Które osoby prywatne będą mogły zbankrutować?
Część osób niebędących w stanie spłacać swoich zobowiązań finansowych będzie wkrótce miała prawo ogłosić upadłość. Z końcem marca 2009 r. wprowadzony zostanie nowy typ postępowania oddłużeniowego, określanego jako upadłość konsumencka. Możliwość tzw. upadłości konsumenckiej będą miały osoby fizyczne, które nie są przedsiębiorcami. Nowe przepisy przewidują, że postępowanie upadłościowe będzie dotyczyć wyłącznie tych osób, które stały się niewypłacalne na skutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności. O ogłoszeniu upadłości będzie decydował sąd. Oddłużenie będzie z reguły połączone z zobowiązaniem dłużnika do pokrycia przynajmniej części swoich zobowiązań. Nie będzie ono jednak mogło być stosowane częściej niż raz na 10 lat.
- Takie są założenia wchodzącej w życie 31 marca 2009 r. ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Kiedy dłużnik jest niewypłacalny?
Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnik jest zaś niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań, tj. zalega z płatnościami wobec wierzycieli. Chodzi więc o dłużnika, który nie radzi sobie ze spłacaniem rachunków (np. za usługi telekomunikacyjne czy za prąd), kredytów i innych zobowiązań.
Dotąd w Polsce upadłość mogły ogłosić jedynie firmy. Osoba prywatna, nawet jeżeli nie miała już żadnych szans na spłatę swoich długów, nie miała żadnej możliwości, aby wyrwać się z pętli zadłużenia. Wierzyciele (np. banki) ciągle naliczały odsetki, potem odsetki od odsetek, opłaty za windykację oraz prowizje bądź też kary umowne. Często konsument zmuszony był zaciągać niekorzystne kredyty na spłatę innych pożyczek. Obciążenia rosną więc do takich rozmiarów, że oczywiste stało się, iż do końca życia nie będzie w stanie spłacić wszystkich długów.
Upadłość konsumencka ma pomóc osobie w ochronie przed rosnącą spiralą odsetek. Przepisy o upadłości konsumenckiej nie obejmą osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą, choćby nawet finansowe tarapaty nie były związane z ich biznesem.
Czy każdy dłużnik będzie mógł ogłosić upadłość?
Tak jak, w innych krajach Unii Europejskiej, nie przewiduje się otwartego dostępu do oddłużenia w drodze upadłości. Możliwość skorzystania z upadłości konsumenckiej musi być wyjątkowa, gdyż wielu konsumentów zachęconych zbyt łatwym dostępem do upadłości zaczęłoby unikać spłacania swoich zobowiązań. Ogłosić upadłość będzie mógł jedynie ten konsument, który stał się niewypłacalny z przyczyn losowych. Podstawową zasadą obowiązującą przy upadłości konsumenckiej jest bowiem, iż możliwość skorzystania z tego trybu powinna być czymś wyjątkowym. Dlatego więc postępowanie upadłościowe będzie mogło być prowadzone jedynie wobec osób, które stały się niewypłacalne na skutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności. Pozwoli ono więc uwolnić się z kłopotów finansowych tym konsumentom, którzy z przyczyn obiektywnych i niezależnych wpadli w spiralę zadłużenia.
Taką możliwość przewidziano wyłącznie do osób, które zachowywały się racjonalnie i uczciwie, lecz mimo tego stały się niewypłacalne, nie przyczyniły się do powstania własnej niewypłacalności w sposób świadomy i celowy. Muszą one również przekonać sąd, iż w ciągu 5 lat zdołają spłacić większość wierzycieli.
Przykład
- Podstawą do ogłoszenia upadłości konsumenckiej może być m.in. nieszczęśliwy wypadek, ciężka, przewlekła choroba dłużnika lub kogoś z jego rodziny, trwała utrata zdolności do pracy, utrata części majątku z przyczyn losowych (w wyniku np. klęski żywiołowej), niezawiniona utrata pracy dłużnika czy śmierć głównego żywiciela rodziny, albo utrata pracy przez kredytobiorcę, pod warunkiem że nie nastąpiła z jego winy, np. pracodawca bankrutuje.
Pozytywne podstawy ogłoszenia upadłości obejmują niewypłacalność, wielość wierzycieli oraz powstanie niewypłacalności wskutek wyjątkowych i niezależnych od dłużnika okoliczności. Negatywną podstawą ogłoszenia upadłości jest m.in. brak majątku na pokrycie kosztów postępowania. Nowa ustawa nie obejmie też osób, które celowo nadmiernie się zadłużyły z zamiarem skorzystania z instytucji oddłużenia.
Nie skorzystają na niej także oszuści, miłośnicy gier hazardowych oraz ci, którzy płacą alimenty (te ostatnie zobowiązania nie mogą być bowiem umorzone w wyniku tej procedury).
Zwrócić należy uwagę na nieprecyzyjne warunki przeprowadzenia procedury upadłościowej, które precyzować będzie dopiero orzecznictwo sądowe. Ponieważ „wyjątkowe i niezależne od dłużnika okoliczności" to oczywiście zwrot niedookreślony, więc jego treść zależy od konkretnej sytuacji dłużnika.
Komu będzie służyła upadłość?
W 2008 r. 1,2 mln osób w Polsce spełniało określone w ustawie przesłanki do ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Liczba ta może się jeszcze zwiększyć w wyniku kryzysu gospodarczego. Najwięcej jesteśmy winni bankom.
Możliwość przeprowadzenia postępowania upadłościowego w sprawach osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej pozwoli dłużnikom, którzy popadli w stan niewypłacalności bez swojej winy, rozpocząć życie na nowo z „czystą kartą". Powinno mieć to wpływ także na zmniejszenie liczby beneficjentów różnego rodzaju środków pomocy społecznej. Zatem w tym zakresie wydatki ze środków publicznych mogą ulec zmniejszeniu, a przynajmniej nie będą się powiększać, gdyż koszty postępowania będą pokrywane ze środków dłużnika.
Upadłość konsumencka jest najbardziej korzystna dla osób, które nie mają żadnego majątku. Wszystko jednak zależy od sytuacji konkretnej osoby - często bardziej opłacalne może okazać się porozumienie się np. z bankiem w sprawie restrukturyzacji zadłużenia. Banki dotąd były skłonne do porozumiewania się z kredytobiorcami w razie przejściowych trudności i np. do aneksowania umów oraz udzielania prolongat. Warto więc przed wystąpieniem z wnioskiem o upadłość ponegocjować z wierzycielami.
Kiedy sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości?
Postępowanie związane z ogłoszeniem upadłości jest to pierwsze stadium postępowania upadłościowego. Sąd winien rozpatrzyć wniosek o otwarcie postępowania upadłościowego w ciągu 2 miesięcy od jego złożenia. Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym. Może jednak wyznaczyć rozprawę, jeżeli uzna to za konieczne. Sąd może na posiedzeniu niejawnym przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości lub w części także wówczas, gdy wyznaczono rozprawę.
Sąd w terminie 2 miesięcy od wpłynięcia wniosku wydaje postanowienie, w którym orzeka o ogłoszeniu upadłości dłużnika lub o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości.
Ponieważ przez okres tych 2 miesięcy nieuczciwy dłużnik mógłby rozdysponować posiadany majątek, ustawa wprowadza środki chroniące wierzycieli przed takim zachowaniem. W postępowaniu o ogłoszenie upadłości sąd z urzędu przeprowadza więc postępowanie zabezpieczające.
Zgodnie z nowymi przepisami, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli niewypłacalność dłużnika nie powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności, w szczególności w przypadku gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą. Z upadłości konsumenckiej nie skorzystają więc osoby dyscyplinarnie zwolnione z pracy oraz te, które odeszły z pracy za porozumieniem stron. Problemy mogą mieć również dłużnicy, którzy zaciągnęli kredyt konsolidacyjny na spłatę innych zobowiązań. Nie mogą też liczyć na upadłość konsumencką ci, którzy przestali spłacać długi, a później np. coś kupili czy wynajęli, a także zaciągający zobowiązania w celach spekulacyjnych. Tak bowiem można dosłownie rozumieć brzmienie nowych przepisów, nie wiadomo zaś jak będą one interpretowane przez sądy w odniesieniu do konkretnych życiowych sytuacji.
Ponadto, na zasadach ogólnych, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości również, jeśli w stosunku do dłużnika w okresie 10 lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości:
1.
prowadzono postępowanie upadłościowe lub inne postępowanie, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań albow którym zawarto układ, lub
2.
prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym nie zaspokojono wszystkich wierzycieli, a dłużnik po zakończeniu lub umorzeniu postępowania zobowiązań swych nie wykonał, lub
3.
prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów o postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek wszystkich wierzycieli, lub
4.
czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Oddłużanie w tym trybie nie może być zbyt częste. Stąd przyjęto, iż okres między oddłużeniami nie może być krótszy niż 10 lat. Przyjęcie terminu dziesięcioletniego związane jest z tym, że jest to w polskim prawie podstawowy termin przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych (art. 118 Kodeksu cywilnego). Bankructwo można zatem ogłosić kilka razy w życiu, lecz nie częściej niż co 10 lat.
Co istotne, 10-letnia karencja obowiązuje również w razie, gdy sąd zajmie się sprawą, lecz z jakichś powodów umorzy postępowanie (np. uzna, że dłużnik nie spełnia warunków do ogłoszenia upadłości konsumenckiej, gdyż nie wykonuje swych obowiązków wynikających z ustawy - ukryje przed syndykiem jakiś majątek lub nie dostarczy dokumentów dotyczących swej sytuacji finansowej).
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2008 r., Nr 234, poz. 1572)
Artykuł przygotowany przez redakcję e-prawnik.pl
- Podstawą do ogłoszenia upadłości konsumenckiej może być m.in. nieszczęśliwy wypadek, ciężka, przewlekła choroba dłużnika lub kogoś z jego rodziny, trwała utrata zdolności do pracy, utrata części majątku z przyczyn losowych (w wyniku np. klęski żywiołowej), niezawiniona utrata pracy dłużnika czy śmierć głównego żywiciela rodziny, albo utrata pracy przez kredytobiorcę, pod warunkiem że nie nastąpiła z jego winy, np. pracodawca bankrutuje.
Pozytywne podstawy ogłoszenia upadłości obejmują niewypłacalność, wielość wierzycieli oraz powstanie niewypłacalności wskutek wyjątkowych i niezależnych od dłużnika okoliczności. Negatywną podstawą ogłoszenia upadłości jest m.in. brak majątku na pokrycie kosztów postępowania. Nowa ustawa nie obejmie też osób, które celowo nadmiernie się zadłużyły z zamiarem skorzystania z instytucji oddłużenia. Nie skorzystają na niej także oszuści, miłośnicy gier hazardowych oraz ci, którzy płacą alimenty (te ostatnie zobowiązania nie mogą być bowiem umorzone w wyniku tej procedury).
Zwrócić należy uwagę na nieprecyzyjne warunki przeprowadzenia procedury upadłościowej, które precyzować będzie dopiero orzecznictwo sądowe. Ponieważ „wyjątkowe i niezależne od dłużnika okoliczności" to oczywiście zwrot niedookreślony, więc jego treść zależy od konkretnej sytuacji dłużnika.
Komu będzie służyła upadłość?
W 2008 r. 1,2 mln osób w Polsce spełniało określone w ustawie przesłanki do ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Liczba ta może się jeszcze zwiększyć w wyniku kryzysu gospodarczego. Najwięcej jesteśmy winni bankom.
Możliwość przeprowadzenia postępowania upadłościowego w sprawach osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej pozwoli dłużnikom, którzy popadli w stan niewypłacalności bez swojej winy, rozpocząć życie na nowo z „czystą kartą". Powinno mieć to wpływ także na zmniejszenie liczby beneficjentów różnego rodzaju środków pomocy społecznej. Zatem w tym zakresie wydatki ze środków publicznych mogą ulec zmniejszeniu, a przynajmniej nie będą się powiększać, gdyż koszty postępowania będą pokrywane ze środków dłużnika.
Upadłość konsumencka jest najbardziej korzystna dla osób, które nie mają żadnego majątku. Wszystko jednak zależy od sytuacji konkretnej osoby - często bardziej opłacalne może okazać się porozumienie się np. z bankiem w sprawie restrukturyzacji zadłużenia. Banki dotąd były skłonne do porozumiewania się z kredytobiorcami w razie przejściowych trudności i np. do aneksowania umów oraz udzielania prolongat. Warto więc przed wystąpieniem z wnioskiem o upadłość ponegocjować z wierzycielami.
Kiedy sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości?
Postępowanie związane z ogłoszeniem upadłości jest to pierwsze stadium postępowania upadłościowego. Sąd winien rozpatrzyć wniosek o otwarcie postępowania upadłościowego w ciągu 2 miesięcy od jego złożenia. Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym. Może jednak wyznaczyć rozprawę, jeżeli uzna to za konieczne. Sąd może na posiedzeniu niejawnym przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości lub w części także wówczas, gdy wyznaczono rozprawę.
Sąd w terminie 2 miesięcy od wpłynięcia wniosku wydaje postanowienie, w którym orzeka o ogłoszeniu upadłości dłużnika lub o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości.
Ponieważ przez okres tych 2 miesięcy nieuczciwy dłużnik mógłby rozdysponować posiadany majątek, ustawa wprowadza środki chroniące wierzycieli przed takim zachowaniem. W postępowaniu o ogłoszenie upadłości sąd z urzędu przeprowadza więc postępowanie zabezpieczające.
Zgodnie z nowymi przepisami, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli niewypłacalność dłużnika nie powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności, w szczególności w przypadku gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą. Z upadłości konsumenckiej nie skorzystają więc osoby dyscyplinarnie zwolnione z pracy oraz te, które odeszły z pracy za porozumieniem stron. Problemy mogą mieć również dłużnicy, którzy zaciągnęli kredyt konsolidacyjny na spłatę innych zobowiązań. Nie mogą też liczyć na upadłość konsumencką ci, którzy przestali spłacać długi, a później np. coś kupili czy wynajęli, a także zaciągający zobowiązania w celach spekulacyjnych. Tak bowiem można dosłownie rozumieć brzmienie nowych przepisów, nie wiadomo zaś jak będą one interpretowane przez sądy w odniesieniu do konkretnych życiowych sytuacji.
Ponadto, na zasadach ogólnych, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości również, jeśli w stosunku do dłużnika w okresie 10 lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości:
1.
prowadzono postępowanie upadłościowe lub inne postępowanie, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań albow którym zawarto układ, lub
2.
prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym nie zaspokojono wszystkich wierzycieli, a dłużnik po zakończeniu lub umorzeniu postępowania zobowiązań swych nie wykonał, lub
3.
prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów o postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek wszystkich wierzycieli, lub
4.
czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Oddłużanie w tym trybie nie może być zbyt częste. Stąd przyjęto, iż okres między oddłużeniami nie może być krótszy niż 10 lat. Przyjęcie terminu dziesięcioletniego związane jest z tym, że jest to w polskim prawie podstawowy termin przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych (art. 118 Kodeksu cywilnego). Bankructwo można zatem ogłosić kilka razy w życiu, lecz nie częściej niż co 10 lat.
Co istotne, 10-letnia karencja obowiązuje również w razie, gdy sąd zajmie się sprawą, lecz z jakichś powodów umorzy postępowanie (np. uzna, że dłużnik nie spełnia warunków do ogłoszenia upadłości konsumenckiej, gdyż nie wykonuje swych obowiązków wynikających z ustawy - ukryje przed syndykiem jakiś majątek lub nie dostarczy dokumentów dotyczących swej sytuacji finansowej).
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2008 r., Nr 234, poz. 1572)
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?