Konsument też może ogłosić upadłość!

Według znowelizowanej ustawy upadłościowej z wnioskiem o ogłoszenie upadłości może wystąpić wyłącznie dłużnik, który stał się niewypłacalny na skutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności np. długotrwałej choroby czy niezawinionej utraty pracy. O zaistnieniu w danym przypadku „wyjątkowych i niezależnych okoliczności" decyduje wyłącznie sąd. Procesowi oddłużenia osoba fizyczna może poddać się raz na dziesięć lat i tylko w drodze likwidacji jej majątku. Ustawodawca nie przewidział natomiast dla konsumenta możliwości zawarcia układu z wierzycielami.

W ustawie wymienione zostały przesłanki oddalenia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości. Wniosek nie zostanie uwzględniony, jeżeli niewypłacalność dłużnika nie powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności, w szczególności w przypadku gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą. Oddalenie wniosku nastąpi również, gdy w stosunku do dłużnika w okresie ostatnich dziesięciu lat prowadzone było postępowanie upadłościowe. Natomiast sąd w myśl ustawy może umorzyć postępowanie wówczas, gdy upadły nie wskaże i nie wyda syndykowi całego majątku albo niezbędnych dokumentów, albo w inny sposób nie wykona ciążących na nim obowiązków.

Gdy sąd uzna, iż wnioskodawca spełnił wszystkie warunki formalno-prawne niezbędne do ogłoszenia upadłości konsumenta wydaje postanowienie ogłaszając upadłość. Obwieszczenie postanowienia o ogłoszeniu upadłości dokonuje się przez zamieszczenie ogłoszenia w budynku sądowym oraz w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu krajowym.

Likwidacja majątku upadłego konsumenta, czyli spieniężenie jego dobytku, może być przeprowadzona przez samego upadłego, ale pod nadzorem syndyka i za zgodą sądu. Dłużnik musi wydać syndykowi cały swój majątek, łącznie z nieruchomościami. O tym jakie składniki majątkowe wchodzą w skład masy upadłości decyduje sędzia komisarz, wydając stosowne postanowienie, na które przysługuje zażalenie. W sytuacji, gdy w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym mieszka upadły konsument, wówczas po sprzedaniu ich otrzyma on kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu za dwanaście miesięcy. Kwota czynszu zostaje ustalona na wniosek syndyka, biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, liczbę osób pozostających z nim we wspólnym

gospodarstwie domowym.

Po spieniężeniu majątku dłużnika, wchodzącego w skład masy upadłości zostaje sporządzony plan podziału uzyskanych środków. W przedmiotowym planie określa się sumy pieniężne przypadające poszczególnym wierzycielom upadłego. Po sporządzeniu ostatecznego planu podziału, nie wcześniej jednak niż po opuszczeniu przez upadłego domu lub mieszkania, sąd wydaje postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli. Określa się w nim w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym jednak niż pięć lat, upadły jest obowiązany spłacić należności niezaspokojone na podstawie planu podziału oraz jaka część zobowiązań upadłego, po wykonaniu planu spłaty wierzycieli, zostanie umorzona. Sąd o planie spłat orzeka na wniosek dłużnika, jednakże nie jest związany wnioskiem upadłego i może ustalić warunki spłaty bardziej korzystne dla wierzycieli od tych zaproponowanych przez upadłego. Plan spłat powinien uwzględniać wszystkie zobowiązania upadłego powstałe do dnia jego ustalenia. Sąd ustalając zakres spłat bierze pod uwagę zarobki dłużnika, wysokości wszystkich wierzytelności oraz realną możliwość ich zaspokojenia.

W przypadku wystąpienia okoliczności chwilowo uniemożliwiających dłużnikowi realizację ustalonego wcześniej planu spłaty, sąd może, po wysłuchaniu wierzycieli, wydłużyć okres spłaty, przy czym nie dłużej niż o dwa lata. Natomiast w sytuacji odwrotnej, kiedy nastąpi niespodziewana poprawa sytuacji materialnej upadłego, sąd może na wniosek każdego z wierzycieli podnieść wysokość spłaty długów, pod warunkiem, iż polepszenie sytuacji materialnej nie jest wynikiem zwiększenia się wynagrodzenia za pracę lub zwiększenia się dochodów z działalności zarobkowej upadłego.

Podczas spłaty długów niewypłacalne osoby nie mogą dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, zobowiązane są do składania corocznych sprawozdań z wykonania planu spłat oraz wykazu osiągniętego przychodu w roku poprzednim. Ustawodawca powyższym zakazem nie objął jedynie takich zobowiązań, które upadły zaciąga w celu utrzymania siebie oraz osób, w stosunku do których ciąży na upadłym ustawowy obowiązek dostarczania środków utrzymania.

W przypadku naruszenia przez dłużnika, zasad określonych w ustawie, a w szczególności gdy dłużnik nie zaspokaja wierzycieli na warunkach ustalonych w planie spłat sąd, po przeprowadzeniu rozprawy, uchyli plan spłaty wierzycieli oraz umorzy postępowanie. W tej sytuacji dłużnik zobowiązany jest zaspokoić swoich wierzycieli w inny sposób, może to nastąpić np. w drodze egzekucji lub zawartej ugody z wierzycielem.

Upadły konsument, po wypełnieniu obowiązków określonych w planie spłat, powinien wystąpić do sądu o wydanie postanowienia o umorzeniu niezaspokojonych zobowiązań upadłego oraz o zakończeniu postępowania upadłościowego. Upadły natomiast nie może liczyć na umorzenie zobowiązań obejmujących świadczenia okresowe, których tytuł prawny nie wygasł oraz zobowiązań powstałych po ogłoszeniu upadłości.

Koszty upadłości konsumenckiej są ponoszone według zasad ogólnych obowiązujących w postępowaniu upadłościowym i naprawczym. Ustawodawca wprowadził niższą opłatę od wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w wysokości 200 zł, zamiast kwoty 1.000 zł pobieranej od wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego w sprawach przedsiębiorców. Do podstawowych kosztów postępowania, z którymi upadły konsument musi się liczyć, zalicza się opłaty sądowe oraz wydatki niezbędne dla osiągnięcia celu postępowania, do których w szczególności należą: koszty obwieszczeń i ogłoszeń, wynagrodzenie syndyka, koszty związane z wynagrodzeniem osób, które zostały zatrudnione przez syndyka, koszty likwidacji masy upadłości, podatki i inne daniny publiczne należne za okres po ogłoszeniu upadłości. Pamiętać należy, iż brak majątku niezbędnego do pokrycia kosztów postępowania, które szacunkowo mogą wynieść około 10.000 zł, stanowi okoliczność powodującą oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez Sąd, a w konsekwencji braku możliwości przeprowadzenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.

Autor: Daniel Murawski, Prawnik EGB Investments SA

www.egb.pl