Pisma procesowe oskarżonego w sprawie karnej

Odpowiedź prawnika: Pisma procesowe oskarżonego w sprawie karnej

Zgodnie z przepisami art. 175-176 kodeksu postępowania karnego oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień. O prawie tym należy go pouczyć. Obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia co do każdego dowodu.

W postępowaniu przygotowawczym oskarżonemu należy, na jego żądanie lub jego obrońcy, umożliwić w toku przesłuchania złożenie wyjaśnień na piśmie. Przesłuchujący podejmie w tym wypadku środki zapobiegające porozumieniu się oskarżonego z innymi osobami w czasie spisywania wyjaśnień. Przesłuchujący może z ważnych powodów odmówić zgody na złożenie przez oskarżonego wyjaśnień na piśmie. Pisemne wyjaśnienia oskarżonego, podpisane przez niego, z zaznaczeniem daty ich złożenia, stanowią załącznik do protokołu. To jedyna możliwość, by pismo oskarżonego było traktowane jako dowód.

Przepisy nie zakazują sporządzania i przesyłania przez oskarżonego pism procesowych. Nie będą one jednak traktowane jako jego wyjaśnienia (jako dowód).

Pismo procesowe powinno zawierać:

1.  oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy,  

2.  oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo,  

3.  treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem,  

4.  datę i podpis składającego pismo.   

W procedurze karnej jest też regulowana (w art. 393 kpk) kwestia odczytywania dokumentów na rozprawie: 

Wolno odczytywać na rozprawie protokoły oględzin, przeszukania i zatrzymania rzeczy, opinie biegłych, instytutów, zakładów lub instytucji, dane o karalności, wyniki wywiadu środowiskowego oraz wszelkie dokumenty urzędowe złożone w postępowaniu przygotowawczym lub sądowym albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Nie wolno jednak odczytywać notatek dotyczących czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu. Wolno również odczytywać zawiadomienie o przestępstwie, chyba że zostało złożone do protokołu, o którym mowa w art. 304a. Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki.

Oświadczenie pisemne oskarżonego, które zostało złożone w toczącym się postępowaniu karnym dla celów tego postępowania, stanowi dokument mający zastąpić (w intencji oskarżonego) protokół jego przesłuchania, dlatego też ze względu na ten charakter nie należy do kategorii dokumentów, które wolno odczytywać na rozprawie na podstawie art. 393 kpk). Oświadczenie pisemne oskarżonego, jeżeli dotyczy okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia o zarzucie, stanowi informacje o dowodzie i ze względu na ten charakter nakłada na organ, przed którym toczy się postępowanie, obowiązek przesłuchania oskarżonego co do okoliczności, o których jest mowa w oświadczeniu (wyrok SN z dnia 29 marca 1971 r. - IV KRN 28/71, OSNKW 1971/9/132). 

Jak widać z powyższego, pismo skierowane przez oskarżonego w toku postępowania i z nim związane stanowi jedynie impuls dla sądu, by w razie takiej potrzeby przesłuchać oskarżonego. W opisanym przypadku mamy jednak do czynienia z jeszcze bardziej szczególną sytuacją, gdyż w piśmie ma Pan zamiar odnieść się do dowodu, który już został przeprowadzony w procesie; tym bardziej, że obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia co do każdego dowodu.  W każdym razie takie pismo oskarżonego powinno zostać załączone do akt, a jeśli zawiera informacje o istotnych okolicznościach mających znaczenie dla sprawy, powinien zostać przeprowadzony odpowiedni dowód (np. ponowne przesłuchanie świadka czy oskarżonego). O tym jednak zadecyduje sąd. Proszę też pamiętać, że przeprowadzonego dowodu, o ile jego przeprowadzenie nie było zakazane wg procedury, sąd nie może "nie uwzględnić", wręcz ma obowiązek się do niego odnieść. Może co najwyżej odmówić mu wiarygodności.