Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności i nowa matryca stawek VAT

31.8.2019

Przeciwdziałanie nadużyciom i oszustwom w VAT oraz ochrona dla nabywcy towaru lub usługi – to najważniejsze cele wprowadzenia obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności (MPP) w tzw. branżach wrażliwych. MPP ma usunąć ryzyko znikania podatników wraz z podatkiem, zapłaconym im przez kontrahentów, ale nieodprowadzonym do budżetu państwa. Zmiany w przepisach VAT dotyczą również uproszczenia stawek VAT, zapewnienia ich przejrzystości i przyjazności w stosowaniu, co ułatwi prowadzenie działalności gospodarczej przez podatników.

Prezydent podpisał ustawę o mechanizmie podzielonej płatności i nowej matrycy stawek VAT

Prezydent podpisał ustawę o zmianach w VAT 29 sierpnia 2019 r.

Ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw ma na celu podjęcie dalszych działań prowadzących do uszczelnienia sytemu podatkowego, poprzez wprowadzenie obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności. Ponadto zakłada uproszczenie systemu stawek VAT oraz wprowadza zmiany w systemie ryczałtowym dla rolników i nową instytucję prawa podatkowego – wiążącą informację stawkową.

- „Naszym priorytetem jest dialog, współpraca i ochrona uczciwych przedsiębiorców. Celem mechanizmu podzielonej płatności jest uszczelnianie systemu i zmniejszanie luki VAT, ale również zapewnienie bezpieczeństwa przedsiębiorcom podczas transakcji. Wsłuchaliśmy się w głosy przedsiębiorców i datę wprowadzenia obowiązkowego MPP przesunęliśmy na 1 listopada br., tak by mogli lepiej przygotować się do zmian w prawie” – podkreślał minister finansów Marian Banaś 19 lipca br., kiedy nowelizacja przepisów o VAT została przyjęta przez Sejm.

Stosowanie MPP do dostaw towarów i świadczenia usług pozwoli na uszczelnienie systemu podatkowego przez zabezpieczenie budżetu państwa przed ryzykiem nieodprowadzenia VAT przez dostawcę. Ponadto uwolni kontrahentów od ryzyka uwikłania w schematy, zmierzające do wyłudzenia tego podatku oraz zwiększy konkurencyjność w obrocie gospodarczym.

Dodatkowo uproszczenie, uporządkowanie i generalnie obniżenie systemu stawek VAT poprawi warunki prowadzenia działalności gospodarczej przez podatników. Będzie to możliwe dzięki eliminacji istniejących niekonsekwencji i nieracjonalności w stawkach VAT, jak również wprowadzeniu instrumentów, które ułatwiają stosowanie przepisów dotyczących tych stawek.

Dla kogo obowiązkowy MPP?

Zgodnie z nowelizacją, obowiązkowy MPP będzie dotyczyć branż, które są obecnie objęte reżimem odwrotnego obciążenia oraz zakresem odpowiedzialności podatkowej. Chodzi o branże stalową, paliwową, usług budowlanych i przenoszenia uprawnień do CO2. Z uwagi na zdiagnozowane nieprawidłowości mechanizmem tym objęte będą także transakcje, których przedmiotem są:

części i akcesoria do pojazdów silnikowych,
węgiel i produkty węglowe,
maszyny i urządzenia elektryczne, ich części i akcesoria.

To, czy MPP zostanie obowiązkowo zastosowany do danej transakcji, będzie wynikać z odpowiedniej informacji zamieszczonej na fakturze.

Mechanizm podzielonej płatności (MPP) będzie więc obowiązkowy przy regulowaniu należności z faktury, w której kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców oraz, gdy faktura ta obejmie swym zakresem towary i usługi szczególnie podatne na oszustwa podatkowe, wskazane w dodanym załączniku nr 15 do przedmiotowej ustawy. Wyłączone z obowiązku stosowania MPP będą należności wynikające z faktur dokumentujących transakcje realizowane w ramach umów o partnerstwie publiczno-prywatnym, jeżeli podmiot, na rzecz którego dokonywana jest płatność, na dzień dokonania dostawy był partnerem prywatnym, z którym podmiot publiczny zawarł umowę o partnerstwie.

Ustawa wprowadza wymóg zamieszczania na fakturze informacji o stosowanym mechanizmie podzielonej płatności. Oznaczenie to będzie mogło być stosowane w przypadku, gdy płatność za daną fakturę dokonywana będzie przelewem bankowym. Obowiązek zamieszczania informacji będzie dotyczył wyłącznie faktur dokumentujących transakcje objęte obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności.

Likwidacja odwróconego obciążenia oraz zmiana zasad stosowania odpowiedzialności podatkowej

Nowelizacja modyfikuje instytucję solidarnej odpowiedzialności nabywcy za zobowiązania podatkowe zbywcy. Odpowiedzialnością tą objęte będą dostawy towarów wymienione w dodanym do ustawy załączniku nr 15, do których nie zastosowano mechanizmu podzielonej płatności.

Ustawa wprowadza ułatwienia zarówno w modelu dobrowolnego, jak i obowiązkowego stosowania MPP. Polegają one na możliwości:

opłacania z rachunku VAT – poza podatkiem VAT oraz VAT z faktur otrzymywanych od kontrahentów – również należności z tytułu podatków dochodowych, akcyzy, cła, VAT od importu oraz składek ZUS,
stosowania mechanizmu do zaliczek wnoszonych przed wystawieniem faktury,
dokonywania jednym komunikatem przelewu płatności za więcej niż jedną fakturę.

Zmiany zostały wprowadzone na podstawie decyzji wykonawczej Rady UE.

Uproszczenie stawek VAT

Zmiany dotyczące stawek VAT polegają na wprowadzeniu nowej, uproszczonej matrycy stawek VAT. Ustawa zakłada ujednolicenie stawek VAT w tych samych grupach produktów, z jednoczesną zasadą równania w dół – do niższej stawki.

Matryca VAT przewiduje:

wprowadzenie nowego systemu stawek VAT. Będzie on stworzony w oparciu o następujące założenia:
- wykorzystanie do identyfikowania dla potrzeb VAT Nomenklatury scalonej (CN) w odniesieniu do towarów oraz aktualnej PKWiU 2015 w odniesieniu do usług,
- opodatkowanie taką samą stawką całych (w miarę możliwości) grup towarów/usług. Efekty to taka sama stawka dla podobnych towarów/usług, likwidacja arbitralnych kryteriów decydujących o stawce (np. 10% wody w waflach ), uproszczenie przepisów ustawy o VAT (zmniejszenie liczby pozycji w załącznikach do ustawy),
- przyjęcie – w przypadku konieczności zmiany stawki na dane towary – generalnie zasady obniżania stawek („równanie w dół”), przy punktowych podwyżkach stawki,
wprowadzenie wiążącej informacji stawkowej (WIS), która określa m.in. prawidłową stawkę VAT dla danego towaru/usługi oraz zapewnia ochronę dla podatnika, który ją prawidłowo stosuje,
zmiany w systemie ryczałtowym dla rolników (generalnie nastąpi rozszerzenie jego zakresu).

Obniżenie stawek na niektóre popularne produkty

W związku z powyższym, obniżono stawki podatku VAT m.in. dla owoców tropikalnych i cytrusowych, każdego rodzaju pieczywa oraz ciastek, żywności dla niemowląt i małych dzieci, czy też wszelkiego rodzaju książek, z 8% do 5%. Natomiast stawka podatkowa dla gazet, czasopism i dzienników, a także e-prasy wynosić będzie 8%, a nie jak dotychczas 23%.

Nowe stawki obejmą więc takie towary, w tym produkty „pierwszej potrzeby”, jak:

owoce tropikalne i cytrusowe – obniżenie z 8% na 5%,
pieczywo – z 23%, 8% lub 5% na 5%,
zupy, buliony, żywność homogenizowana – z 8% na 5%,
musztarda, przyprawa słodka papryka, niektóre przyprawy przetworzone (np. pieprz, gałka muszkatołowa, tymianek) – z 23% na 8%,
produkty dla niemowląt i dzieci, tj. żywność przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci, smoczki, pieluszki oraz foteliki samochodowe – z 8% na 5%,
artykuły higieniczne (podpaski, tampony higieniczne, pieluchy) – 8% na 5%,
e-booki – z 23% na 5%,
e-prasa – z 23% na 8%.

W związku z ujednoliceniem opodatkowania całych grup towarowych, jak również generalnego obniżania stawek podatku dla produktów niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb człowieka, podwyższone zostały stawki podatku dla niektórych towarów.

Rozszerzenie systemu ryczałtowego dla rolników

W systemie ryczałtowym dla rolników wprowadzono zmiany polegające na rozszerzeniu definicji produktów rolnych. W zakres tej definicji wchodzić będą wszystkie towary pochodzące z działalności rolniczej rolnika ryczałtowego oraz produkty roślinne i zwierzęce przetworzone w sposób inny niż przemysłowy, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym.

Wiążąca informacja stawkowa

Do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług wprowadzono również nowy instrument – wiążącą informację stawkową (WIS), zapewniający podatnikom i organom podatkowym większą pewność co do prawidłowości zastosowanych stawek tego podatku. Wiążąca informacja stawkowa będzie decyzją wydawaną przez dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, określającą stawkę podatkową dla towaru lub usługi wskazanych przez podatnika we wniosku o wydanie takiej informacji. Wiążąca informacja stawkowa zawierać będzie opis towaru albo usługi będących jej przedmiotem, klasyfikację towaru według Nomenklatury scalonej (CN), według Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych albo według Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, oraz właściwą dla tak sklasyfikowanego towaru albo usługi stawkę podatku VAT.

Skutki dla budżetu

Zmiany w MPP zwiększą dochody budżetu państwa z tytułu VAT. W pierwszym roku obowiązywania regulacji mają one wynieść ok. 240 mln zł, a w kolejnych latach 960 mln zł.

Kiedy zmiany zaczną obowiązywać?

Nowe rozwiązania, w tym MPP i obniżone stawki VAT dla e-booków i e-prasy oraz wiążąca informacja stawkowa, wejdą w życie 1 listopada 2019 r. Przepisy w zakresie nowego systemu stawek VAT będą stosowane od 1 kwietnia 2020 r.

Ustawa wchodzi bowiem w życie z dniem 1 listopada 2019 r., z wyjątkiem:

art. 6 i art. 14, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2020 r.;
art. 1 pkt 7 lit. g oraz pkt 8 w zakresie art. 42c, które wchodzą w życie z dniem 1 kwietnia 2020 r.