Nowe Prawo prywatne międzynarodowe

Czego dotyczy projekt rządowy?

Sejm pracuje teraz nad rządowym projektem ustawy - Prawo prywatne międzynarodowe. Dotyczy on usunięcia luk prawnych i zharmonizowania krajowych przepisów z prawem wspólnotowym (UE). Projekt określa prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych oraz reguluje kwestie związane z odszukaniem, ustaleniem treści i stosowaniem prawa właściwego. Jego postanowienia odnoszą się także do umownych stosunków pracy w zakresie nieuregulowanym rozporządzeniem Rzym I oraz umowy o arbitraż.

Co dokładnie reguluje projektowana ustawa?

Projekt ustawy określa prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych w zakresie prawa prywatnego, w tym handlowego i rodzinnego. Przygotowany projekt ma zastąpić obowiązującą od 1965 r. ustawę. Nowe przepisy, oprócz unowocześnienia i usunięcia luk występujących w istniejącym akcie prawnym, zmierzają także do zharmonizowania krajowych przepisów z prawem wspólnotowym.

Pojęcie prawa ojczystego zostało w projekcie użyte tylko w odniesieniu do osób fizycznych. Prawem ojczystym danej osoby fizycznej jest prawo państwa, którego jest ona obywatelem. Obywatelstwo występuje w projekcie w roli podstawowego łącznika personalnego i odgrywa dominującą rolę w zakresie prawa osobowego, stosunków rodzinnych i spraw spadkowych.

Przepisy projektu rozstrzygają sytuacje wielorakiego obywatelstwa, gdy jednym z wchodzących w grę obywatelstw jest obywatelstwo polskie. Zgodnie z projektem, jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu polskiemu. Zasada ta dotyczy także sytuacji, gdy prawo innego państwa uznaje obywatela polskiego za swego obywatela. W przypadku cudzoziemców mających obywatelstwo dwóch lub więcej państw zastosowanie znajdzie prawo tego państwa, z którym cudzoziemiec jest najściślej związany.

Projektowany akt w kwestii określenia prawa właściwego dla zobowiązań umownych odsyła do rozporządzenia Unii Europejskiej dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I).

Jednocześnie do kwestii nie objętych zakresem zastosowania rozporządzenia (zdolność do zawarcia umowy o pracę, uprawnienia pracownika wobec pracodawcy z tytułu prawa własności przemysłowej) oraz wyłączonych z zakresu tego aktu (umowy ubezpieczenia wynikające z operacji przeprowadzanych przez organizacje niebędące zakładami) projektowany akt nakazuje stosować przepisy rozporządzenia.

W związku z przyjęciem przez Unię Europejską rozporządzenia określającego prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II), projekt ustawy odsyła do przepisów tego rozporządzenia. Ponadto unormowano kwestie, które zostały wyłączone z zakresu zastosowania rozporządzenia (zobowiązania pozaumowne powstające w razie naruszenia dóbr osobistych, odpowiedzialność deliktowa za działanie lub zaniechanie władz publicznych).

Projekt ustanawia jednostronną normę kolizyjną nakazującą stosować prawo polskie do umów ubezpieczenia, co do których obowiązek ubezpieczenia nakłada prawo polskie. Za wyłączeniem wyboru prawa dla tych umów przemawia ich silny związek z polskim obszarem prawnym.

Nowość stanowi regulacja praw własności intelektualnej, w której posłużono się łącznikiem miejsca korzystania z takiego prawa. Co do ochrony praw własności intelektualnej przewidziano właściwość prawa, na podstawie którego dochodzi się ochrony.

W odróżnieniu od obowiązującego prawa dopuszczono możliwość dokonania przez małżonków wyboru prawa dla swych stosunków majątkowych, a także dla zawartej przez nich majątkowej umowy małżeńskiej. Unormowano też właściwość prawa dla ochrony osoby trzeciej wchodzącej w stosunki umowne z małżonkiem. Jeżeli chodzi o rozwody i separacje utrzymano zasadę właściwości wspólnego prawa ojczystego małżonków. Subsydiarną właściwość prawa polskiego zastrzeżono jednak na wypadek, gdy prawo obecnie nie przewiduje ani rozwodu ani separacji.

Nowością w przepisach o przysposobieniu jest unormowanie właściwości prawa w sytuacji, gdy przysposobienia wspólnego dokonują małżonkowie nie mający obywatelstwa tego samego państwa. Przepis o właściwości prawa dla obowiązków alimentacyjnych zawiera odesłanie do postanowień konwencji haskiej o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych z 1973 r.

W przepisach dotyczących prawa rzeczowego powtórzona została reguła ogólna posługująca się łącznikiem miejsca położenia przedmiotu praw rzeczowych. W projekcie wprowadzono jednak oddzielne regulacje dotyczące praw na niektórych środkach transportu, praw na rzeczach w transporcie, praw zapisanych w systemie rozrachunku papierów wartościowych, rewindykacji dóbr kultury wywiezionych do innego państwa. Rozwiązanie zaproponowane w tej ostatniej kwestii stara się poszerzyć możliwości prawne osób dochodzących ochrony.

Źródło: www.kprm.gov.pl

Podstawa:

• Rządowy projekt ustawy - Prawo prywatne międzynarodowe (sejmowy druk nr 1277)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl