Będzie strażnik przeciw korupcji?

Czego dotyczy projekt? 

Korupcja nie jest żadnym odkryciem rodzimym i nowym, lecz skala i rozmiar, jakie to zjawisko przybrało w III Rzeczypospolitej, wywołuje od dłuższego czasu kategoryczny sprzeciw społeczeństwa. Rządowy projekt ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym przewiduje utworzenie Centralnego Biura Antykorupcyjnego - specjalnej służby do spraw zwalczania korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym oraz w życiu publicznym i gospodarczym.

Projektem tym zajmuje się obecnie Sejm.

Czym ma zajmować się Centralne Biuro Antykorupcyjne?

Centralne Biuro Antykorupcyjne ma walczyć z nadużywaniem władzy i wykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji do osiągania korzyści osobistych czy majątkowych.

Porady prawne

Do zadań CBA, w zakresie zwalczania korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym oraz życiu publicznym i gospo­darczym, a także działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa, należeć ma:

  1. ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania przepisów ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne;

  2. ujawnianie przypadków nieprzestrzegania określonych przepisami prawa procedur podejmowania decyzji w przedmiocie: prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamówień publicznych oraz przyznawania koncesji, zezwoleń, zwolnień podmiotowych i przedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentów, plafonów, poręczeń i gwarancji kredytowych; 

  3. kontrola rzetelności i prawdziwości oświadczeń majątkowych lub oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne, o których mowa w art. 115 § 19 Kodeksu karnego, składanych na podstawie odrębnych przepisów;

  4. prowadzenie działalności analitycznej dotyczącej zjawisk występujących w obszarze właściwości CBA oraz przedstawianie w tym zakresie informacji Prezesowi Rady Ministrów, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmowi;

  5. rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie oraz ściganie sprawców przestępstw przeciwko:

  • działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego określonych w rozdziale XXIX Kodeksu karnego, a także o którym mowa w art. 14 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodar­czej przez osoby pełniące funkcje publiczne, jeżeli pozostają w związku z przestępczością korupcyjną,

  • wyborom i referendum określonych w art. 250 i 250a Kodeksu karnego,

  • wiarygodności dokumentów określonych w rozdziale XXXIV, mieniu określonych w rozdziale XXXV, obrotowi gospodarczemu określonych w rozdziale XXXVI oraz obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi określonych w rozdziale XXXVII Kodeksu karnego, a także o których mowa w art. 585-592 Kodeksu spółek handlowych oraz określonych w art. 179-183 ustawy o obrocie instrumen­tami finansowymi, jeśli pozostają w związku z przestępczością korupcyjną lub godzą w interesy ekonomiczne państwa,

  • wymiarowi sprawiedliwości określonych w rozdziale XXX Kodeksu karnego, jeżeli pozostają w związku z przestępczością korupcyjną,

  • finansowaniu partii politycznych określonych w art. 49d i 49f ustawy o partiach politycznych,

  • obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji, jeżeli pozostają w związku z przestępczością korupcyjną lub godzą w interesy ekonomiczne państwa.

CBA posiadać ma status służby specjalnej. Zasadniczym celem jego działania będzie jak widać przede wszytkim wykrywanie nadużyć w instytucjach państwowych i samorządowych oraz walka z korupcją powiązaną z działalnością gospodarczą. Ma ono także weryfikować oświadczenia majątkowe parlamentarzystów i urzędników. 

Jakie uprawnienia mają przysługiwać funkcjonariuszom CBA?

Szef Biura będzie podległy bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów, który będzie go powoływał po zasięgnięciu opinii Prezydenta, Kolegium oraz Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych. Kadencja szefa CBA będzie trwała 4 lata

Dla realizacji ww. zadań Centralne Biuro Antykorupcyjne ma uzyskać możliwość prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych, kontrolnych i dochodzeniowo-śledczych. Połączenie tych trzech rodzajów uprawnień, pozwoli funkcjonariuszom Biura na osiągnięcie wysokiej skuteczności działań, zwłaszcza gdy ustalenia kontrolne będą mogły być ostatecznie potwierdzone i rozwinięte w drodze postępowania przygotowawczego (czynności dochodzeniowo-śled­czych). Kontrola przestrzegania przepisów antykorupcyjnych prowadzona przez CBA będzie miała także znaczenie w zakresie zapobiegania przestępstwom korupcyjnym. W postępowaniu przygotowawczym w sprawie o korupcję celem CBA będzie zebranie dowodów świadczących o zachowaniu korupcyjnym oraz przypisanie ich konkretnym sprawcom. Często jest to bardzo trudne, przede wszystkim z uwagi na brak wiarygodnych źródeł dowodowych (świadków, dokumentów). CBA ma się starać zapobiegać korupcji już na tzw. przedpolu przestępstwa korupcyjnego, dążąc przy tym do eliminowania z życia publicznego całego obszaru indywidualnych zachowań korupcyjnych, które wprawdzie jeszcze nie są czynami zabronionymi, ale stanowią naruszenie przepisów antykorupcyjnych. Osiągnąć ten cel CBA będzie mogło w drodze postępowań kontrolnych.

Funkcjonariusze CBA uzyskają szerokie kompetencje. Mają mieć uprawnienia do legitymowania, kontroli osobistej, przeszukiwania osób i pomieszczeń oraz prowadzenia monitoringu przy użyciu elektronicznych środków technicznych, a także stosowania zakupu kontrolowanego. W sytuacjach wyjątkowych będą mogli stosować środki przymusu bezpośredniego, a nawet używać broni palnej. 

Jakie korzyści ma przynieść projekt?

Autorzy proponowanych rozwiązań legislacyjnych wskazują, iż zapewnią one:

  • skuteczność i szybkość działań CBA (dzięki stosowaniu w ramach jednej struktury organizacyjnej uprawnień kontrolnych, operacyjnych i dochodzeniowo-śledczych),

  • weryfikację oświadczeń majątkowych osób pełniących funkcje publiczne (w chwili obecnej ten istotny instrument ograniczania korupcji w aparacie państwa pozostaje ułomny, ponieważ nikt nie weryfikuje prawdziwości składanych oświadczeń),

  • łatwość i sprawność zarządzania (niewielka, spójna formacja, podległa bezpośrednio premierowi),

  • czytelne dla obywateli, wskazanie adresata problemów dotyczących korupcji (obecnie wiele osób ma problem do kogo właściwie się zgłosić z informacją o korupcji),

  • koordynację działań antykorupcyjnych,

  • niewielkie koszty utworzenia i funkcjonowania Biura.

Co zarzuca się projektowanej ustawie?

Wśród zarzutów, jakie podnoszone są w stosunku do proponowanej wersji ustawy o CBA, należy wymienić m.in. to, że:

  • nie gwarantuje ona apolityczności przy powoływaniu szefa CBA, nadzorowanego przez premiera,

  • umiejscowienie CBA w strukturze rządu,

  • brakuje w niej jasnych wymagań co do wymaganego wykształcenia i kwalifikacji kandydatów na agentów CBA, 

  • kompetencje CBA pokrywają się częściowo z innymi organami ścigania w zakresie działań antykorupcyjnych, 

  • niejednoznacznie sprecyzowano zakres działania biura,

  • ustawa ta nie zawiera przepisów o zakresie i sposobie weryfikacji oświadczeń majątkowych wysokich funkcjonariuszy publicznych.

Podstawa prawna:

  • Rządowy projekt ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (druk sejmowy 275);

  • Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. 1997 r., Nr 88, poz. 553, ze zm.);

  • Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodar­czej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. 1997 r., Nr 106, poz. 679, ze zm.);

  • Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 r., Nr 94, poz. 1037, ze zm.); 

  • Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumen­tami finansowymi (Dz. U. 2005 r.,  Nr 183, poz. 1538);

  • Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz. U. 2001 r., Nr 79, poz. 857, ze zm.);

  • Ustawa z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. 1999 r., Nr 83, poz. 930, ze zm.)


A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika