Uważaj na to, kto Cię reprezentuje przed sądem

Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o podjęcie uchwały, mającej na celu wyjaśnienie istniejących w orzecznictwie sądowym rozbieżności co do wykładni i stosowania przepisu art. 97 k.p.c., które ujął w formie pytania prawnego: "Czy występowanie w sprawie w charakterze pełnomocnika strony osoby, która nie może być pełnomocnikiem, oznacza brak należytego umocowania, co powoduje nieważność postępowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.), czy też uchybienie to może być usunięte poprzez zatwierdzenie przez stronę czynności dokonanych przez tę osobę?" W odpowiedzi Sąd Najwyższy podjął uchwałę:

Porady prawne

Występowanie w charakterze pełnomocnika procesowego osoby, która nie może być pełnomocnikiem, oznacza brak należytego umocowania, powodujący nieważność postępowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.).

W uzasadnieniu SN wpierw dokonał przeglądu zarówno swojego wcześniejszego orzecznictwa, jak i poglądów doktryny prawniczej; w obu rzeczywiście występują rozbieżności co do przedstawionego zagadnienia.

SN zwrócił uwagę, iż wyliczenie osób, które mogą być pełnomocnikiem strony, jest w k.p.c. wyczerpujące (art. 87 i in.). W związku z tym ogólne uprawnienie strony do działania przed sądem przez pełnomocnika nie jest równoznaczne z uprawnieniem do skutecznego ustanowienia pełnomocnikiem każdej osoby. Należyte umocowanie pełnomocnika to umocowanie zgodne z przepisami k.p.c., w tym z przepisami, które wymieniają osoby mogące być pełnomocnikiem.

Nienależyte umocowanie pełnomocnika sprawia, iż mamy do czynienia z nieważnością postępowania (tak stanowi art. 379 pkt 2 k.p.c.). Pojawia się jednak pytanie, czy - ze względu na istnienie art. 97 k.p.c. - nie jest możliwe potwierdzenie przez stronę czynności dokonanych przez takiego nienależycie umocowanego pełnomocnika.

Analizując przepis art. 97 k.p.c. SN doszedł do wniosku, iż jego zastosowanie wymaga trzech przesłanek: 1. brak umocowania stwierdza sąd przed podjęciem czynności i wydaje w związku z tym konkretną decyzję procesową 2. celem dopuszczenia osoby nieumocowanej jest umożliwienie podjęcia czynności procesowej, uznanej za "naglącą" 3. dopuszczona tymczasowo do czynności może być osoba, która "na razie" nie może przedstawić pełnomocnictwa. Z brzmienia art. 97 k.p.c. wynika, że odnosi się on do czynności jednorazowej, a nie do występowania przed sądem.

W związku z powyższym art. 97 k.p.c. nie może być stosowany do potwierdzania czynności dokonanych przez nienależycie umocowanego pełnomocnika. SN zastrzegł od razu, iż istnienie tego przepisu w k.p.c. wyklucza możliwość stosowania art. 103 i 104 k.c.

Potwierdzania czynności przez stronę nie można jednak kategorycznie wykluczyć. Nie pozwala na to przepis art. 401 pkt 2 k.p.c., który stanowi, iż nie można żądać wznowienia postępowania, jeżeli nienależycie reprezentowana strona potwierdziła dokonane czynności procesowe. Możliwość potwierdzenia czynności jest ponadto powszechnie aprobowana przez sądy powszechne.

SN zastrzegł jednak, iż taka możliwość dotyczy wyłącznie potwierdzenia czynności osoby, która w świetle przepisów k.p.c. może być pełnomocnikiem, tyle tylko, że nie miała umocowania do działania w konkretnej sprawie. Inaczej jest w przypadku osób, którym k.p.c. nie daje takiej możliwości. Taki brak zdolności postulacyjnej (czyli brak zdolności do podejmowania czynności przed sądem) nie da się uzupełnić; nie jest to bowiem brak częściowy i usuwalny. Byłoby to wręcz obejście tych przepisów k.p.c., które ograniczają krąg osób mogących występować jako pełnomocnicy.

Zdaniem SN nieprzekonujące jest powoływanie się na to, że zapewnienie należytej reprezentacji jest podyktowane potrzebą ochrony interesów strony, która nie wymaga takiej ochrony, jeżeli zgodnie z własną wolą chce potwierdzić czynności nieuprawnionego pełnomocnika. Kwestię te należy postrzegać w szerszym kontekście. Właściwie rozumiany interes prawny każdej strony wymaga, by sprawa została rozpoznana przy zachowaniu wszystkich wymagań procesowych. [...] W orzecznictwie przyznaje się obu stronom możliwość powołania się na przyczynę nieważności, a nie tylko tej stronie, której dotyczyło uchybienie [...]. Rygory procesowe są ustanawiane nie tylko dla ochrony konkretnych praw i interesów procesowych stron; ich przestrzeganie służy w wymiarze ogólnym zarówno stronom, jak i interesowi wymiaru sprawiedliwości.

Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2008 r., sygn. akt III CZP 154/07


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika