Coraz bliżej e-dowody

Co przewidziano?

Zaproponowane przepisy zakładają, że dowód osobisty z warstwą elektroniczną, tak jak dotychczas, będzie potwierdzał tożsamość i obywatelstwo jego posiadacza oraz uprawniał do przekraczania granic niektórych państw. E-dowód usprawniał będzie też komunikację obywateli z administracją i podmiotami komercyjnymi – pozwoli m.in. na korzystanie z usług online. Dzięki nowemu dowodowi każdy dokument elektroniczny, który będziemy wysyłać do urzędu, np. wniosek o odpis aktu stanu cywilnego, zgłoszenie zameldowania, będzie można podpisać używając do tego celu podpisu elektronicznego (zwanego podpisem osobistym). Jego użycie będzie przez urząd traktowane tak samo, jak użycie podpisu własnoręcznego. Jeśli ktoś nie będzie chciał posiadać w swoim dowodzie funkcji podpisu osobistego, będzie mógł z niej zrezygnować.

W warstwie elektronicznej dowodu znajdą się dane jego posiadacza, a także fotografia zapisana w wersji elektronicznej jako zdjęcie biometryczne. Tym samym będzie to dokument podróży zgodny z wymogami Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego.

Planuje się, że nowe dowody będą wydawane od marca 2019 r. Co ważne, nie będziemy musieli wymieniać dotychczas posiadanych dokumentów - zachowają one ważność do upływu terminów w nich określonych.

Dowody osobiste z warstwą elektroniczną funkcjonują już w Austrii, Belgii, Chorwacji, Portugalii, Estonii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Niemczech, Szwecji, a także na Litwie, Węgrzech czy we Włoszech. Dokument ten najczęściej jest wykorzystywany do potwierdzania tożsamości i uwierzytelniania oraz do składania elektronicznego podpisu.

E-dowody z warstwą elektroniczną

Projekt ustawy wprowadza niezbędne zmiany, które umożliwią wdrożenie dowodu osobistego z warstwą elektroniczną.

Nowy dowód osobisty będzie realizował następujące funkcjonalności:

1. identyfikację i uwierzytelnianie posiadacza dokumentu w zewnętrznych systemach informatycznych (profil osobisty);
2. możliwość złożenia podpisu zaawansowanego pod elektronicznym oświadczeniem woli (podpis osobisty);
3. potwierdzanie obecności posiadacza dowodu osobistego w zewnętrznych systemach teleinformatycznych, w tym w szczególności w systemach służby zdrowia;
4. możliwość przekraczania granic (dokument podróży zgodny z ICAO) przez automatyczne bramki na lotniskach w UE.

W dokumencie tym znajdzie się też przestrzeń umożliwiająca zamieszczenie kwalifikowanego certyfikatu podpisu elektronicznego zgodnego z art. 28 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylającego dyrektywę 1999/93/WE (Dz. Urz. UE L 257 z 28.08.2014, s. 73).

Projekt dokonuje również zmian w ustawie z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne w zakresie wskazania rodzaju podpisów i środków identyfikacji elektronicznej. Przyjęto rozwiązanie, w którym zarówno „profil zaufany” jak i „profil osobisty” będą wydawane w ramach jednego systemu identyfikacji elektronicznej. Funkcjonowanie systemu identyfikacji elektronicznej zostanie zapewnione przy użyciu dedykowanego systemu teleinformatycznego. Celem proponowanych zmian jest w szczególności zapewnienie podstaw prawnych dla funkcjonowania systemu teleinformatycznego, z którym integrowane będą publiczne i niepubliczne systemy teleinformatyczne, w których świadczone są usługi online. W rezultacie tej integracji, możliwe będzie dokonanie uwierzytelnienia użytkowników usług online, świadczonych w ramach tych systemów teleinformatycznych, przy użyciu „profilu zaufanego”, „profilu osobistego” albo zagranicznego środka identyfikacji elektronicznej wydanego w ramach notyfikowanego systemu identyfikacji elektronicznej. Ponadto usługodawca będzie mógł zapewnić użytkownikom świadczonej usługi online możliwość podpisania wykorzystywanych w tej usłudze dokumentów elektronicznych przy użyciu „podpisu zaufanego”, który będzie mógł być złożony przez osoby uwierzytelnione uprzednio przy użyciu „profilu zaufanego” albo „profilu osobistego”.

W konsekwencji powyższych zmian dostosowano regulacje w szeregu ustaw przewidujących obecnie możliwość opatrywania dokumentów składanych drogą elektroniczną podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP zastępując tę nazwę nową uproszczoną nazwą „podpis zaufany”. Jednocześnie dodano możliwość opatrywania tych dokumentów podpisem osobistym, którego certyfikat będzie mógł być zamieszczony w nowym elektronicznym dowodzie osobistym.

Skąd potrzeba zmian?

Celem projektu jest zapewnienie przez państwo bezpiecznego i bezpłatnego narzędzia do upowszechnienia komunikacji elektronicznej obywateli z administracją, służbą zdrowia i podmiotami komercyjnymi oraz poprawa bezpieczeństwa w zakresie potwierdzania tożsamości obywateli. Narzędziem tym będzie dowód osobisty z warstwą elektroniczną.

Wdrożenie elektronicznego dowodu osobistego (e-Dowodu) planowane było wiele lat wcześniej. Plan Informatyzacji Państwa na lata 2007 – 2010 przewidywał projekt „pl.ID – polska ID karta”, którego najważniejszym celem było wdrożenie wielofunkcyjnego elektronicznego dokumentu tożsamości z funkcją uwierzytelnienia obywateli w systemach teleinformatycznych administracji publicznej i służby zdrowia. Projekt ten mający status „dużego projektu”, podlegał zatwierdzeniu przez Komisję Europejską (KE). Decyzję w tej sprawie Komisja Europejska wydała w dniu 7 czerwca 2010 r. Tym samym, realizacja projektu stała się zobowiązaniem strony polskiej. Niemniej w 2012 r. KRMC zarekomendował przesunięcie terminu wdrożenia elektronicznych dowodów osobistych do czasu przeprowadzenia testów, potwierdzających pełną integrację rejestrów państwowych oraz opracowania jednolitej polityki w zakresie uwierzytelniania obywateli w systemach teleinformatycznych administracji publicznej. Komitet zalecił zmianę projektu pl.ID oraz poinformowanie o tym KE. Zmiana polegała na podziale projektu na dwa etapy: pierwszy skupiony na integracji rejestrów, drugi mający na celu informatyzację rejestrów urzędu stanu cywilnego. Zmodyfikowany projekt pl.ID został zrealizowany i zakończony z końcem 2015 r. - 1 marca 2015 r. uruchomiony został System Rejestrów Państwowych. Pomimo licznych monitów ze strony polskiej, KE nie zmodyfikowała pierwotnej decyzji zatwierdzającej finansowanie projektu pl.ID z 2010 r., podtrzymując oczekiwanie w stosunku do strony polskiej wdrożenia dowodu osobistego z warstwą elektroniczną. KE podkreśliła, że ostateczne rozliczenie projektu będzie możliwe po rozpoczęciu wydawania elektronicznych dowodów osobistych. Mając na uwadze stanowisko Komisji Europejskiej, jak również jej wytyczne dotyczące zamykania programów operacyjnych z perspektywy 2007-2013, pod koniec 2015 r. Ministerstwo Rozwoju (w uzgodnieniu z MSW) poinformowało KE o planowanej kontynuacji projektu pl.ID w formule tzw. projektu niefunkcjonującego aż do czasu rozpoczęcia wdrażania dowodów elektronicznych. Zgodnie z ww. wytycznymi, ostateczny termin zakończenia projektów realizowanych w tej formule to 31 marca 2019 r. KE podkreśla, że do tego czasu Polska powinna rozpocząć wydawanie elektronicznych dowodów osobistych. W przypadku niezakończenia projektu w wyznaczonym czasie bądź odstąpienia od jego realizacji beneficjent będzie zobligowany do zwrotu 85% kwoty wydatków uznanych dotychczas za kwalifikowane (kwotę 148, 4 mln zł.) wraz z odsetkami.  Na mocy Porozumienia pomiędzy Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministrem Cyfryzacji oraz Ministrem Zdrowia z dnia 27 czerwca 2016 r. ponownie podjęto prace nad dowodem osobistym z warstwą elektroniczną. Efektem tego Porozumienia była „Koncepcja: e-Dowód – kontynuacja projektu pl.ID i realizacja projektów powiązanych”, którą Rada Ministrów przyjęła w sierpniu 2018 r. Niniejszy projekt stanowi realizację przyjętej Koncepcji.

Projekt wpisuje się też w działania Unii Europejskiej w zakresie zwiększenia bezpieczeństwa dokumentów. W grudniu 2016 r. Komisja Europejska skierowała do Parlamentu Europejskiego i Rady komunikat pn. Plan działania na rzecz wzmocnienia europejskiej reakcji na przestępstwa przeciwko wierzytelności dokumentów. Przyjęty plan działań dotyczy zwiększenia bezpieczeństwa dokumentów podróży wobec nadużywania i podrabiania krajowych dowodów tożsamości wydawanych przez państwa członkowskie oraz dokumentów pobytu wydawanych obywatelom Unii przebywającym w innym państwie członkowskim i członkom ich rodzin.