Kwota 1 % zmniejszenia podatku z tytułu wpłaty na rzecz organizacji pożytku publicznego
Pięć lat po wprowadzeniu mechanizmu 1 procenta na rzecz organizacji pożytku publicznego podatnicy niechętnie korzystają z niego. Wynika to z zawiłości konstrukcji oraz z braku wiedzy na temat możliwości przekazania 1 %. W swej pracy postaram się przybliżyć mechanizm 1 % na rzecz instytucji pożytku publicznego. Od 2004 roku Polacy mają możliwość przekazania część podatku należnego wykazanego w zeznaniu do wysokości 1 % podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego. Kwota zmniejszenia nie może przekroczyć kwoty dokonanej wpłaty, jednak nie więcej niż kwoty stanowiącej 1 % podatku wykazanego w pozycji 110 w zeznaniu PIT 37. Kwotę jednego procent podatku wpisuję się w pozycję 111 po zaokrągleniu do pełnych dziesiątek gorszy w dół. Wpłat należy dokonywać w terminach wskazanych w ustawie.
Jednak od 2007 roku mechanizm uległ zmianie. Bowiem w zeznaniu od 2006 roku podatnik wskazuje OPP, podaje jej nazwę i numer wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i to Naczelnik US przekazuje kwotę 1 % podatku zgodnie z art. 45 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych 26.7.1991 r. (DZ.U. Nr 217 poz. 1588). Wykaz organizacji pożytku publicznego ogłoszony zostaje w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski 30 listopada roku podatkowego, a także na stronie Ministerstwa Finansów czy stronie www.ngo.pl.
Jednak czym jest, skąd pochodzi i jakie ma znaczenie kwota 1 % podatku?
Często wskazuje się, że jest to jedna z form ulg podatkowych zmniejszająca wysokość należnego podatku na skutek odliczenia określonej kwoty od podatku. Dzięki temu rozwiązaniu część środków publicznych może zostać przekazana podmiotom prowadzącym działalność pożytku publicznego. Owszem jeden procent jest związany z konstrukcją podatku, jednakże nie jest to zmniejszenie wysokości ciężaru podatkowego. Kwota podatku pozostaje dla podatnika niezmienna. Jeden procent zostaje wydzielony i przekazany na cele publiczne. Ważnym jest w tej konstrukcji, iż podatnik decyduje sam, na co zostaną przekazane jego pieniądze, (chociaż tak naprawdę już publiczne) co daje poczucie współuczestnictwa w polityce finansowej państwa. Jest szansą na dalszy rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Jak stwierdza Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 13.6.2006r. (Dz.U. Nr.108 poz.748):„wzmacnia poczucie współodpowiedzialności za kierunki wydatkowania publicznego jako realizacja dobra wspólnego i solidaryzmu społecznego, wzmacnia społeczną legitymizację stanowienia i poboru podatków". Jeden procent należy także odróżnić od darowizny na rzecz OPP.
Zatem przekazanie jednego procenta na rzecz organizacji pożytku publicznego staje się uprawnieniem podatnika ograniczone wieloma względami.
Przekazania kwoty 1% podatku nie dokonuje się organizacjom pożytku publicznego prowadzącym działalność gospodarczą polegająca na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych oraz wyrobów z metali. O status organizacji pożytku publicznego, który nadawany jest przez Krajowy Rejestr Sądowy na podstawie zgłoszeń, mogą ubiegać się zgodnie z ustawą
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24.4.2003 r.(Dz.U. Nr.96 poz.873) organizacje pozarządowe, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw a także osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na postawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego. Warunkiem koniecznym zaś jest posiadać status jednostki organizacyjnej, prowadzić działalność nienakierowaną na osiąganie zysku oraz pozostawać poza sektorem finansów publicznych.
Najważniejszym jest by dana organizacja zajmowała się działalnością pożytku publicznego, czyli działalnością społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych określonych w ustawie. Są to m.in.: działania na rzecz osób niepełnosprawnych, ochrona zdrowia, pomoc społeczna rodzinom i osobom w trudnej sytuacji, działalność charytatywna, nauka, edukacja, promocja i organizacja wolontariatu, ratownictwo i ochrona ludności i wiele innych.
Przekazanie kwoty 1 % należnego podatku dochodowego będzie dokonywał naczelnik urzędu skarbowego w terminie trzech miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania. Warunkiem będzie terminowe złożenie przez podatnika zeznania podatkowego. Prawo przekazania 1 % podatku od 2008 przysługuje także ( za zeznania składane za 2007) podatnikom, którzy wybrali opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej podatkiem liniowym według stałej stawki 19% oraz podatnikom, którzy osiągają dochody z kapitałów pieniężnych, o których mowa w art.30b ustawy o PDOF (tj. między innymi z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną).
Mechanizm 1% podatku w naszym systemie podatkowym pojawił się w 2004 roku, kiedy to składało się zeznania podatkowe za rok 2003. Źródłem dla niego był przykład Węgier, które stały się inspiracją także dla Słowacji, Rumunii, Litwy ( w tym przypadku jest to 2 % podatku), Estonii. Do tego roku konstrukcje 1 % podatku z Polski i Węgier zasadniczo różniły się. Od 2008 roku zbliżą się pod względami opisanymi wyżej. Najnowsze badania wskazują, iż coraz częściej korzystamy z możliwości przekazania 1 % podatku. W roku 2006 co drugi Polak słyszał o1 % podatku. Jak wynika z danych Ministerstwa Finansów 2006 roku
(rozliczających się za rok 2005) z możliwości przekazania 1 % skorzystało ponad 1,1 mln Polaków, a więc ok. 4,85% ogółu podatników. To wciąż jednak bardzo mało. Na Węgrzech, gdzie jeden procent można przekazywać od 10 lat, z opcji skorzystała w 2005 roku 1/3 podatników. Z badań przeprowadzonych przez portal ngo.pl: „Dlaczego Polacy nie przekazali 1 % podatku?" wynika, że Polacy:
- uważają, że zbyt dużo zachodu, formalności to zajmuje,
- nie mieli żadnych dochodów, nie rozliczali się z fiskusem,
- nie wiedzieli, jak to zrobić,
- twierdzą, że osiągnęli zbyt niskie dochody, by ktoś miał z tego rzeczywisty pożytek,
- nie interesują się tym, nie czują takiej potrzeby.
Zatem ważnym jest stymulowanie myślenia i debata nad rozwojem filantropi w naszym regionie, w Polsce. Od kilku lat Akademia Rozwoju Filantropi w Polsce oraz Stowarzyszenie Klon/Jawor organizują ogólnopolskie kampanie społeczne-Mały Wielki Procent, Podziel się procentem. Kampanie mają na celu popularyzację wiedzy na temat możliwości przekazania 1 % podatku na rzecz wybranej organizacji pożytku publicznego oraz zachęcenie podatników w jak największej ilości. Cel jest powoli osiągany. Społeczeństwo angażuje się, utrwala się w pamięci ludzi idea 1 %. Jednak to wciąż za mało. Szansą na rozwój 1 % jest zmiana ustawodawstwa, poszerzanie wzajemnych kontaków zagranicznych z państwami, a także z innymi regionami w propagowaniu 1 %. Wymiana doświadczeń, badań przeprowadzanych w tym zakresie jest niezbędna.
Na koniec przedstawię w skrócie, czym różni się przekazanie 1 procenta od darowizny. Do 2004 podatnik miał tylko jedną możliwość wsparcia organizacji pozarządowej-poprzez darowiznę. Od 1 stycznia 2004 może skorzystać z 1 procenta. Darowizna bowiem to forma umowy, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swego majątku. Zatem darowizna jest dobrowolnym aktem woli, który odbywa się kosztem majątku darczyńcy.
Jeden procent podatku wynika z dobrej woli państwa, które pozwala dysponować częścią należnego mu podatku. Oznacza to, że przekazując 1 % podatku nie dysponujemy już swoją władnością, zaś w przypadku darowizny rozporządzamy swymi pieniędzmi.
Pomysł jednego procenta zrodzony w Hiszpanii i we Włoszech, a obecnie na Węgrzech staje się coraz bardziej popularny i trzeci sektor tuż przed końcem składnia zeznań podatkowych walczy o niego dla siebie. Uproszczenie w naszym kraju przepisów dotyczących 1 procenta znacznie przyczyni się do zwiększenia kwot. Takie rozwiązania czytamy w Uzasadnieniu wprowadzenia zmian do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: „wspierają ideę budowania społeczeństwa obywatelskiego, prowadzą do podnoszenia wrażliwości społecznej i upraszczają kierowanie środków na wybrane przez podatnika cele istotnie społecznie".
Autor: Ewa Popiel
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?