Jak wyegzekwować dług z majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej?

4.11.2009

W trakcie trwania małżeństwa najczęściej obowiązuje ustrój wspólności majątkowej, a więc część majątku małżonków należy do tzw. majątku wspólnego, a część do majątków osobistych każdego z małżonków.

Może się zdarzyć, że jeszcze w trakcie trwania wspólności majątkowej mąż albo żona zaciągnęli dług, za który będą ponosić odpowiedzialność z majątku wspólnego, choć tylko jedno z nich jest dłużnikiem. O tym, jak może dojść do takiej sytuacji, można przeczytać w artykułach: Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania - stan prawny obowiązujący do 19 stycznia 2005 r. oraz Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania - stan prawny obowiązujący od 20 stycznia 2005 r. (liczy się moment powstania długu). W niniejszym opracowaniu skupimy się jednak na innym zagadnieniu - co będzie, jeśli przed spłatą długu wspólność majątkowa ustanie (np. na skutek separacji orzeczonej przez sąd), a więc dług nie będzie jeszcze spłacony? Czy wierzyciel ma możliwość odzyskania swoich pieniędzy? Czy może skierować egzekucję komorniczą do tych rzeczy, które wchodziły w skład majątku wspólnego?

Co się dzieje z (byłym) majątkiem wspólnym?

Przepis art. 46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mówi nam, iż w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających (a o długach przepisy poprzedzające nie stanowią) od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Przepisy te zaś umieszczone są w Kodeksie cywilnym (art. 1035 - 1036 k.c.) i Kodeksie postępowania cywilnego.

Warto zwrócić uwagę, iż przepis art. 1035 k.c. stanowi, że jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu (chodzi tu o tytuł VIII k.c.). Mamy tu zatem do czynienia z odesłaniem drugiego stopnia. Jednakże ani z przepisów k.c., ani z przepisów k.p.c. nie wynika wprost, jak wierzyciel jednego z małżonków może dochodzić swoich należności.

W każdym razie wszystko to, co wchodziło w skład majątku wspólnego, stanowi - jak to określają prawnicy - pewną masę majątkową.

W trakcie trwania małżeństwa najczęściej obowiązuje ustrój wspólności majątkowej, a więc część majątku małżonków należy do tzw. majątku wspólnego, a część do majątków osobistych każdego z małżonków.
Nadal jest to "wspólność", a nie prosta "współwłasność" poszczególnych rzeczy. Przedmiotem tej wspólności są zarówno poszczególne przedmioty majątkowe, jak i masa majątkowa (jako całość), w skład której wchodzą te przedmioty. To powoduje, iż dochodzenie należności odbywać się tu będzie na szczególnych zasadach.

Do czego wierzyciel może skierować egzekucję?

Wierzyciel jednego z małżonków nie może kierować egzekucji wprost do przedmiotów majątkowych, które wchodziły w skład majątku wspólnego małżonków. Z czego zatem wierzyciel może dochodzić należności? Może się zaspokoić z:

   1.

      przedmiotów wchodzących w skład dotychczas osobistego majątku dłużnika,
   2.

      przedmiotów majątkowych nabytych przez niego po ustaniu wspólności i
   3.

      przysługującego mu udziału w majątku, który był objęty wspólnością ustawową (patrz jednak poniżej).

Często najbardziej atrakcyjnym dla wierzyciela będzie właśnie to, co objęte jest punktem 3, np. jeśli w skład majątku wspólnego małżonków wchodziła nieruchomość, podczas gdy majątek osobisty małżonka przedstawia się nader skromnie.

Egzekucja z udziału nie będzie polegać na prostym jego zajęciu i sprzedaży przez komornika. Jak już wspomniano wyżej, jest to udział w całej masie majątkowej, a nie tylko w poszczególnych rzeczach.

Wierzyciel (przez komornika, do którego powinien skierować odpowiedni wniosek) może natomiast:

zająć prawo dłużnika do żądania podziału majątku wspólnego; art. 912 k.

p.c. stanowi, iż jeżeli zajęte zostało prawo, z mocy którego dłużnik może żądać działu majątku, zajęcie obejmuje wszystko to, co dłużnikowi z działu przypadnie. Gdy dłużnik otrzyma z działu nieruchomość lub ułamkową jej część, sąd przeprowadziwszy dział zawiadomi o zajęciu sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej w celu ujawnienia zajęcia przez wpis w księdze wieczystej lub złożenie zawiadomienia do zbioru dokumentów. Jeżeli wierzyciel w ciągu miesiąca po ukończeniu działu nie zażądał przeprowadzenia egzekucji z mienia przypadłego dłużnikowi, przedmioty majątkowe, z których egzekucji nie żądał, będą wolne od zajęcia;

wystąpić na tej podstawie o podział majątku wspólnego;

i wreszcie skierować egzekucję do przedmiotów, które w wyniku podziału przypadną małżonkowi - dłużnikowi.

Jak widać, droga do odzyskania należności jest dość skomplikowana. Samo postępowania o podział majątku może rozciągnąć się w czasie. Niejednokrotnie jednak będzie to jedyny sposób na odzyskanie należności przez wierzyciela.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami);

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296, ze zmianami);

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami)

Artykuł przygotowany przez redakcję e-prawnik.pl

Zespół
e-prawnik.pl

Komentarze