Wcześniejsza emerytura, a dochody ze stosunku pracy

8.9.2010

Pytanie:

Od 1 lipca 2009 roku pobieram wcześniejszą emeryturę w wysokości 1.620 zł netto. Aktualnie jestem też zatrudniony na pełnym etacie w firmie spedycyjnej. Moje zarobki są dość znaczne – przez pół roku pracy uzyskałem przychód w wysokości 25.800 zł. – w różnych wysokościach w konkretnych miesiącach – od 2.000 – 6.000. Maksymalny przychód nie powodujący zawieszenia emerytury za ten okres to 24.348,70 zł czyli przekroczenie wyniosło 1.415,30 zł. Na jednej ze stron internetowych przeczytałem, iż żeby nie zwracać do ZUS całej emerytury należy wpłacić na FUS kwotę przekroczenia dochodu – wówczas formalnie nie przekroczę kwoty przychodu. W tej nowej sytuacji ZUS zażąda zwrotu za każdy miesiąc jedynie po 467,09 zł, łącznie 2.802,54 zł.

Proszę o podanie podstaw prawnych i nakierowanie mnie jak wykonać poniższe czynności:

- na jakie konto dokonać wpłaty,

- ile złotych,

- jaki tytuł wpłaty i

- w jakim terminie dokonać tej wpłaty?

Czy powinienem powiadomić o tym ZUS? Czy przy rozliczeniu miesięcznym kiedy przychód przekroczy te 130% zwraca się do ZUS emeryturę brutto czy netto ?

Opinia prawna

Opinia prawna rozstrzyga kwestię możliwości postępowania w powyższej sytuacji. Wskażemy, które przepisy regulują niniejszą sytuację i czy takie postępowanie jest zgodne z prawem. Opinia zostanie sporządzona w oparciu o ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2009 r. Nr 153 poz. 1227), Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r. Nr 162 Poz. 1118).

Zawieszenie i zmniejszenie świadczeń – podstawowe regulacje

Regulacje dotyczące zawieszania lub zmniejszania świadczeń emerytalnych znajdują się w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń (art. 103-106 ustawy).

Prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności. Za przychód, o którym mowa powyżej uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Powyższe przepisy stosuje się również do osób wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu. Natomiast nie stosuje się do honorariów z tytułu działalności twórczej i artystycznej.

Do przychodów mających wpływ na zawieszanie prawa do świadczeń emerytalno-rentowych nie wlicza się natomiast przychodów uzyskiwanych z tytułu wykonywania pracy zarobkowej nie objętej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi.

Przychody nieobjęte obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, a tym samym nie uwzględniane przy ustalaniu przychodu wpływającego na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń, to przykładowo przychody uzyskiwane z darowizn i zapomóg, umowy o dzieło, praw autorskich i patentowych, wynajmu lub dzierżawy nieruchomości albo lokali, chyba że wynajem lub dzierżawa stanowią przedmiot działalności gospodarczej.

Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tego wynagrodzenia, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości 24 % kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. – tak dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”:

1) w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego - kwoty przychodu, o których mowa powyżej z zaokrągleniem w górę do pełnych 10 groszy;

2) w terminie do 14 roboczego dnia listopada - kwoty graniczne przychodu dla mijającego roku kalendarzowego.

Obecnie graniczne kwoty przychodu dla 2009 r. wynoszą odpowiednio:

25 999,80 zł - suma kwot przychodu odpowiadających 70% przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w 2009 r.
48 285,20 zł - suma kwot przychodu odpowiadających 130% przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w 2009 r.

Zmniejszenie świadczenia

W przypadku gdy przychód osiągany przez świadczeniobiorcę przekroczy 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale będzie niższy niż 130% przeciętnego wynagrodzenia - emerytura, renta z tytułu niezdolności do pracy oraz renta rodzinna dla jednej osoby ulegną zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia (ustalaną przy kolejnych waloryzacjach). Dla emerytury, kwota maksymalna zmniejszenia, została ustalona w wysokości 24 % kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. Od 1 marca 2009 r. wynosi 467,09 zł. W przypadku, gdyby nadwyżka nad kwotą graniczną była mniejszą, wówczas wystarczałoby zwrócić jedynie tę sumę nadwyżki, natomiast gdyby nadwyżka przekraczała powyższą kwotę maksymalną, należałaby się kwota maksymalna (467,09 zł).

Zawieszenie świadczenia

Natomiast zawieszeniu ulegają emerytury i renty świadczeniobiorców, którzy osiągnęli przychód przekraczający 130% przeciętnego wynagrodzenia.

Emeryt lub rencista zobowiązany jest zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności podlegającej ubezpieczeniom społecznym i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego - o wysokości tego przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.

Ostateczne rozliczenie świadczeń następuje po zakończeniu roku kalendarzowego i może przybrać formę rozliczenia miesięcznego lub rocznego, w zależności od tego, co dla świadczeniobiorcy jest korzystniejsze.

Rozliczenia dokonuje się na podstawie zaświadczenia lub oświadczenia o przychodach z danego roku kalendarzowego, które rencista nadsyła do oddziału ZUS do końca lutego następnego roku. Również zakład pracy zawiadamia organ rentowy do końca lutego każdego roku o łącznej kwocie dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w ubiegłym roku kalendarzowym. Ustalenie, czy dochód emeryta lub rencisty uzasadniał wypłatę świadczeń w pełnej wysokości, ich zmniejszenie albo zawieszenie, następuje po upływie roku kalendarzowego na podstawie zawiadomienia zakładu pracy i emeryta. Organ rentowy ustala łączną kwotę dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego i porównuje go z sumą kwot obliczonych od kwoty bazowej dla kolejnych miesięcy tego roku kalendarzowego. Okres, z którego ustala się łączną kwotę dochodu osiągniętego przez emeryta oraz kwoty graniczne dochodu, ulega odpowiedniemu skróceniu w roku kalendarzowym, w którym powstało lub ustało prawo do świadczeń.

W Pana przypadku, kwoty te należy podzielić przez pół w skali roku (w związku z tym, że uprawnienie powstało w połowie roku – lipcu). Pana dochód wyniósł 25.800 zł, natomiast dolna kwota graniczna w Pana przypadku wynosi 12 999,90 zł, górna natomiast – 24 142,60 zł (wynika to z faktu, iż uprawnienie do świadczenia emerytalnego nabył Pan w połowie roku).

Analiza przykładowego przypadku

Aktualnie przedstawimy analizy nadwyżki na kwotami granicznymi przy dwóch formach rozliczeń (rocznym i miesięcznym)

1. Forma roczna:

średnie miesięczne wynagrodzenie - 4 300 zł,
średnia miesięczna dolna kwota graniczna (w Pana przypadku obliczana stosownie do kwoty 12 999,90 zł) - 2 166,65 zł,
średnia miesięczna górna kwota graniczna (w Pana przypadku obliczana stosownie do kwoty 24 142,60 zł) - 4 023,80 zł.

Tak więc, powyższe obliczenia wskazują, iż przekroczył Pan górną kwotę graniczną, która powoduje zawieszenie świadczenia emerytalnego. Tak wyglądałaby sytuacja przy rozliczeniu rocznym (bez rozgraniczania na konkretne zarobki w poszczególnych miesiącach).

2. Forma miesięczna:

W rozliczeniu miesięcznym średnie sumy graniczne (2.166,65 zł i 4.023,80 zł) oblicza się stosownie do wynagrodzeń za poszczególne miesiące. Zatem, jeśli wynagrodzenie w danym miesiącu było wyższe niż 2.166,65 zł i jednocześnie niższe niż 4.023,80 dojdzie jedynie do zmniejszenie świadczenia emerytalnego (nastąpiło bowiem przekroczenie wyłącznie dolnej kwoty granicznej). Natomiast w miesiącach, w których wynagrodzenie przekroczyło 4.023,80 zł, świadczenie to uległo zawieszeniu (z racji przekroczenia górnej kwoty granicznej).

Reasumując, bardziej korzystne może okazać się w Pana przypadku rozliczenie miesięczne, bowiem zawieszeniu ulegnie emerytura tylko za te miesiące, w których kwota wynagrodzenia przekroczyła w/w kwoty graniczne. W przypadku rozliczenia w formie rocznej, zawieszeniu ulegnie emerytura za cały okres półroczny. O tym, według którego sposobu ma być rozliczone świadczenie, decyduje w zasadzie wniosek świadczeniobiorcy. Jeżeli jednak z nadesłanej dokumentacji wynika możliwość zastosowania obydwóch sposobów, ZUS zobowiązany jest do przeprowadzenia rozliczenia według wariantu korzystniejszego dla świadczeniobiorcy.

Aby powyższe wywody były kompletne, w tym miejscu można przedstawić przykładowe obliczenie kwoty, o jaką zostanie zmniejszona Pana emerytura za dane miesiące pracy.

Zakładając przykładowo, że w czterech miesiącach pobierał Pan wynagrodzenie w wysokości mniejszej niż 4.023,80 zł, i kwota ta przewyższa kwotę maksymalnego zmniejszenia, obowiązkowi zwrotu podlegać będzie wyłącznie kwota maksymalna - 467,09 zł. Za powyższe miesiące, będzie Pan musiał zwrócić kwotę w wysokości 4 x 467,09 zł – czuli 1868,40 zł, natomiast za następne dwa miesiące, w których przekroczono sumę 4.023,80 zł - 3.740 (2 x 1.870 zł), a więc całą kwotę świadczenia emerytalnego za okres dwóch miesięcy (z powodu zawieszenia świadczenia za ten okres, ze względu na przekroczenie górnej kwoty granicznej).

Jeżeli łączna kwota dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego przekroczyła niższą kwotę graniczną dochodu, organ rentowy ustala:

1) że dochód osiągnięty przez emeryta lub rencistę uzasadniał:

a) zmniejszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód nie przekroczył wyższej kwoty granicznej dochodu,

b) zawieszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód przekroczył wyższą kwotę graniczną dochodu,

2) kwotę różnicy między należną a wypłaconą kwotą świadczeń, która podlega zwrotowi.

Zgodnie z § 9 ust. 1. rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty, organ rentowy po ustaleniu, że łączna kwota dochodu emeryta lub rencisty przewyższyła w danym roku kalendarzowym kwotę graniczną dochodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń, informuje emeryta o możliwości uniknięcia zwrotu kwoty nienależnie pobranych świadczeń w razie przekazania na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego kwoty równej kwocie tego przekroczenia, pomniejszonej o kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy (18 % minus kwota zmniejszająca podatek 556,02 zł – art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 14 poz. 176) i wyznacza termin jej zwrotu. Jeżeli emeryt nie dokonał wpłaty, o której mowa w ust. 1, w określonym terminie, organ rentowy dochodzi zwrotu świadczeń na zasadach określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin albo w przepisach odrębnych.

Zwrot nienależnego świadczenia

W tym miejscu przejdziemy do analizy zwrotu nienależnego świadczenia. Zgodnie z art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu powyższym uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania, oraz

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Pojawia się problem, jak obliczyć wartość świadczenia podlegającego zwrotowi. Przytoczyć w tym miejscu można wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 czerwca 2001 roku (III AUa 742/2000). W uzasadnieniu do tego wyroku czytamy: „kwota świadczenia emerytalno-rentowego wypłacona osobie pobierającej świadczenie, stanowi kwotę faktycznie wypłaconą, zwiększoną o kwotę podatku dochodowego należnego od osób fizycznych i odprowadzoną przez organ rentowy do Urzędu Skarbowego (co wynika wprost z uchwały SN wydanej w dniu 26 kwietnia 1994 r. II UZP 9/94 OSNAPiUS 1994/3 poz. 45). Dotyczy to jednak osoby uprawnionej do świadczenia, a nie osoby trzeciej, która pobrała kwotę nienależnego świadczenia netto i w żaden sposób nie będzie mogła uzyskać zwrotu podatku odprowadzonego nie od jej dochodu”. Z powyższych przepisów i orzeczeń jasno wynika, iż zwrotowi podlegać będzie świadczenie w kwocie brutto.

Przekroczenie wyższej kwoty granicznej pociąga za sobą możliwość korzystniejszego rozliczenia świadczenia, poprzez dokonanie tzw. dobrowolnej wpłaty na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku, gdy kwota nienależnie pobranych świadczeń jest wyższa od kwoty, o jaką osiągnięty przychód przekroczył wyższą kwotę graniczną, istnieje możliwość uniknięcia zawieszenia świadczenia w pełnej wysokości.

Na zakończenie zaznaczamy jeszcze jedną możliwość działania w powyższej sytuacji. W przypadku przekroczenia górnej granicy kwotowej, jeżeli wpłaciłby Pan na FUS kwotę przekroczenia przychodu pomniejszoną o zaliczkę pobraną na podatek dochodowy, organ rentowy uzna, że przychód przekroczył jedynie dolną kwotę graniczną (a nie górną, jak to faktycznie ma miejsce), a zatem świadczenie nie podlega zawieszeniu, lecz jedynie zmniejszeniu. ZUS - przed wydaniem decyzji ostatecznie rozliczającej przychód wysyła do emeryta Zawiadomienie, w którym proponuje dokonanie takiej wpłaty. Zawiadomienie to nie ma charakteru decyzji, nie przysługuje więc od niego odwołanie. W razie stwierdzenia rozbieżności między stanem faktycznym, a danymi wskazanymi w tym Zawiadomieniu, świadczeniobiorca zawsze może się zwrócić do Oddziału ZUS o ich wyjaśnienie. W Zawiadomieniu ZUS wskazuje jaka jest wysokość dobrowolnej wpłaty na FUS, jakie są skutki jej dokonania oraz w jaki sposób zostanie rozliczona emerytura w przypadku dokonania lub nie dokonania tej wpłaty. Wyznacza również termin na dokonanie tej wpłaty. Ostateczna decyzja należeć jednak będzie do Pana.

Podatek dochodowy

Przed jej podjęciem należy dokonać wszelkich kalkulacji, szczególnie gdy kwota tej wpłaty jest zbliżona do kwoty nienależnego świadczenia. Szczególnie istotne jest przeanalizowanie opłacalności tej wpłaty w kontekście podatku dochodowego. Tu należy zwrócić uwagę na trzy aspekty dokonania tej wpłaty. Po pierwsze - dobrowolna wpłata na FUS nie jest nienależnie pobranym świadczeniem, a więc nie podlega odliczeniu od przychodu ustalanego dla potrzeb podatku dochodowego. Wpłata ta dokonywana jest w kwocie netto (a nie brutto, jak w przypadku nienależnego świadczenia, o czym mowa była powyżej), a więc po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Po drugie - jeśli w przypadku dokonania tej wpłaty ZUS zwróci zainteresowanemu określoną kwotę emerytury lub renty - kwota ta będzie stanowiła przychód w roku, w którym ZUS dokona tego zwrotu. Kwota tego świadczenia będzie zatem podlegała wliczeniu do dochodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym za ten rok. Po trzecie - jeśli świadczeniobiorca wyrazi zgodę na pomniejszenie wyrównania o kwotę dobrowolnej wpłaty na FUS (ZUS dokona tej wpłaty w jego imieniu), przychodem świadczeniobiorcy będzie kwota wyrównania, na którą składa się kwota wyrównania pomniejszonego o dobrowolną wpłatę na FUS oraz - potrącona z tego wyrównania - dobrowolna wpłata na FUS.

Z poważaniem,

Zespół prawników serwisu http://e-prawnik.pl

Zespół
e-prawnik.pl

Komentarze