Instytucja poręczenia w polskim systemie prawnym

             Instytucja poręczenia służy zabezpieczeniu wierzytelności. Wywodzi się ona jeszcze z prawa rzymskiego. Jest ona ukształtowana jak typowa umowa prawa zobowiązań. Należy do grupy zabezpieczeń osobistych[2]. Instytucjami poręczeniu pokrewnymi, które także polegają na osobistym umocnieniu wierzytelności, a których odróżnienie od poręczenia sprawia niekiedy  poważne trudności są: ubezpieczenie kredytu, przejęcie długu, przelew wierzytelności na zabezpieczenie, kumulatywne przystąpienie do długu, odpowiedzialność komisanta za wykonanie zobowiązania przez osobę trzecią (klauzula del credere) oraz nieodwołalne pełnomocnictwo[3]. Dla ważności poręczenia niezbędna jest ważność zobowiązania, za które się poręcza. Nieważność zobowiązania głównego powoduje bowiem nieważność samego poręczenia.  Funkcja jaką odgrywa zabezpieczenie wierzytelności polega najogólniej rzecz ujmując na wzmocnieniu pewności przyszłego zaspokojenia roszczeń wierzyciela poprzez ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia. Wyróżniamy zabezpieczenia osobowe oraz rzeczowe. Poręczenie, jak już zostało zaznaczone, należy do zabezpieczeń osobowych. Poręczyciel w konstrukcji poręczenia godzi się zaspokoić przyszłe roszczenie wierzyciela . Żyrant (tak też określa się osobę poręczyciela) odpowiada za wykonanie zobowiązania całym swoim majątkiem zarówno obecnym jak i przyszłym. Wierzyciel natomiast może domagać się swojego przyszłego roszczenia zarówno od dłużnika stosunku podstawowego jak i poręczyciela, którego sytuacja prawna nie różni się niczym od sytuacji współdłużnika solidarnego. Natomiast to do wierzyciela należy wybór co do osoby, od której w przyszłości będzie żądać zaspokojenia swego roszczenia. Warto również nadmienić ogólne rygory jakie powinno spełniać ważnie złożone oświadczenie woli. Są to: brak sprzeczności z ustawą i zasadami współżycia społecznego oraz brak celu w postaci obejścia ustawy. Ponadto czynność prawna wywołuje skutki (oprócz w niej wyrażonych) wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego oraz ustalonych zwyczajów (art.56 k.c.).                     

             Zastanawiając się nad charakterem prawnym umowy poręczenia należy wskazać, że jest to umowa konsensualna czyli dochodzi do skutku przez zgodne oświadczenie woli. Może być umową odpłatną lub nieodpłatną[4]. Jest umową jednostronnie bądź dwustronnie zobowiązującą (ewentualnie w przypadku odpłatności) oraz kauzalną (przyczynową), której ważność zależy od istnienia prawidłowej przyczyny prawnej tzw. causa. Nigdy nie jest umową wzajemną. W praktyce wykształciły się pewne szczególne rodzaje poręczenia: poręczenie odpłatne, poręczenie zwrotne  (zabezpieczające roszczenia regresowe względem dłużnika głównego), podporęczenie-czyli poręczenie poręczenia, poręczenie jedynie na wypadek nieściągalności wierzytelności od dłużnika głównego[5].

             Konstrukcja poręczenia zakłada istnienie trzech podmiotów. Są nimi: wierzyciel, dłużnik i poręczyciel. Podmioty te zazwyczaj łączy ze sobą pewna więź natury prawnej, ale nie zawsze jest to konieczne (pomiędzy dłużnikiem a poręczycielem więź taka nie musi istnieć). Stosunek między wierzycielem a dłużnikiem zwany jest stosunkiem głównym. Stronami umowy poręczenia mogą być wszelkie podmioty prawa cywilnego. Należy  podkreślić, że stroną umowy poręczenia  nie jest  dłużnik ze stosunku podstawowego. Po każdej ze stron umowy poręczenia może wystąpić wielość podmiotów. Sytuację prawną regulują wtedy odpowiednio przepisy o wielości dłużników albo wielości wierzycieli. Poręczenia za ten sam dług może udzielić kilka osób mamy wtedy do czynienia z sytuacją wielości poręczycieli. Udzielać poręczeń może zarówno osoba fizyczna, aczkolwiek posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, osoba prawna oraz tzw. „ułomna osoba prawna” czyli jednostka organizacyjna, która nie posiada osobowości prawnej, ale ma zdolność prawną. W praktyce jedną ze stron najczęściej jest instytucja finansowa (bank).

             Przedmiotem poręczenia może być każde zobowiązanie dłużnika bez względu na jego źródło (umowa, jednostronna czynność prawna, inne zdarzenie) oraz bez względu na to, czy jest ono wynikiem działania czy zaniechania oraz jest pieniężne lub niepieniężne. Poręczyciel może spełnić świadczenie dłużnika głównego, którego przedmiotem jest rzecz oznaczona co do gatunku. Natomiast, gdy świadczenie ze stosunku głównego ma charakter ściśle osobisty, poręczenie pełni funkcję zabezpieczenia sensu stricte.

              Z zasady zakres odpowiedzialności poręczyciela jest ściśle związany z przedmiotem, który zabezpiecza. Istnieje jednak możliwość ograniczenia odpowiedzialności poręczyciela do części zobowiązania głównego lub do wielkości oznaczonej kwotowo. W przypadku tzw. podporęczenia, przedmiotem poręczenia jest zobowiązanie poręczyciela.

             Zaskarżalność zobowiązania głównego jest konieczną cechą  także przedmiotu poręczenia. Przyjmuje się, że udzielenie poręczenia za dług niezaskarżalny jest niedopuszczalne. Z racjonalnego punktu widzenia nie miałoby to zresztą sensu, bo wierzyciel nie mógłby wtedy uzyskać zaspokojenia z majątku poręczyciela.        

             Najbardziej charakterystyczną cechą umowy poręczenia jest jej akcesoryjność, która przejawia się w tym, że jest ściśle zależna od zobowiązania głównego, które zabezpiecza. Poręczenie jest zawsze zawisłe od długu głównego. I tak: a) z zasady nieważność zobowiązania głównego powoduje nieważność poręczenia; b) umorzenie zobowiązania głównego powoduje wygaśnięcie poręczenia niezależnie od tego czy wygaśnięcie zobowiązania nastąpiło z zaspokojeniem wierzyciela czy też bez jego zaspokojenia. Sytuacja, w której dłużnik zostaje zwolniony z długu z uwagi na to, że wierzyciel uzyskał zaspokojenie z majątku dłużnika skutkuje zwolnieniem w tym zakresie od odpowiedzialności także poręczyciela z tego długu[6]; c) przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej pociąga za sobą przeniesienie poręczenia, natomiast jeżeli strony wyłączą przejście poręczenia to poręczenie wygasa; d) zakres zobowiązania poręczyciela roztrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika, jednakże dłużnik nie może poprzez czynność prawną dokonaną z wierzycielem po dokonaniu poręczenia zwiększyć zobowiązania poręczyciela (art.879 k.c.); e) poręczycielowi przysługują wszelkie zarzuty peremptoryjne, dylatoryjne i osobiste przysługujące dłużnikowi. W szczególności poręczyciel może potrącić wierzytelność przysługującą dłużnikowi względem wierzyciela. Ponadto poręczyciel nie traci tych zarzutów chociażby dłużnik zrzekł się ich albo uznał roszczenie wierzyciela.

             Akcesoryjność stanowi essentialia negotii poręczenia odróżniającą ją od innych pokrewnych instytucji[7]. Mogą  ją ograniczać natomiast przepisy szczególne[8].   

             Odpowiedzialność poręczyciela aktualizuje się z chwilą powiadomienia go przez wierzyciela o opóźnieniu dłużnika w spełnieniu świadczenia. Jest to odpowiedzialność pierwszorzędna, tzn. z chwilą, gdy ta wiadomość dotarła do poręczyciela (w taki sposób, że mógł się zapoznać z jej treścią) sytuacja jego jak i dłużnika głównego jest tożsama pod tym względem, że obaj są współdłużnikami solidarnymi wobec wierzyciela. Odmiennie kwestia przedstawia się w odpowiedzialności subsydiarnej, która to zakłada uprzednie „bezowocne” dochodzenie roszczenia od dłużnika. Odpowiedzialność poręczyciela obejmuje swoim zakresem oprócz świadczenia głównego, także świadczenia dodatkowe (koszty, odsetki, prowizje). O ile nic innego nie wynika z umowy poręczenia to odpowiedzialność obejmuje także roszczenia z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz  za wady fizyczne i prawne oraz za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową. Poinformowanie poręczyciela uregulowane jest także w kodeksie postępowania cywilnego[9] w dziale poświęconym egzekucji wierzytelności, gdzie czytamy, że dokonując zajęcia wierzytelności zabezpieczonej poręczeniem, zastawem lub zastawem rejestrowym, komornik na wniosek wierzyciela zawiadamia także poręczyciela albo właściciela przedmiotu obciążonego prawem zastawu, iż świadczenia z wierzytelności zabezpieczonej nie wolno uiścić dłużnikowi (art.899[4] k.p.c.).

             Zgodnie z tezą uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1996 roku: ,,Poręczyciel nie może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli z powodu błędu wywołanego podstępnie przez dłużnika co do jego wypłacalności w dacie poręczenia’’[10]. Ponadto „ryzyko niewykonania świadczenia przez dłużnika immanentni tkwi w naturze poręczenia, ponieważ niebezpieczeństwo braku zaspokojenia wierzyciela towarzyszy każdemu zobowiązaniu”[11]. Poręczyciel z chwilą zaspokojenia wierzyciela na mocy uregulowań kodeksowych wstępuje w sytuację prawną wierzyciela[12]. Jest to tak zwane podstawienie osoby trzeciej w prawa wierzyciela (cessio legis), do którego zgoda dłużnika ze stosunku podstawowego nie jest wymagana, ponieważ jego sytuacja prawna nie ulega zmianie. Należy jednak zaznaczyć, że osoba trzecia (poręczyciel) wstępuje w prawa wierzyciela tylko w takim zakresie w jakim spłaciła dług, który w stosunku podstawowym był wymagalny[13]. Konsekwencją akcesoryjnego charakteru poręczenia jest przedawnienie się roszczeń wierzyciela w stosunku do poręczyciela według zasad przewidzianych w przepisach regulujących stosunek będący podstawą powstania długu podstawowego. Natomiast roszczenie poręczyciela w stosunku do dłużnika przedawnia się według reguł ogólnych (art.117 k.c. i n.). Wyjątkiem od zasady akcesoryjności jest postanowienie kodeksu cywilnego, z którego wynika, że jeżeli poręczyciel poręczył za dług osoby, która przez swój brak zdolności do czynności prawnych nie mogła samodzielnie zaciągnąć zobowiązania a poręczyciel o tym wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć odpowiada za dług tak jak dłużnik (art.87 k.c.). Mamy tu więc do czynienia z konwersją nieważnego zobowiązania zabezpieczonego poręczeniem. Wydawałoby się, że skoro zabezpieczone poręczeniem zobowiązanie jest nieważne to i samo poręczenie (zgodnie z zasadą akcesoryjności) jest nieważne. Ustawodawca słusznie jednak wychodzi z założenia, że należy chronić wierzyciela przed nieuczciwością i nielojalnością poręczyciela. Co więcej, ewentualne uzdrowienie czynności prawnej dłużnika głównego (np. w przypadku następczego wyrażenia zgody przez przedstawiciela ustawowego dłużnika głównego o ograniczonej zdolności do czynności prawnych) nie wpływa na status takiego poręczyciela. Chwilą bowiem decydującą o dobrej bądź złej wierze poręczyciela jest chwila zawarcia umowy poręczenia.Kolejnym wyjątkiem od zasady akcesoryjności (również uzasadnionym z racjonalnego punku widzenia) jest wyłączna odpowiedzialność poręczyciela za zwłokę w spełnieniu oświadczenia po wezwaniu go do jego spełnienia przez wierzyciela[14]. Odpowiedzialność ta przejawia się zwykle w formie odsetek za zwłokę. Następnym wyjątkiem od zasady akcesoryjności jest niezmienny zakres odpowiedzialności poręczyciela w stosunku do ewentualnej zmiany jej zakresu (ograniczenia) w stosunku do dłużnika w przypadku toczącego się z jego udziałem postępowania układowego, ogłoszenia jego upadłości bądź likwidacji[15]. Akcesoryjność to cecha, która odróżnia też poręczenie od gwarancji. Ta ostatnia bowiem ma charakter samoistny.                    

             Co do zasady z chwilą śmierci poręczyciela (będącego spadkodawcą) jego prawa i obowiązki majątkowe przechodzą na spadkobierców z wyjątkiem tych praw i obowiązków, które ściśle wiązały się z jego osobą tj. takich praw, ,,(…) których realizacja może mieć na celu zaspokojenie interesu wyłącznie samego spadkodawcy, które zatem z chwilą jego śmierci tracą swój cel i stają się bezprzedmiotowe’’[16]. Zobowiązanie, które wynika z umowy poręczenia nie podlega takiemu wyłączeniu, dlatego też wierzyciel może zwrócić się do spadkobierców poręczyciela z żądaniem o wykonanie zobowiązania spadkodawcy, a gdy jest to konieczne może także wszcząć postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, jeżeli byłoby to konieczne do ustalenia kręgu osób zobowiązanych. Zgodnie z obecnym brzmieniem kodeksu rodzinnego i opiekuńczego[17] udzielenie poręczenia przez jednego z małżonków w czasie trwania małżeńskiej wspólności ustawowej nie wymaga zgody drugiego ze współmałżonków, gdyż nie jest to czynność zarządu majątkiem wspólnym (art.36§2 k.r.o. i n.). „W stanie prawnym obowiązującym od dnia 20 stycznia 2005 roku dotychczasowy podział na czynności zwykłego zarządu majątkiem wspólnym oraz czynności przekraczające zwykły zarząd takim majątkiem został zniesiony i wprowadzono katalog czynności prawnych, których dokonanie wymaga zgody drugiego z małżonków pod rygorem nieważności”[18]. Wśród tych enumeratywnie wymienionych czynności nie ma udzielenia poręczenia w związku z czym należy uznać, że każdy ze współmałżonków w obecnym stanie prawnym może samodzielnie udzielać poręczeń.

             Nie jest również możliwe powołanie się na ograniczenia odpowiedzialności przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego (art.54[4] k.c.) oraz wynikające z prawa upadłościowego i naprawczego[19]. Do poręczenia odnosi się także kodeks spółek handlowych[20], który stanowi, że  zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej (art.15§1 k.s.h.). Również na gruncie prawa podatkowego poręczenie jest niejednoznacznie zaszeregowane. W przypadku nieodpłatnego poręczenia fiskus uznaje je za przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia jeżeli poręczenie występuje jako zabezpieczenie kredytu. Sądy administracyjne natomiast stoją na stanowisku, że osoba ubiegająca się o kredyt nie uzyskuje żadnych korzyści majątkowych od poręczyciela. Te ostatnie mogłyby wystąpić dopiero w przypadku, gdy poręczyciel spełniłby świadczenie dłużnika głównego[21]. Stąd też zdaniem sądów samo ustanowienie poręczenia spłaty kredytu nie prowadzi do  powstania przychodu dla kredytobiorcy-podatnika w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych[22].

PORĘCZENIE SKARBU PAŃSTWA

             Poręczycielem może też być Skarb Państwa[23]. W przypadku poręczeń udzielanych przez Skarb Państwa jako poręczyciel występować mogą trzy podmioty. Bowiem w myśl ustawy ilekroć  mowa jest o poręczeniach udzielanych przez Skarb Państwa-należy przez to rozumieć  ich udzielanie przez Radę Ministrów; ministra właściwego do spraw finansów publicznych lub Bank Gospodarstwa Krajowego, w imieniu lub na rachunek Skarbu Państwa (art.2 u.p.g.s.p.).  W myśl tej ustawy poręczenia skarbowe obejmują: spłatę kredytów; dokonanie zobowiązań wynikających z obligacji; wypłatę odszkodowania za zniszczone, uszkodzone lub skradzione eksponaty wystawowe; wykonanie zobowiązań wynikających z transakcji zabezpieczających przed ryzykiem zmiany stopy procentowej lub ryzykiem walutowym, związanych z poręczonym lub gwarantowanym przez Skarb Państwa kredytem lub emisją obligacji. Warunkiem udzielenia poręczenia lub gwarancji przez Skarb Państwa jest przeznaczenie objętego nimi kredytu lub środków pochodzących z emisji obligacji na: rozwój lub utrzymanie infrastruktury; rozwój eksportu dóbr i usług; ochronę środowiska; tworzenie nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją w ramach pomocy regionalnej; wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych będącym wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych; restrukturyzację przedsiębiorstw; zakup materiałów lub wyrobów gotowych, przeznaczonych na realizację przedsięwzięć polegających na wykonaniu dóbr inwestycyjnych na eksport, o wartości kontraktowej powyżej 10 milionów euro; zasileniu funduszy utworzonych w Banku Gospodarstwa Krajowego, jeżeli środki przeznaczone na spłatę kredytu pochodzą ze źródeł innych niż budżet państwa, (z wyłączeniem środków z budżetu państwa, które zostały wydatkowane na dopłaty do kredytu objętego preferencyjnym oprocentowaniem); utworzenie przez banki linii kredytowych w celu: finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych jednostek samorządu terytorialnego oraz mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, współfinansowania programów lub projektów w ramach programów pomocowych Unii Europejskiej; spłatę, objętego już poręczeniem lub gwarancją Skarbu Państwa kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami bezpośrednio związanymi z tym kredytem[24]

PORĘCZENIE W PRAWIE BANKOWYM

              Udzielanie i potwierdzanie poręczeń jest także czynnością bankową[25]. Bank jako instytucja dysponująca z reguły znaczącym kapitałem jest wiarygodnym poręczycielem. Pobiera jednak za podjęcie tej „roli” (w następstwie wniosku dłużnika lub wierzyciela) wynagrodzenie w formie prowizji. Cechą charakterystyczną poręczenia udzielanego przez bank jest zasada pieniężności tzn. bank może poręczać jedynie środkami pieniężnymi. Nie wyklucza to jednak poręczenia za dług niepieniężny[26].

             W praktyce obrotu mamy najczęściej do czynienia z poręczeniem spłaty kredytu zaciągniętego w banku. Warto podkreślić, że tzw. poręczenie generalne, które obejmuje wszelkie już istniejące lub przyszłe zobowiązania kredytowe dłużnika w danym banku jest nieważne. Dopuszczalne jest natomiast tzw. poręczenie rodzajowe, które zabezpiecza określony rodzaj kredytu udzielony danej osobie.

PORĘCZENIE WEKSLOWE

             Poręczenie wekslowe jest autonomiczną konstrukcją względem regulacji kodeksowej i pozakodeksowych. Natomiast ugruntowany w judykaturze i literaturze jest pogląd, że deklaracja wekslowa (porozumienie wekslowe) może być uznane za poręczenie cywilne jeśli spełnia wszystkie warunki dla ważności oświadczenia poręczyciela , a nie może być ona uznana za poręczenie wekslowe z powodu jakichś braków.

             Na podstawie prawa wekslowego[27] można wyróżnić tzw. poręczenie wekslowe. Zgodnie z definicją zawartą w tym akcie prawnym jest to czynność, na podstawie której osoba trzecia zwana poręczycielem wekslowym (lub awalistą) podejmuje względem posiadacza weksla (wierzyciela) obowiązek zapłaty zobowiązania wekslowego, jeżeli poręczony dłużnik wekslowy (awalat) sam tego nie zrobi. Konstrukcja poręczenia wekslowego zwana awalem opiera się na porozumieniu między poręczycielem a posiadaczem weksla, natomiast wierzycielem w tej konstrukcji jest remitent lub indosatariusz. Pomimo podobieństwa do konstrukcji poręczenia zawartej w kodeksie cywilnym jest to regulacja autonomiczna.  Przepisy prawa cywilnego stosuję się jednak do kwestii nieuregulowanych prawem wekslowym, w szczególności odnoszących się do czynności prawnych. Różnice jakie zachodzą między poręczeniem wekslowym a poręczeniem cywilnym odnoszą się do wielu płaszczyzn. Przede wszystkim poręczenie wekslowe ma charakter samodzielny, podczas gdy poręczenie cywilne oparte jest na zasadzie akcesoryjności. Ważność zobowiązania głównego determinuje ważność poręczenia cywilnego, natomiast zależność awala od ważności zobowiązania głównego ogranicza się jedynie do wady formalnej zobowiązania głównego. Jak już wspomniano dopuszczalne jest warunkowe udzielenie poręczenia cywilnego. Wykluczona jest natomiast taka możliwość w przypadku poręczenia wekslowego. Inna też jest forma obu poręczeń, gdzie poręczenie cywilne wymaga pod rygorem nieważności formy pisemnej, natomiast poręczenia wekslowe oznacza się na wekslu wyrazem ,,poręczam’’ lub innym zwrotem równoznacznym i podpisuje się je (art.31 pr.w.). Kolejnymi różnicami są : abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego i kauzalny poręczenia cywilnego. Zakres przedmiotowy awalu ogranicza się do należności pieniężnej w przypadku poręczenia cywilnego takiego ograniczenia nie ma. Odmienności występują także w zakresie odpowiedzialności, obowiązków informacyjnych oraz terminów przedawnienia roszczeń[28].         

             Reasumując, poręczenie wekslowe generalnie polega na tym, że w przypadku, gdy wystawca weksla mimo wezwania nie wykupuje go, można wezwać do zapłaty poręczyciela wekslowego (art.32 pr.w.). Poręczenie czekowe w zasadzie nie odbiega konstrukcyjnie od poręczenia wekslowego[29]. Dopuszczalny krąg podmiotów poręczenia wekslowego i czekowego to osoby fizyczne i osoby prawne.

PORĘCZENIE W PRAWIE KARNYM

                Warto pokrótce również zasygnalizować instytucję poręczenia, która funkcjonuje w prawie karnym. Występuje ono tam jako jeden ze środków zapobiegawczych, czyli zabezpieczających prawidłowy tok postępowania karnego albo zapobiegających popełnieniu przez oskarżonego nowego ciężkiego przestępstwa. W prawie karnym wyróżniamy poręczenie majątkowe oraz niemajątkowe. Poręczenie jako nieizolacyjny środek zapobiegawczy jest umową pomiędzy organem procesowym a oskarżonym lub inną osobą, polegającą na tym, że w zamian za gwarancję stosownego zachowania się oskarżony pozostanie na wolności[30]. Poręczenie majątkowe polega na tym, że oskarżony lub inna osoba składa gwarancję w postaci pieniędzy w walucie krajowej lub obcej, papierów wartościowych krajowych lub zagranicznych zastawu na rzeczach lub hipoteki. Natomiast w poręczeniu niemajątkowym można wyróżnić poręczenie społeczne, gdzie: pracodawca u którego oskarżony jest zatrudniony; kierownik szkoły lub uczelni, których oskarżony jest uczniem lub studentem; zespół, w którym oskarżony pracuje lub uczy się; organizacja społeczna, której oskarżony jest członkiem lub zespół żołnierski, w którym uczestniczy oskarżony żołnierz zapewniają, że:

a) oskarżony zjawi się na każde wezwanie,

b) nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania

             Poręczenie indywidualne jako druga odmiana poręczenia niemajątkowego w prawie karnym różni od poręczenia społecznego jedynie podmiot oferujący poręczenie, którym jest w tym wypadku tzw. osoba godna zaufania[31].

             Jak wynika z przedstawionego wywodu instytucja poręczenia nie jest na gruncie prawa polskiego konstrukcją jednorodną, choć pewne jej charakterystyczne elementy mają zastosowanie w każdym ujęciu ustawowym.

 Rafał Maciąg

Student piątego roku prawa na Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Absolwent Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku.                              Zainteresowania naukowe: prawo cywilne i prawo handlowe.

[1] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku-Kodeks cywilny, (Dz. U.  1964 nr 16 poz. 93 ze zm.), dalej jako k.c.

[2] Jej praktyczne znaczenie uwydatnia się  zwłaszcza w stosunkach  kredytowych.

[3] M.Sychowicz [w:], G.Bieniek [red.], Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania., t.2, wyd.10, LexisNexis, Warszawa 2011, ss. 2024.

[4] Warto nadmienić, że k..c. nie wypowiada się wyraźnie co do kwestii odpłatności lub nieodpłatności  poręczeń. Sąd Apelacyjny w Katowicach w  wyroku z dnia 20 października 2009 roku (V ACa 339/2009)  wypowiedział się na temat tej kwestii, opowiadając się za dopuszczeniem możliwości odpłatności za udzielenie zabezpieczenia w formie poręczenia jako niesprzeciwiającej się ustawie, zasadom współżycia społecznego oraz naturze umowy poręczenia. W uzasadnieniu sąd porównał instytucję poręczenia do pożyczki, gdzie również możliwe jest ułożenie tego stosunku prawnego za wynagrodzeniem. Sędziowie stwierdzili, że prowizja dla poręczyciela nie może być uznana za przyczynę niedojścia umowy poręczenia do skutku.

[5] Z.Gawlik [w:], A.Kidyba [red.], Kodeks cywilny.Komentarz.Zobowiązania.Część szczególna, t.3, Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s.1152 i n.     

[6]  Zob. wyrok Sądu Najwyższego  z dnia 27 kwietnia 2001 roku, V CKN 228/00, (niepublikowany).

[7] Z.Radwański, System prawa cywilnego, t.3, cz. 2, Ossolineum 1976, s.1056.                                             

[8] Zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 grudnia 1997 roku, III CKU 87/97.

[9]  Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku-Kodeks postępowania cywilnego, (Dz. U. 1964  Nr 43 poz. 296 ze zm.), dalej  jako  k.p.c.

[10] Uchwała Sądu Najwyższego (7) z dnia 30 września 1996 roku, III CZP 85/96.

[11] B.Lewaszkiewicz-Petrykowska ,glosa aprobująca do Uchwały Sądu Najwyższego (7)  z dnia 30 września 1996 roku, III CZP 85/96.

[12] Zob. art.518 § 1 k.c.

[13] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2005 roku, II CK 576/2004.

[14]  Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 lipca 1996 roku, I ACr 593/96.

[15] Z.Gawlik [w:], op. cit., s.1158.

[16]  Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 1971 roku, I CR 651/70.

[17] Ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku-Kodeks rodzinny i opiekuńczy, (Dz. U. 1964  Nr 9  poz. 59 ze zm.), dalej jako k.r.o.

[18] A.Brzozowski, W.Czachórski [red.], M.Safjan , E.Skowrońska-Bocian , Zobowiązania.Zarys wykładu,wyd.11, LexisNexis, Warszawa 2009, s.569.

[19] Zob. art.290 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku-Prawo upadłościowe i naprawcze, (Dz. U.  2003 Nr 60  poz. 535 ze zm.), dalej  jako  p.u.n.

[20] Ustawa z dnia 15 września 200 roku-Kodeks spółek handlowych, (Dz. U.  2000  Nr 94  poz. 1037 ze zm.), dalej jako k.s.h.

[21]Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 czerwca 2008 roku, III SA/Wa 665/2008.

[22]Zob. ustawę z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych, (Dz. U. 1992 nr 21 poz. 86 ze zm.).

[23] Zob. ustawę z dnia 8 maja 1997 roku  o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, (Dz. U. 1997  Nr 79 poz. 484 ze zm.), dalej jako u.p.g.s.p. oraz  rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 maja 2009 roku  w sprawie udzielania przez Skarb Państwa poręczenia i gwarancji oraz opłaty prowizyjnej od poręczenia i gwarancji, (Dz. U. nr 77  poz. 650).

[24] Ibidem..

[25] Zob. art.5 ust.2 pkt. 8 ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 roku-Prawo bankowe, (Dz. U. 1997 nr 140 poz. 939 ze zm.), dalej jako pr.b.

[26] T.Spyra [w:], F.Zoll [red.], Prawo bankowe.Komentarz, t.1, Wolters Kluwer, Kraków 2005, s.801-802.

[27] Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 roku-Prawo wekslowe, (Dz. U.  1936  Nr 37 poz. 282), dalej jako pr.w.

[28] J.Mojak, Prawo papierów wartościowych, LexisNexis, Warszawa 2010, s.41 i n.

[29] Zob. art.25 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku-Prawo czekowe, (Dz. U. 1936 Nr 37 poz. 283).

[30] S.Waltoś, Proces karny,Zarys systemu, LexisNexis, Warszawa 2009, s.445-446.

[31] Zob. art.272 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku-Kodeks postępowania karnego, (Dz. U. 1997  Nr 89, poz. 555 ze zm.).