Zmiana powództwa wpływa na wysokość opłaty

Powódka domagała się uznania za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę. Wartość przedmiotu sporu określiła na kwotę 47.000 zł. Pracodawca podał, że miesięczne wynagrodzenie powódki wynosi 9.000 zł. W toku sprawy powódka zmieniła powództwo i w miejsce roszczenia o przywrócenie do pracy zgłosiła żądanie zasądzenia odszkodowania w kwocie 24.000 zł. Powódka nie złożyła oświadczenia o zrzeczeniu się roszczenia o przywrócenie do pracy, a pracodawca nie wyraził zgody na cofnięcie powództwa w tej części. Sąd Rejonowy zasądził od pracodawcy na rzecz powódki kwotę 8.000 zł tytułem odszkodowania za nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Od tego wyroku apelacje złożyły obie strony. Każda ze stron uiściła od apelacji opłatę podstawową w kwocie 30 zł. Sąd drugiej instancji, rozpoznając apelacje obu stron, powziął wątpliwości natury prawnej: skoro miesięczne wynagrodzenie powódki wynosiło 9.000 zł, to w myśl art. 23[1] k.p.c. wartość przedmiotu sporu powinna być określona na kwotę 108.000 zł (12 x 9.000 zł). W konsekwencji od pozwu powinna zostać pobrana opłata stosunkowa w kwocie 5.400 zł, a nie opłata podstawowa, bo wartość przedmiotu sporu przekroczyła graniczną kwotę 50.000 zł. Pojawiło się jednak kolejne zagadnienie. Skoro powódka zmieniła powództwo i w miejsce przywrócenia do pracy domagała się odszkodowania w kwocie 24.000 zł, to powstaje wątpliwość, czy taka zmiana ma znaczenie dla określenia wartości przedmiotu sporu, a tym samym i obowiązku uiszczenia opłaty należnej od apelacji? Sąd Najwyższy, któremu przekazano pytanie prawne, w odpowiedzi podjął uchwałę:

Porady prawne

zmiana powództwa po rozpoczęciu rozprawy przed sądem pierwszej instancji polegająca na wystąpieniu przez powoda - pracownika z nowym roszczeniem o zasądzenie odszkodowania na podstawie art. 45 § 1 k.p. zamiast pierwotnego roszczenia o przywrócenie do pracy (art. 193 § 3 k.p.c.), bez zezwolenia pozwanego pracodawcy i bez zrzeczenia się roszczenia, stanowi zmianę przedmiotu sporu i jego wartości.

SN uznał, że skoro powódka skutecznie przekształciła powództwo w ten sposób, że przedmiotem postępowania przed Sądem pierwszej instancji stało się wyłącznie żądanie zasądzenia odszkodowania (w kwocie poniżej 50.000 zł), a przestało nim być żądanie przywrócenia do pracy, to należy uznać, że apelacje obu stron zostały prawidłowo opłacone.

W uzasadnieniu SN sporo miejsca poświęcił rozważaniom na temat zmiany powództwa w procesie cywilnym. W myśl art. 193 § 1 k.p.c., zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu, przy czym może ona polegać na wystąpieniu z nowym roszczeniem zamiast lub obok roszczenia pierwotnego (art. 193 § 3 k.p.c.). Z kolei, zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c., pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku. Cofnięcie pozwu podlega kontroli sądu, który może uznać je za niedopuszczalne, gdy stwierdzi, że jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierza do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.) albo narusza słuszny interes pracownika (art. 469 k.p.c.).

Co do zasady przyjmuje się, że zmiana powództwa polegająca na wystąpieniu z nowym roszczeniem zamiast pierwotnego zawiera w sobie dorozumiane częściowe cofnięcie pozwu w zakresie pierwotnie zgłoszonego żądania.

A cofnięcie pozwu po rozpoczęciu rozprawy wymaga zgody pozwanego albo musi być połączone ze zrzeczeniem się roszczenia i podlega kontroli sądu. Jeśli sąd uzna cofnięcie żądania za dopuszczalne, to umorzy postępowanie na podstawie art. 355 k.p.c. i dopiero z tym momentem cofnięcie staje się skuteczne. SN zastrzegł, że nie jest słuszny pogląd, jakoby rozpoznanie przez sąd zmienionego żądania było równoznaczne z domniemanym zaakceptowaniem cofnięcia żądania dotychczasowego i umorzeniem postępowania w tym zakresie. Stanowisko sądu powinno być jasno wyrażone w orzeczeniu o umorzeniu postępowania.

Od zasady są jednak wyjątki i w przypadku niektórych roszczeń skutkiem zmiany powództwa jest wejście nowego roszczenia w miejsce pierwotnego, do czego nie jest potrzebne zrzeczenie się roszczenia ani zgoda pozwanego, ani sądu. Tak jest w szczególności w razie zmiany powództwa posesoryjnego (o ochronę posiadania) na petytoryjne (o ochronę własności).

SN uznał, że specyficzne cechy roszczeń o przywrócenie do pracy (uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne) i o odszkodowanie, zmiana powództwa pracownika z żądania przywrócenia do pracy na odszkodowanie po rozpoczęciu rozprawy także należy do wyjątków i dlatego nie wymaga zrzeczenia się roszczenia pierwotnego lub zgody pozwanego, nie podlega też kontroli sądu (art. 203 § 4 k.p.c. i art. 469 k.p.c.). W związku z bezprawnym (w tym nieuzasadnionym) rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę, pracownikowi przysługują roszczenia przemienne: o przywrócenie do pracy (uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne) lub o odszkodowanie (art. 45 § 1 i 56 § 1 k.

p.). Wybór pomiędzy tymi roszczeniami należy wyłącznie do pracownika. Jeśli pracownik żąda przywrócenia do pracy, wybór ten nie wiąże bezwzględnie sądu, gdyż prawo materialne (art. 45 § 2 k.p.) w powiązaniu z prawem procesowym (art. 8 k.p. w związku z art. 477[1] k.p.c.) pozwala sądowi na zasądzenie w pewnych przypadkach odszkodowania w miejsce żądanego przez pracownika przywrócenia do pracy. Niedopuszczalne jest natomiast, aby sąd pracy wbrew woli pracownika orzekł o przywróceniu do pracy. Jeżeli pracownik wybiera odszkodowanie, to sąd pracy nie może orzec o przywróceniu do pracy. Oznacza to, że sąd pracy nie może sprzeciwić się zmianie powództwa pracownika polegającej na żądaniu odszkodowania w miejsce pierwotnie zgłoszonego roszczenia o przywrócenie do pracy. Takiej zmianie powództwa nie może też sprzeciwić się pozwany pracodawca. Niemożliwy jest przy tym „powrót" do pierwotnego żądania przywrócenia do pracy (w tym samym lub nowym procesie).

Skuteczna zmiana powództwa w sądzie pierwszej instancji z żądania przywrócenia do pracy na odszkodowanie oznacza zaś nie tylko zmianę przedmiotu sporu, ale także jego wartości, a w konsekwencji wpływa na rodzaj (a przez to wysokość) opłat należnych w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2009 roku, sygn. akt I PZP 1/09


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika