Alternatywne formy wychowania przedszkolnego i inne zmiany w systemie oświaty

28.12.2007

Czego dotyczą zmiany w systemie oświaty?

Z początkiem 2008 roku w ustawie o systemie oświaty wprowadzone zostaną zmiany, które mają na celu m.in. wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci, zwłaszcza ze środowisk wiejskich, przez upowszechnianie wychowania przedszkolnego oraz uregulowanie zasad funkcjonowania stołówek szkolnych.

Istniejące w dniu 1 stycznia 2008 r. szkoły z oddziałami dwujęzycznymi oraz szkoły integracyjne, które nie spełniają warunków określonych w zmienionej ustawie, mogą funkcjonować jako odpowiednio szkoły z oddziałami dwujęzycznymi lub szkoły integracyjne do roku szkolnego 2008/2009 włącznie.

Jak zmienia się pojęcie oddziału dwujęzycznego, oddziału integracyjnego i szkoły integracyjnej oraz wprowadza się pojęcie szkoły dwujęzycznej?

Wskazano wyraźnie, że system oświaty obejmuje m.in: szkoły:

podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego,
gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego,
ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne,
artystyczne.

Wprowadzono następujące definicje:

oddziału integracyjnego - należy przez to rozumieć oddział szkolny, w którym uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i wychowują razem z pozostałymi uczniami, zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 3;
oddziału dwujęzycznego - należy przez to rozumieć oddział szkolny, w którym nauczanie jest prowadzone w dwóch językach: polskim oraz obcym nowożytnym będącym drugim językiem nauczania, przy czym prowadzone w dwóch językach są co najmniej dwa zajęcia edukacyjne, z wyjątkiem zajęć obejmujących język polski, część historii dotyczącą historii Polski i część geografii dotyczącą geografii Polski, w tym co najmniej jedne zajęcia edukacyjne wybrane spośród zajęć obejmujących: biologię, chemię, fizykę, część geografii odnoszącą się do geografii ogólnej, część historii odnoszącą się do historii powszechnej i matematykę;
szkoły integracyjnej - należy przez to rozumieć szkołę, w której wszystkie oddziały są oddziałami integracyjnymi;
szkoły dwujęzycznej - należy przez to rozumieć szkołę, w której wszystkie oddziały są oddziałami dwujęzycznymi.

Wraz z rozwojem liczby szkół i oddziałów z nauczaniem dwujęzycznym należało bowiem - zdaniem projektodawców, tj. posłów PiS - precyzyjnie uregulować sprawy tych szkół i oddziałów oraz określić zasady ich funkcjonowania. Wprowadzenie wymogu nauczania w języku obcym minimum dwóch przedmiotów, przy tym obowiązkowo co najmniej jednego spośród wymienionych w nowych przepisach, ma zapobiec dowolności w funkcjonowaniu takich szkół i oddziałów.

W dotychczasowych przepisach dotyczących oddziału integracyjnego i szkoły integracyjnej brak było jednoznacznych definicji tych pojęć.

W każdej ogólnodostępnej szkole może zostać utworzony oddział (oddziały) integracyjny. Oznacza to, że w takim oddziale (oddziałach) w grupie 15-20 uczniów jest od 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych. Jest to w dalszym ciągu szkoła ogólnodostępna z oddziałem (oddziałami) integracyjnym. Nazwa „szkoła integracyjna” oznacza, że wszystkie oddziały są oddziałami integracyjnymi, a więc uczy się w nich razem z dziećmi pełnosprawnymi od 3-5 uczniów niepełnosprawnych.

Jakim szkołom nie będzie się ustalać obwodów?

Zgodnie z nowelizacją, nie ustala się obwodów szkołom specjalnym, szkołom integracyjnym, szkołom dwujęzycznym, szkołom dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługujących się językiem regionalnym, szkołom sportowym i szkołom mistrzostwa sportowego oraz szkołom artystycznym. Oznacza to, iż szkoły dwujęzyczne, ze względu na swój jednostkowy charakter, nie będą szkołami obwodowymi. Dzieci z całego miasta, bądź powiatu, powinny bowiem mieć jednakowe prawo dostępu do bezpłatnej nauki języka na podwyższonym poziomie, zgodnie ze swoimi uzdolnieniami. W aktualnym stanie prawnym do szkół dwujęzycznych przyjmowane są dzieci o mniejszych uzdolnieniach językowych, mieszkające w obwodzie szkoły realizującej nauczanie dwujęzyczne.

Połączenie w zespół przedszkola ze szkołą podstawową albo z gimnazjum, szkoły podstawowej z gimnazjum albo przedszkola ze szkołą podstawową i gimnazjum wymaga w zasadzie pozytywnej opinii kuratora oświaty.Nie dotyczy to jednak szkół specjalnych, szkół integracyjnych, szkół dwujęzycznych, szkół dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługujących się językiem regionalnym, szkół sportowych, szkół mistrzostwa sportowego, szkół artystycznych, szkół z oddziałami specjalnymi, szkół z oddziałami integracyjnymi, szkół z oddziałami dwujęzycznymi, szkół z oddziałami dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługujących się językiem regionalnym, szkół z oddziałami sportowymi oraz szkół w zakładach opieki zdrowotnej, w tym w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, w domach pomocy społecznej, szkół dla dorosłych a także szkół, o których mowa w art. 5 ust. 3b i art. 35 ust. 2a. Szkoły te mogą być łączone w zespoły na zasadach określonych przez organ prowadzący.

Jakie zmiany mają służyć zapewnieniu powszechnego dostępu do edukacji przedszkolnej dzieciom 3-5-letnim z różnych środowisk, w tym zwłaszcza wiejskich?

Wprowadzone zmiany umożliwią gminom oraz innym osobom prawnym, a także osobom fizycznym, organizowanie innych publicznych i niepublicznych form wychowania przedszkolnego.

Nowelizacja przewiduje, iż wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-6 lat.Wychowanie przedszkolne będzie w zasadzie realizowane w:

przedszkolach,
oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz
innych formach wychowania przedszkolnego.

Jakie zmiany dotyczą przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych?

Rada gminy ustala sieć prowadzonych przez gminę publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych. Zgodnie z nowelizacją, przepisy art. 34a dotyczące nadzoru nad działalnością szkół i placówek stosuje się odpowiednio do wychowania przedszkolnego prowadzonego w tych formach.

Inne formy wychowania przedszkolnego

Zgodnie z nowymi przepisami, w przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi i geograficznymi rada gminy może uzupełnić sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych o inne formy wychowania przedszkolnego. Inne formy wychowania przedszkolnego mogą być organizowane dla dzieci w wieku 3-5 lat, w miejscu możliwie najbliższym miejsca ich zamieszkania.

Tego rodzaju publiczna forma wychowania przedszkolnego zapewnia bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie podstawy programowej wychowania przedszkolnego lub w zakresie wybranej części tej podstawy, prowadzone przez nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach. Publiczna forma wychowania przedszkolnego przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności.

Zajęcia w tych formach prowadzić mają nauczyciele posiadający kwalifikacje wymagane od nauczycieli przedszkoli, zatrudniani w przedszkolach lub szkołach podstawowych prowadzonych przez właściwą gminę.

Minister Edukacji Narodowej ma określić, w drodze rozporządzenia, rodzaje innych form wychowania przedszkolnego, warunki tworzenia i organizowania tych form wychowania przedszkolnego oraz sposób ich działania.Nadzór pedagogiczny nad tymi formami będzie sprawował kurator oświaty (przy czym odpowiednio będą stosowane przepisy art. 33 i 34 ustawy).

Przewidziano, iż zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli, w tym z oddziałami integracyjnymi, przedszkoli specjalnych oraz innych form wychowania przedszkolnego, o których mowa wyżej, szkół podstawowych oraz gimnazjów, w tym z oddziałami integracyjnymi, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół artystycznych oraz szkół przy zakładach karnych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, należy do zadań własnych gmin. Zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej, jest zadaniem oświatowymgmin - w przedszkolach oraz w ww. innych formach wychowania przedszkolnego, a także w ww. szkołach.

Poza tym nowelizacja przewiduje, iż inne formy wychowania przedszkolnego określone w przewidzianym rozporządzeniu MEN mogą prowadzić osoby prawne i fizyczne. Zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego prowadzić ma wówczas nauczyciel posiadający kwalifikacje wymagane od nauczycieli przedszkoli.

Podjęcie przez osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną prowadzenia wychowania przedszkolnego w publicznych formach określonych w przewidzianym rozporządzeniu MEN, wymaga zezwolenia gminy właściwej ze względu na miejsce prowadzenia tych form. Przepisy art. 58 ust. 3-7 (dotyczące udzielania zezwolenia i składania wniosku w tej sprawie), art. 59 (o trybie likwidacji) i 60 (o statucie) stosuje się odpowiednio, z tym że do wniosku o udzielenie zezwolenia zamiast projektu statutu dołącza się projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma być realizowane w danej formie.

Podjęcie przez osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną, która prowadzi publiczne przedszkole lub publiczną szkołę podstawową, prowadzenia wychowania przedszkolnego w publicznych formach określonych w przewidzianym rozporządzeniu MEN, wymaga zmiany zezwolenia na założenie odpowiednio przedszkola lub szkoły podstawowej. Przepisy art. 58 ust. 3-5 i art. 59 stosuje się odpowiednio, z tym że do wniosku o zmianę zezwolenia zamiast projektu statutu dołącza się projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma być realizowane w danej formie.

Osoba prowadząca wychowanie przedszkolne w publicznych formach określonych w przewidzianym rozporządzeniu MEN, ma otrzymywać na każdego ucznia objętego tą formą wychowania przedszkolnego dotację z budżetu gminy w wysokości nie niższej niż 50 % wydatków bieżących przewidzianych na jednego ucznia w przedszkolu publicznym prowadzonym przez gminę.

Podjęcie przez osobę prawną lub fizyczną prowadzenia wychowania przedszkolnego w niepublicznych formach określonych w przewidzianym rozporządzeniu MEN wymaga uzyskania wpisu do ewidencji prowadzonej przez gminę właściwą ze względu na miejsce prowadzenia tych form. Przepisy art. 82-84 i 89 stosuje się w tym przypadku odpowiednio, z tym że zgłoszenie do ewidencji zamiast statutu powinno zawierać projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma być realizowane w danej formie. Podjęcie przez osobę prawną lub fizyczną, która prowadzi niepubliczne przedszkole lub niepubliczną szkołę podstawową, prowadzenia wychowania przedszkolnego w niepublicznych formach, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 14a ust. 7, wymaga dokonania zmiany we wpisie do ewidencji odpowiednio przedszkola lub szkoły podstawowej w trybie określonym w art. 82 ust. 5 ustawy, z tym że zgłoszenie zamiast zmiany statutu powinno zawierać projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma być realizowane w danej formie.

Osoba prowadząca wychowanie przedszkolne w niepublicznych formach określonych w przewidzianym rozporządzeniu MEN ma otrzymywać na każdego ucznia objętego tą formą wychowania przedszkolnego dotację z budżetu gminy w wysokości nie niższej niż 40 % wydatków bieżących ponoszonych na jednego ucznia w przedszkolu publicznym prowadzonym przez gminę - pod warunkiem, że osoba prowadząca niepubliczną formę wychowania przedszkolnego poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji.

Jak będą organizowane szkolne stołówki?

Nowe przepisy ustawy stanowią, że w celu wspierania prawidłowego rozwoju uczniów szkoła może zorganizować stołówkę.

Korzystanie z posiłków w stołówce szkolnej będzie odpłatne. Zasady korzystania ze stołówki, w tym wysokość opłat, ustalać ma organ prowadzący szkołę. Do opłat wnoszonych za korzystanie przez uczniów z posiłku w stołówce szkolnej nie wlicza się wynagrodzeń pracowników i składek naliczanych od tych wynagrodzeń oraz kosztów utrzymania stołówki.

Organ prowadzący szkołę może zwolnić rodziców albo ucznia z całości lub części opłat za posiłki w szkolnej stołówce:

w przypadku szczególnie trudnej sytuacji materialnej rodziny;
w szczególnie uzasadnionych przypadkach losowych.

Powyższe zmiany mają podkreślić znaczenie żywienia i dożywiania uczniów w realizacji zadań opiekuńczych szkoły. Dzięki stołówkom szkolnym znaczna część dzieci może korzystać z ciepłych posiłków podczas, niekiedy wielogodzinnego, pobytu w szkole, często z dala od miejsca zamieszkania, w różnych warunkach pogodowych.

Zgodnie z danymi Instytutu Matki i Dziecka oraz Instytutu Żywności i Żywienia dziecko powinno w ciągu dnia spożywać posiłki co 4 godziny - tym samym posiłek w szkole stanowi niezbędny element racjonalnego żywienia, warunkującego prawidłowy rozwój dziecka, jego dobre samopoczucie i zdolność do nauki.

Posiłek szkolny powinien być także nieodłącznym elementem edukacji prozdrowotnej i promocji zdrowia w szkole. Stanowi on także formę profilaktyki zdrowotnej.

Jakie zmiany służą zapewnieniu dzieciom 6-letnim, które ze względu na stan zdrowia nie mogą uczęszczać na zajęcia organizowane w przedszkolu lub szkole, indywidualnego nauczania?

Zmiany te podyktowane są następującymi względami. Około 18 000 uczniów szkół podstawowych i gimnazjów (co stanowi ok. 0,4% ogółu uczniów tych szkół) obejmowanych jest w każdym roku indywidualnym nauczaniem z przyczyn losowych (np. złamanie kończyn lub choroby przewlekłej) i są to przypadki, w których indywidualne nauczanie organizowane jest przez okres od 3 miesięcy do 1 roku lub do ukończenia etapu edukacyjnego albo szkoły - w przypadku dzieci z ciężkimi rodzajami niepełnosprawności. Grupa dzieci 6-letnich licząca ok. 150-200 dzieci (co stanowi ok. 0,4% ogólnej liczby dzieci 6-letnich), których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie na zajęcia edukacyjne pozbawiona jest możliwości odbycia obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego w okresie od 3 miesięcy do 1 roku szkolnego.

Stąd zgodnie z znowelizowanymi przepisami, indywidualnym obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym lub indywidualnym nauczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub szkoły.

Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego albo indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania, a także o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami będą wydawały zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego określa zalecane formy kształcenia specjalnego, z uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia upośledzenia umysłowego.

Dyrektor przedszkola lub szkoły podstawowej, w której są zorganizowane oddziały przedszkolne, organizuje indywidualne obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne w porozumieniu z organem prowadzącym.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania ma określić, w drodze rozporządzenia:

skład zespołów orzekających, tryb ich powołania, szczegółowe zasady działania tych zespołów, tryb postępowania odwoławczego, wzory orzeczeń oraz szczegółowe zasady kierowania dzieci i młodzieży do kształcenia specjalnego, indywidualnego rocznego obowiązkowego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania. Rozporządzenie powinno uwzględniać jak najpełniejszą realizację potrzeb dziecka, a także zapewnić możliwość dostosowania form przygotowania przedszkolnego oraz form kształcenia do aktualnych możliwości psychofizycznych dziecka;
sposób i tryb organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania, o których mowa wyżej.

Jednakże dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane w tym zakresie zachowują moc do czasu wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy osystemie oświaty (Dz. U. 2007 r., Nr 181, poz. 1292);
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 2004 r., Nr 256, poz. 2572, ze zm.)