Projekt ustawy o spółkach europejskich

8 października 2004 r. wejdzie w życie Rozporządzenia Rady (WE) 2157/2001 w sprawie statutu spółki europejskiej (SE). Zgodnie z jego treścią państwa członkowskie są zobowiązane podjąć wszelkie niezbędne działania zmierzające do zapewnienia skutecznego stosowania tego aktu prawnego. Projekt ustawy ma więc przede wszystkim na celu dostosowanie polskiego prawa wewnętrznego do wspólnotowego aktu prawnego, który wejdzie w życie na obszarze Unii Europejskiej w kilka miesięcy po przystąpieniu do niej Polskę. Rozporządzenie 2157/2001 nie wymaga ratyfikacji ani opublikowania w Dzienniku Ustaw. Jego przepisy będą bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Jednakże z uwagi na charakter materii regulowanej przez rozporządzenie stosowanie jego przepisów wymaga wydania ustaw implementujących.

Co stanowi projekt?

Rozporządzenie 2157/2001 stanowi, że akcjonariusze SE mogą zadecydować w statucie, czy spółka posiadać będzie jeden organ zarządzająco-nadzorczy (model monistyczny), czy też odrębne organy nadzorcze i zarządzające (model dualistyczny). Z uwagi na to, że przepisy Kodeksu spółek handlowych o spółce akcyjnej oparte są na modelu dualistycznym, projekt ustawy o spółkach europejskich reguluje szczegółowo model monistyczny.

W projekcie przyjęte zostało założenie, że proponowany system monistyczny powinien być oparty w znacznej mierze na przepisach KSH o zarządzie i radzie nadzorczej. Zgodnie bowiem z rozporządzeniem, SE stanowi podtyp spółki akcyjnej funkcjonującej w państwie, w którym znajduje się jej statutowa siedziba.

Co to jest Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych?

Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych jest uregulowane w Rozporządzeniu Rady Wspólnot Europejskich 2137/85 z dnia 25 lipca 1985 r. Projekt ustawy natomiast zawiera normę, zgodnie z którą do EZIG z siedzibą w Polsce będą stosowały się przepisy dotyczące spółki jawnej. Jednak na mocy przepisów o spółce jawnej EZIG nie będzie osobą prawną, będzie natomiast posiadało podmiotowość prawną, będzie mogło we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Do EZIG będą stosować się przepisy dotyczące spółki jawnej zawarte zarówno w KSH, jak i innych ustawach.

Porady prawne

EZIG będzie podlegało wpisowi do rejestru przedsiębiorców na zasadach określonych dla spółek jawnych. Przepisy o Krajowym Rejestrze Sądowym będą ponadto określać zasady uzyskiwania informacji oraz opłaty za uzyskiwanie kopii dokumentów dotyczących EZIG. Do prowadzenia spraw i reprezentacji EZIG powoływane będą osoby trzecie - zarządcy zgrupowania. Zgłoszeniu do rejestru będą wymagały oświadczenia zarządców zgrupowania, że nie zachodzą przesłanki wykluczające ich od pełnienia funkcji.

Zgodnie z art. 28 rozporządzenia 2137/85 państwo członkowskie wprowadzić powinno przepisy, na podstawie których członek przestaje należeć do zgrupowania z chwilą otwarcia postępowania w sprawie niewypłacalności lub podobnego postępowania. Projekt przewiduje, że upadłość członka powoduje jedynie ustanie jego członkostwa, a nie rozwiązanie zgrupowania. W zakresie rozliczeń pomiędzy ustępującym członkiem a zgrupowaniem przepis odsyła od analogicznej regulacji obowiązującej w spółce jawnej.

Jak założyć spółkę europejską?

Projekt stanowi, iż spółka europejska może zostać utworzona m.in. w drodze transgranicznej fuzji spółek akcyjnych, z których przynajmniej dwie podlegają prawu różnych państw członkowskich UE. Proponuje przyznanie akcjonariuszom roszczenie o wykup ich akcji, ograniczone jednakże do przypadku, w którym spółka europejska, tworzona w drodze połączenia, ma mieć siedzibę statutową poza terytorium Polski. Prawo żądania wykupu przysługuje wyłącznie akcjonariuszom, którzy głosowali na walnym zgromadzeniu przeciwko uchwale. Wyceny akcji spółki, która nie jest spółką publiczną, dokonać ma biegły powołany przez sąd rejestrowy na wniosek zarządu spółki, co zapewnić ma jego bezstronność. Jednocześnie wycena dokonana przez takiego biegłego ma być ostateczna. W celu ochrony wierzycieli, przewiduje się jednak ustalenie górnej granicy dla nabycia własnych akcji.

Jednym ze sposobów utworzenia SE jest przekształcenie się w nią spółki akcyjnej podlegającej wyłącznie prawu krajowemu.

W celu ułatwienia pracy sądom rejestrowym oraz przyspieszenia postępowania zmierzającego do rejestracji SE z siedzibą statutową w Polsce, proponuje się określenie, w odniesieniu do każdego ze sposobów utworzenia SE, katalogu dokumentów, jakie należy przedłożyć sądowi rejestrowemu.Nie zwalnia to oczywiście z obowiązku dostarczenia dokumentów i danych, wymaganych dla założenia spółki akcyjnej przez polskie prawo.

Organy SE

Twórcy projektu uznali, że tam, gdzie jest to możliwe i uzasadnione, założycielom SE należy przyznać swobodę kształtowania postanowień statutu tak, aby mogli go dostosować do specyficznych potrzeb ponadnarodowej SE.

Państwa członkowskie mogą przyznać walnemu zgromadzeniu prawo wyboru członków organu nadzorczego na zasadach przewidzianych dla spółek akcyjnych jako wyjątek od zasady, że są oni powoływani i odwoływani przez organ nadzorczy. Projekt przyznaje twórcom statutu SE swobodę określenia, że członków zarządu będzie powoływać lub odwoływać walne zgromadzenie oraz przyznaje walnemu zgromadzeniu bezwzględne prawo odwołania członka zarządu lub zawieszenia go w czynnościach.

Czym charakteryzuje się proponowany przez projekt system monistyczny?

Proponowaną w projekcie regulację systemu monistycznego charakteryzują następujące cechy:
­ zastąpienie zarządu i rady nadzorczej przez jeden organ, zwany radą administrującą,
­ kumulacja kompetencji zarządczych oraz nadzorczych z funkcjonalnym jedynie ich rozdziałem oraz możliwością delegacji kompetencji do prowadzenia spraw SE dyrektorowi (dyrektorom) wykonawczemu, nie będącemu członkiem rady administrującej SE,
­ dopuszczalność łączenia funkcji członka rady administrującej i dyrektora wykonawczego oraz względnie obowiązujący zakaz jednoczesnego pełnienia funkcji przewodniczącego rady administrującej i generalnego dyrektora wykonawczego,
­ możliwość wydawania dyrektorom wykonawczym przez radę administrującą wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw SE.

Rada administrująca

Poza przyznaniem radzie administrującej kompetencji do prowadzenia spraw i reprezentowania SE oraz stałego nadzoru nad jej działalnością, w projekcie zawarto, obowiązującą również na gruncie KSH (a wcześniej KH) w odniesieniu do zarządu spółki akcyjnej, zasadę domniemania kompetencji rady administrującej we wszystkich sprawach nie zastrzeżonych przez ustawę lub statut dla walnego zgromadzenia.

Dyrektorzy wykonawczy

Projekt wprowadza do polskiego prawa spółek nową kategorię funkcjonariusza spółki, zwanego dyrektorem wykonawczym. W projekcie zrealizowano założenie, że dyrektorzy wykonawczy nie są członkami organu osoby prawnej ani też kolegialnie nie tworzą takiego organu. Nie można ich jednocześnie zaliczyć do kategorii pełnomocników SE. Należy ich uznać za swoistych przedstawicieli spółki w ramach monistycznego systemu ładu korporacyjnego, co nakazuje przyznać im pozycję prawną odrębną od pozycji członka organu osoby prawnej oraz jej pełnomocnika.

Odpowiedzialność cywilnoprawna

Z uwagi na zakres dopuszczalnych kompetencji dyrektorów wykonawczych, deliktów mogą dopuścić się wyłącznie członkowie rady administrującej.

Zaangażowanie pracowników

Zaangażowanie pracowników stanowi jedną ze specyficznych cech SE, wynikającą z jej ponadnarodowego, europejskiego charakteru. SE nie może zostać zarejestrowana, jeżeli nie zostaną ustalone zasady zaangażowania pracowników. Projekt wychodzi z założenia całościowej regulacji zagadnień związanych z tworzeniem i funkcjonowaniem spółek europejskich w zakresie, w jakim właściwe jest prawo krajowe. Przyjęte w projektowanej ustawie uregulowanie systemu zaangażowania pracowników w spółce europejskiej zbliżone jest pod względem charakteru prawnego i schematu regulacji do ustawy z dnia 5 kwietnia 2002 r. o europejskich radach zakładowych.
Między obu dyrektywami zachodzą jednak także zasadnicze różnice. Przede wszystkim, zgodnie z dyrektywą 94/45 i implementującą ją ustawą o radach zakładowych, system uprawnień pracowniczych nakłada się na już istniejące struktury gospodarcze (przedsiębiorstwa i grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym). Natomiast stosownie do dyrektywy 2001/86, system uprawnień pracowniczych kształtowany jest zanim nastąpi utworzenie struktury gospodarczej - spółki europejskiej - stanowiąc od początku istnienia tejże spółki jej składnik konstytutywny. Ponadto odmienny jest zakres uprawnień przysługujący pracownikom. Zgodnie z dyrektywą 94/45 i ustawą o europejskich radach zakładowych, prawa te obejmują jedynie uzyskiwanie informacji i konsultowanie decyzji pracodawcy, podczas gdy stosownie do dyrektywy 2001/86, pracownicy w spółkach europejskich mają ponadto prawo wywierania wpływu na decyzje podejmowane przez organy spółki.

Kluczową rolę w ustaleniu zasad zaangażowania pracowników w SE odgrywa specjalny zespół negocjacyjny powoływany w sposób określony w dziale 2 projektu ustawy. W dziale tym uregulowano zadania specjalnego zespołu negocjacyjnego oraz sposób jego utworzenia. Odpowiedzialność za zainicjowanie procesu prowadzącego do powołania zespołu oraz za organizację tego procesu spoczywa na spółkach uczestniczących, które ustalają liczbę miejsc przypadających pracownikom z różnych państw.

W projekcie określony został przedmiot porozumienia w sprawie zaangażowania pracowników w SE.

Kluczowym postanowieniem jest powołanie organu przedstawicielskiego pracowników, będącego instytucją odpowiadającą europejskiej radzie zakładowej na gruncie ustawy z 5 kwietnia 2002 r. o europejskich radach zakładowych. Organ przedstawicielski wykonuje uprawnienia w zakresie informacji i konsultacji, przysługujące pracownikom zatrudnionym w SE. Strony w zasadzie swobodnie decydują o treści porozumienia, a jego przyjęcie zamyka proces ustalania zasad zaangażowania pracowników i otwiera drogę do rejestracji SE.

Za co projekt przewiduje kary?

Przepisy karne dla Europejskiego Zgrupowania Interesów Gospodarczych wprowadzają karalność przestępstw analogicznych jak przewiduje to KSH dla innych form spółek handlowych. Z uwagi na to, że przestępstwa określone w art. 587, 590 i art. 591 KSH są przestępstwami powszechnymi, przepisy te będą stosowane do członków rady administrującej i dyrektorów wykonawczych na mocy art. 9 ust.1 lit. c (ii) rozporządzenia o SE.

W przepisach art. 130 dokonano penalizacji uniemożliwiania lub utrudniania utworzenia specjalnego zespołu negocjacyjnego albo organu przedstawicielskiego oraz uniemożliwiania lub utrudniania działania tych organów. Przewidziano także karalność dyskryminacji członka organów reprezentujących pracowników z powodu pełnionych funkcji.

Źródło:

  • Projekt ustawy o spółkach europejskich na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości.


Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika