Zmiany w rachunkowości

12.12.2008

1 stycznia 2009 r. weszła w życie większość przepisów dużej nowelizacji ustawy o rachunkowości.

Zmiany w definicjach

Liczne zmiany dotyczą definicji ustawowych.

W ustawie pojawiła się np. definicja pojęcia "członka organu jednostki". Zmianie uległo też określenie "kierownika jednostki".

Definiując pojęcie "wartości niematerialnych i prawnych" oraz "środków trwałych" ustawodawca wyraźnie wskazuał, iż na warunkach określonych w art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości do wartości niematerialnych i prawnych albo środków trwałych jednej ze stron zalicza się także aktywa nabyte w drodze leasingu.

Poszerzono ponadto pojęcie "inwestycji" o aktywa posiadane. Wcześniej inwestycje obejmowały tylko aktywa nabyte. Wprowadzono też jaśniejsze kryterium zaliczania aktywów do inwestycji, dzięki czemu o zakwalifikowaniu nieruchomości do inwestycji decyduje aktualny sposób jej wykorzystywania, nie zaś cel jej nabycia.

Więcej pozycji należy do pozostałych kosztów i przychodów operacyjnych związanych z utrzymywaniem i zbyciem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do inwestycji. Doszły tu bowiem koszty i przychody powstałe w wyniku aktualizacji wartości tych inwestycji, a także związane z ich przekwalifikowaniem odpowiednio do środków trwałych bądź wartości niematerialnych i prawnych, jeśli do wyceny tych inwestycji przyjęto cenę rynkową lub inaczej określoną wartość godziwą.

Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów

Do biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów należy teraz zaliczać oszacowane w sposób wiarygodny rezerwy na przyszłe świadczenia pracownicze. Zgodnie zaś z nowym przepisem, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów z tytułu przyszłych świadczeń (m.in. z tytułu napraw gwarancyjnych czy rękojmi za sprzedane produkty długotrwałego użytku) mają być prezentowane w bilansie w pozycji rezerw na zobowiązania.

Inwentaryzacja

Jaśniej uregulowano zasady inwentaryzacji i wyceny aktywów finansowych w postaci materialnej i zdematerializowanej oraz praw zaliczanych do nieruchomości, a w tym i częstotliwość inwentaryzowania nieruchomości zaliczanych do środków trwałych i inwestycji, niezależnie od tego, czy znajdują się na terenie strzeżonym. W przepisach regulujących zasady wyceny pojawiła się definicja "skorygowanej ceny nabycia", przez co poszerzono możliwość zastosowania metody wyceny aktywów finansowych i zobowiązań finansowych, w tym przeznaczonych do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy.

Wynik finansowy

Ustawa wyjaśnia, iż odpisy z wyniku finansowego bieżącego roku obrotowego, a w tym wpłaty z zysku, dokonywane na podstawie odrębnych przepisów uznaje się za podział wyniku finansowego netto jednostek w ciągu roku obrotowego.

Waluty obce

Zasady przeliczania operacji określonych w walutach obcych (m.in. przychodów i kosztów) i w rezultacie ustalania różnic kursowych dla ujęcia tych operacji w księgach rachunkowych zostały dostosowane do regulacji ustaw o podatku dochodowym od osób prawnych i o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przy przeliczaniu zapłaconych należności czy zobowiązań zastosowanie ma obecnie tzw. kurs faktycznie zastosowany.

Przy wycenie operacji gospodarczych wyrażonych w walutach obcych dotyczących środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej i innych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz środków niepodlegających zwrotowi pochodzących ze źródeł zagranicznych należy pammiętać, że w zasadzie ujmuje się je w księgach rachunkowych zgodnie z przepisami szczególnymi dotyczącymi tych środków.

Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych

Nowelizacja wprowadziła do ustawy nowy rozdział 8a regulujący usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych. Dotychczas ta materia była w rozporządzeniu Ministra Finansów.

Przechowywanie dokumentacji

Nowelizacja dała możliwość przechowywania zbiorów dokumentacji księgowej, w tym dokumentów inwentaryzacyjnych, w innej jednostce świadczącej usługi przechowywania dokumentów, pod warunkiem jednak powiadomienia o tym fakcie właściwego urzędu skarbowego oraz zapewnienia dostępności tych zbiorów upoważnionym organom kontroli zewnętrznej.

Sprawozdania finansowe

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółki akcyjne oraz spółdzielnie są obowiązane do udostępnienia wspólnikom, akcjonariuszom lub członkom rocznego sprawozdania finansowego i sprawozdania z działalności jednostki, a jeżeli sprawozdanie finansowe podlega obowiązkowi badania - także opinii wraz z raportem biegłego rewidenta - najpóźniej na 15 dni przed zgromadzeniem wspólników, walnym zgromadzeniem akcjonariuszy lub walnym zgromadzeniem członków albo przedstawicieli członków spółdzielni. Spółka akcyjna udostępnia ponadto akcjonariuszom sprawozdanie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej albo organu administrującego.

Rozdział 6 reguluje skonsolidowane sprawozdania finansowe grupy kapitałowej.

Ostatni raz skonsolidowane sprawozdania finansowe tworzone za 2008 rok będą mogły być sporządzane w terminie 5 miesięcy od dnia bilansowego. Nowelizacja ustawy o rachunkowości z marca 2008 roku skróciła ten termin. Według nowego art. 63d ustawy o rachunkowości takie sprawozdania należy sporządzać nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego, na który jednostka dominująca tworzy roczne sprawozdanie. Przepis ten będzie stosowany po raz pierwszy do okresów sprawozdawczych rozpoczynających się w 2009 roku.

Po nowelizacji roczne sprawozdanie finansowe jednostki co do zasady podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający, nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego. Przed zatwierdzeniem roczne sprawozdanie finansowe jednostek, o których mowa w art. 64 ustawy (tj. np. skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych oraz roczne sprawozdania finansowe - kontynuujących działalność, sprawozdania finansowe spółek przejmujących i spółek nowo zawiązanych, sporządzone za rok obrotowy, w którym nastąpiło połączenie, a także roczne sprawozdania finansowe jednostek sporządzone zgodnie z MSR), podlega badaniu zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 7. Zgodnie zaś z nowym przepisem roczne sprawozdanie finansowe oddziału przedsiębiorcy zagranicznego uważa się za zatwierdzone, jeśli zostało zatwierdzone sprawozdanie finansowe przedsiębiorcy zagranicznego, obejmujące dane sprawozdania finansowego tego oddziału.

Już od 2 maja 2008 r. obowiązują przepisy przepisy (art. 4a ustawy o rachunkowości), które mają zastosowanie do sprawozdań finansowych sporządzanych za 2008 r. Nałożyły one obowiązek oraz odpowiedzialność na członków organu jednostki za sporządzenie i publikację sprawozdań finansowych, a także sprawozdań z działalności. Wześniej tylko kierownik jednostki miał obowiązek prowadzić rachunkowość i na nim spoczywała cała odpowiedzialność za sprawozdawczość jednostki. Teraz i kierownik, i wszyscy członkowie organu jednostki solidarnie odpowiadają za sprawozdanie finansowe, które winno spełniać wymogi stawiane przez ustawę o rachunkowości.

Podstawa prawna: