Dziedziczenie a zasiedzenie gospodarstwa rolnego

Odpowiedź prawnika: Dziedziczenie a zasiedzenie gospodarstwa rolnego

Oczywiście istnieje prawdopodobieństwo konieczności przeprowadzenia postępowania spadkowego po babci - choćby co do części nieruchomości.

Otóż, z chwilą otwarcia spadku (śmierci babci) z tytułu dziedziczenia ustawowego (zakładamy, iż nie było testamentu babci) do spadku zostały powołane pewne osoby - spadkobiercy babci (mąż, zstępni czyli Pani mama i jej rodzeństwo). Ówczesne przepisy o dziedziczeniu gospodarstw rolnych przewidywały możliwość dziedziczenia wyłącznie tych spadkobierców (dzieci, małżonków), którzy spełniali określone ustawowo wymogi. Były to:

1. praca w tym gospodarstwie nieprzerwanie co najmniej od roku bezpośrednio przed otwarciem spadku albo  

2. członkowstwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub praca w gospodarstwie rolnym takiej spółdzielni w chwili otwarcia spadku, albo  

3. prowadzenie innego indywidualnego gospodarstwa rolnego, bądź też praca w gospodarstwie rolnym swoich rodziców, małżonka lub jego rodziców w chwili otwarcia spadku, albo  

4. małoletniość dzieci bądź też pobieranie nauki zawodu lub uczęszczanie do szkół w chwili otwarcia spadku, albo  

5. trwała niezdolność do pracy w chwili otwarcia spadku.

Jeżeli żadne z dzieci (małżonek) spadkodawcy nie odpowiada jednemu z warunków przewidzianych w punktach 1, 2 lub 3 powyższego, dziedziczą z ustawy gospodarstwo te spośród nich, które mają kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego i nie później niż przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku oświadczą w sądzie lub w państwowym biurze notarialnym gotowość prowadzenia gospodarstwa należącego do spadku.

W 1977 (aż do 1982 roku) roku obowiązywał także przepis na mocy którego w przypadku, gdy żaden ze spadkobierców nie spełniał wymogów wskazanych przez przepisy gospodarstwo rolne nabywał z mocy ustawy w drodze dziedziczenia Skarb Państwa.

Na podstawie powyższego można więc stwierdzić, iż prawo do gospodarstwa rolnego z tytułu dziedziczenia mogła wówczas osiągnąć tak Pani mama jak i inne osoby (rodzeństwo) jeśli tylko spełniały wymogi ustawy a nawet Skarb Państwa.

Od powyższego będzie więc zależeć czy Pani mama w ogóle i jeśli tak to w jakim zakresie nabyła własność przez zasiedzenie (zakładając iż była posiadaczem samoistnym nieruchomości i władała nią jak właściciel).

Możliwe są tu bowiem trzy sytuacje:

• Jeśli do spadku po babci została powołana wyłącznie mama - gdyż tylko ona spełniała wymogi ustawowe - np. praca na gospodarstwie rolnym nieprzerwanie co najmniej od roku bezpośrednio przed otwarciem spadku, to nie będzie można mówić o zasiedzeniu. Nie można bowiem zasiedzieć własności nieruchomości (gospodarstwa rolnego), które jest już własnością danej osoby. W takim przypadku konieczne będzie przeprowadzenie postępowania spadkowego po babci i mamie.

• Jeśli do spadku po babci z ustawy została powołana Pani mama i jej rodzeństwo czy też ojciec (mąż babci) - bo spełniali wymogi ustawowe - zasiedzenie będzie dotyczyło wyłącznie przypadającej im części - Pani mam nie mogła bowiem zasiedzieć swojej własnej części gospodarstwa. W takim przypadku konieczne będzie przeprowadzenie postępowania spadkowego po babci, sprawy o zasiedzenie części gospodarstwa oraz postępowania spadkowego po Pani mamie.

• Jeśli nikt nie spełniał warunków i dziedziczył Skarb Państwa - można mówić o zasiedzeniu całości nieruchomości przez Pani mamę i będzie Pani mogła złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie - jeśli Pani mama była posiadaczem samoistnym nieruchomości (gospodarstwa) - działała jak właściciel gospodarstwa.    

Zgodnie z przepisem art. 609 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, do zgłoszenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności uprawniony jest każdy zainteresowany. Pani będzie osobą zainteresowaną w sprawie, gdyż zamierzeniem Pani jest uregulowanie stanu prawnego gospodarstwa rolnego i jest Pani spadkobiercą po mamie - stąd też Pani może być wnioskodawcą w sprawie o stwierdzenie nabycia własności gospodarstwa rolnego przez Pani nie żyjącą już mamę. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia własności przez zasiedzenie sąd stwierdzi ten fakt, postanowienie ma bowiem charakter deklaratywny - stwierdza prawnie sytuację, która nastąpiła w chwili upływu terminu samoistnego posiadania.

Wniosek o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie podlega opłacie sądowej w wysokości 2.000 zł.

Proponujemy także zapoznać się z następującym materiałami:

• Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku

• Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku na podstawi ustawy

• Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia

• Dziedziczenie gospodarstwa rolnego przed ogłoszeniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego (wyrok TK z dnia 31 stycznia 2001 r.)