Zmiany w promocji zatrudnienia i nowa ulga podatkowa

18.9.2005

Czemu służy nowelizacja?

Ustawa z 28 lipca br. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw ma za zadanie m.in. zalegalizować zatrudnianie w gospodarstwach domowych osób, które teraz pracują w tzw. szarej strefie, oraz stymulować do tworzenia nowych legalnych miejsc pracy w gospodarstwach domowych.

Ponadto nowelizacja dostosowuje ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy do przepisów ustaw: z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju oraz do Krajowego Planu Działań przyjętego w dniu 21 września 2004 r. przez Radę Ministrów.

Zmiany mają także na celu umożliwienie finansowania zadań realizowanych w ramach Funduszu Pracy, a współ finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego.

Nowelizacja ma wejść w życie, z pewnymi wyjątkami, 1 listopada br.

Na czym polega nowa ulga?

Na podstawie art. 2 nowelizacji zostanie wprowadzona nowa ulga podatkowa dla prowadzących gospodarstwo domowe z tytułu zatrudnienia bezrobotnego. A mianowicie, osobie prowadzącej gospodarstwo domowe, która zgodnie z przepisami o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zawrze tzw. umowę aktywizacyjną z osobą bezrobotną w celu wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym i poniesie z tego tytułu wydatki z własnych środków na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne, przysługiwać będzie odliczenie od podatku dochodowego od osób fizycznych po każdym okresie 12 miesięcy nieprzerwanego trwania tej umowy. W praktyce zatrudniane w ten sposób są przede wszystkim gospodynie domowe, nianie.

Od 1 stycznia 2006 r. zasady zawierania i wykonywania takich umów regulował będzie nowy rozdział 11a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001, ze zm.).

W rozumieniu zmienionej ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy pracą zarobkową w gospodarstwie domowym będzie wykonywanie, na rzecz osób wspólnie zamieszkujących i gospodarujących w nim, czynności związanych z prowadzeniem tego gospodarstwa lub opieką nad osobą zamieszkującą w nim. Nie można w ten sposób powierzać żadnej pracy służącej potrzebom działalności gospodarczej.

Jaka będzie procedura zawierania umowy aktywizacyjnej?

Umowa aktywizacyjna ma być umową o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Musi ona być zawarta w formie pisemnej.

Osoba prowadząca gospodarstwo domowe powinna zawiadomić powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na jego położenie o możliwości takiego zatrudnienia bezrobotnego oraz o swoich wymaganiach w tej kwestii. Urząd ten może skierować bezrobotnego do pracy w gospodarstwie domowym, o ile ten wyraził lub wyrazi gotowość podjęcia takiej pracy.

Jak udokumentować prawo do ulgi?

Fakt zawarcia takiej umowy aktywizacyjnej należy zgłosić do powiatowego urzędu pracy, który wyda pracodawcy zaświadczenie potwierdzające jej zarejestrowanie. Ten dokument jest warunkiem korzystania z odliczeń od podatku dochodowego.

Odliczeniu podlegać mają wydatki poniesione przez osobę prowadzącą gospodarstwo domowe z tytułu opłacenia z własnych środków składek na ubezpieczenia społeczne osoby zatrudnionej w ramach umowy aktywizacyjnej.

Jakie dodatkowe obowiązki ciążą na prowadzącym gospodarstwo domowe?

Osoba prowadząca gospodarstwo domowe, zatrudniająca bezrobotnego, będzie obowiązana, jako płatnik, do poboru miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 19% należności wynikającej z umowy aktywizacyjnej. Dodany art. 35a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych określa obowiązki tego płatnika. Kwoty pobranych zaliczek ma on przekazywać w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym je pobrano, na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania płatnika, przesyłając równocześnie odpowiednią deklarację. Natomiast do końca lutego roku następującego po roku podatkowym taki płatnik będzie musiał przesłać podatnikowi oraz do urzędu skarbowego imienną informację o wysokości przychodu.

Czy ustawa przyniesie oczekiwane skutki?

Wiele osób ma jednak wątpliwości, czy nowa ulga podatkowa przyczyni się do ograniczenia szarej strefy, gdyż aby pracodawca mógł z niej skorzystać, zatrudniony musi wpierw w ogóle zacząć płacić podatki i składki na ubezpieczenie społeczne.

Pozostałe ważne zmiany

Nowe zwolnienie od podatku

Od 30 sierpnia br. wprowadzono do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nowe zwolnienie przedmiotowe, które ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2005 r. Chodzi o jednorazowe środki przyznane bezrobotnemu na podjęcie działalności na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Starosta może bowiem ze środków Funduszu Pracy przyznać bezrobotnemu jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związane z podjęciem tej działalności, w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż 5-krotnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia, a w przypadku gdy działalność jest podejmowana na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych, wysokość przyznanych bezrobotnemu środków nie może przekraczać 3-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka założyciela spółdzielni oraz 2-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej założeniu.

Zmiany dotyczące robót publicznych

Włączono gminy do kręgu podmiotów mogących być organizatorami robót publicznych. Zmiana ta ma na celu dostosowanie projektowanej ustawy do ustawy z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, która przewiduje, iż gminy mogą prowadzić reintegrację zawodową i społeczną między innymi przez organizację robót publicznych.

Nowa forma aktywizacji zawodowej

Od 1 listopada 2005 r., zaostrzono przepisy dotyczące utraty statusu bezrobotnego i wprowadzono nowy sposób podejmowania aktywności zawodowej, tj. prace społecznie użyteczne wykonywane w miejscu zamieszkania lub pobytu bezrobotnego. Prace takie będą mogli wykonywać bezrobotni, dla których upłynął już okres pobierania zasiłku (prawa takiego nie ma ponad 87 % bezrobotnych), w miejscu zamieszkania lub pobytu w wymiarze do 10 godzin tygodniowo za wynagrodzeniem co najmniej 6 zł za godzinę. Do 60 % minimalnej kwoty tego wynagrodzenia, które będzie waloryzowane razem z zasiłkami dla bezrobotnych, będzie refundował Fundusz Pracy, a pozostałą część sfinansują samorządy. Jeśli ktoś nie przyjmie propozycji urzędu pracy, straci status bezrobotnego na 90 dni, czyli zostanie wykreślony z rejestru osób bezrobotnych.

Zmiany dotyczące agencji zatrudnienia i pośrednictwa zawodowego

Przewidziano możliwość prowadzenia rejestru agencji zatrudnienia przez samorząd województwa. Dotąd rejestracja ta prowadzona jest centralnie – w ministerstwie. Regulacje te wiążą się z uznaniem działalności gospodarczej w zakresie usług agencji zatrudnienia za działalność regulowaną w rozumieniu tej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Decentralizacja prowadzenia rejestru agencji ma służyć usprawnieniu dokonywania wpisu do rejestru, który według ustawy o swobodzie działalności gospodarczej powinien być dokonany w ciągu 7 dni.

Nowelizacja wprowadza karalność za prowadzenie odpłatnego pośrednictwa i poradnictwa zawodowego i tym samym przerzucanie kosztów pośrednictwa i poradnictwa zawodowego na osoby poszukujące pracy.

W zakresie poradnictwa zawodowego rozszerzono zadania powiatowego urzędu pracy o udzielanie pomocy pracodawcom w doborze kandydatów do pracy.

Zmiany dotyczące wydatków Funduszu Pracy

Zracjonalizowano wydatki Funduszu Pracy. Wyeliminowano m.in. podwójne finansowanie ze środków Funduszu Pracy zatrudnienia subsydiowanego oraz dodatku aktywizacyjnego. Przyznano także staroście możliwość, zamiast obowiązku przyznawania stypendium na dalszą naukę. Ponadto jednolicie traktowane będą okresy zatrudnienia subsydiowanego i okresy podejmowanego przez bezrobotnych zatrudniania, z którymi wiążą się uprawnienia do zasiłku.

Wprowadzono również możliwość kontrolowania przez dysponenta Funduszu sposobu wydatkowania środków Funduszu Pracy przez samorządy wojewódzkie i powiatowe oraz inne jednostki organizacyjne otrzymujące środki z Funduszu Pracy. Będą obowiązywać ograniczenia wysokości refundacji kosztów wszystkich szkoleń finansowanych ze środków Funduszu Pracy.

Poszerzono krąg osób uprawnionych do zasiłku dla bezrobotnych dla służb mundurowych o osoby zwalniane ze służby, które nie nabyły praw do emerytury, a za które w trakcie odbywania służby oraz po jej ustaniu nie ma obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Pracy. Dotąd osoby te w przypadku nieznalezienia nowego zatrudnienia nie miały jako bezrobotne prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

Zmiany dotyczące powiatowych urzędów pracy

Od 1 stycznia 2006 r. wprowadzony zostanie zakaz zatrudniania bezrobotnych w ramach robót publicznych w powiatowych urzędach pracy. Zatrudnianie bezrobotnych w ramach robót publicznych przybrało dużą skalę (ok. 1/3 pracowników), co wpływa niekorzystnie na stabilność zatrudnienia i jakość świadczonych usług. Ażeby zrekompensować urzędom pracy wydatki na wynagrodzenia, część środków Funduszu Pracy ma być przeznaczona na sfinansowanie kosztów zatrudnienia części kadry.

Uregulowano obowiązek współfinansowania kosztów działalności powiatowego urzędu pracy przez samorząd powiatowy obsługiwany przez powiatowy urząd pracy finansowany przez inny powiat. Dotyczy to sytuacji, gdy powiatowy urząd pracy obejmuje obszarem swego działania dwa lub trzy powiaty. Wówczas każdy z samorządów obsługiwanych przez PUP będzie pokrywał koszty funkcjonowania tego urzędu.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28 lipca br. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. 2005 r., Nr 164, poz. 1366);
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 2004 r., Nr 99, poz. 1001, ze zm.);
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. 2000 r., Nr 14, poz. 176)