwestionowany pogląd o powstaniu w rozpoznawanej sprawie nowego podmiotu w podatku od towarów i usług to także nie powinno budzić jakichkolwiek wątpliwości to, że zgodnie z art. 9 ustawy numer identyfikacji podatkowej poprzedniej Spółki, ani tym bardziej uprawnienie do zwolnienia podatkowego byłego podmiotu tego podatku nie mogą przejść na nową spółkę na jakiejkolwiek podstawie czy to umownej czy też sukcesji generalnej.

Słuszny jest zdaniem Sądu pogląd organów podatkowych, że skoro spółka nie prowadziła pełnej ewidencji sprzedaży o jakiej mowa w art. 27 ust.

4, a w oparciu o ewidencję sprzedaży prowadzoną dla celów zryczałtowanego podatku dochodowego nie można ustalić „przedmiotu i podstawy opodatkowania” dla celów podatku VAT z uwagi na brak danych o wysokości podatku należnego oraz innych danych pozwalających określić wysokość obrotu i tego podatku w poszczególnych stawkach podatkowych to należało oszacować wartość sprzedaży. Wykorzystanie do tego celu ewidencji zakupu i sprzedaży dla celów zryczałtowanego podatku dochodowego było słuszne skoro szacowanie winno zmierzać do ustalania podstawy wymiaru podatku zgodnie z jej rzeczywistymi rozmiarami, a więc w sposób odzwierciedlający i zapewniający stosowanie zasady prawdy obiektywnej.

Wymiar podatku z uwzględnieniem 22% stawki podatkowej podwyższonej zgodnie z art. 27 ust. 5 pkt l ustawy o 100% należy uznać więc za zgodny z prawem. W końcu podkreślić należy, że zarzuty skarżących odnoszące się do obrazy przepisów postępowania - art. 7, 9, art. 77 § l, 80 i 81 kpa są gołosłowne i podniesione tylko na użytek tego postępowania bowiem „rzeczywista treść stosunków między wspólnikami” w jakikolwiek sposób nie miała wpływu na rozstrzygnięcie tej sprawy. Podobnie rzecz ma się z zarzutem dotyczącym pozostawienia w obronie dwu decyzji.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodek Zamiejscowy w Rzeszowie z dnia 17 lutego 1998 r., sygn. akt SA/Rz 1732/96