Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Czym jest mataczenie w postępowaniu karnym?
Mataczenie to potoczne określenie na utrudnianie postępowania karnego. Oznacza ono wszelkie bezprawne działania mające na celu zakłócenie lub uniemożliwienie prawidłowego przebiegu śledztwa, dochodzenia lub rozprawy sądowej. Zachowania tego typu mogą być popełniane przez różne osoby - zarówno przez podejrzanych, oskarżonych, świadków, jak i osoby trzecie, a nawet funkcjonariuszy publicznych.
Istotne rozróżnienie
Nie każde działanie podejrzanego stanowi mataczenie. Każda osoba ma prawo do obrony i może korzystać ze swoich uprawnień procesowych. Mataczeniem są tylko bezprawne zachowania wykraczające poza granice dozwolonych przez prawo działań obronnych.
Przykłady zachowań stanowiących mataczenie
Wpływanie na świadków
Nakłanianie do składania fałszywych zeznań, zastraszanie świadków, oferowanie korzyści w zamian za korzystne zeznania
Niszczenie dowodów
Usuwanie, ukrywanie lub zniszczenie dokumentów, przedmiotów czy innych materiałów dowodowych
Tworzenie fałszywych dowodów
Fabrykowanie dokumentów, sfałszowanych nagrań lub innych materiałów mających służyć jako dowody
Utrudnianie czynności
Przekazywanie informacji o planowanych przeszukaniach, ukrywanie sprawców przestępstw
Przepisy prawne dotyczące mataczenia
Kodeks karny przewiduje kilka artykułów penalizujących różne formy utrudniania postępowania karnego:
Art. 234 KK - Fałszywe oskarżenie
Kto przed organem powołanym do ścigania lub orzekania fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie przestępstwa, wykroczenia lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Art. 235 KK - Tworzenie fałszywych dowodów
Kto przez tworzenie fałszywych dowodów lub inne podstępne zabiegi kieruje przeciwko określonej osobie ściganie o przestępstwo lub w toku postępowania zabiegi takie przedsiębierze, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 236 KK - Zatajanie dowodów niewinności
Kto zataja dowody niewinności osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Nie podlega karze ten, kto zataja dowody z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.
Art. 239 KK - Poplecznictwo (utrudnianie postępowania)
Kto utrudnia lub udaremnia postępowanie karne, pomagając sprawcy przestępstwa uniknąć odpowiedzialności karnej, w szczególności kto sprawcę ukrywa, zaciera ślady przestępstwa lub odbywa za skazanego karę, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Wyjątki od odpowiedzialności
Nie podlega karze sprawca, który ukrywa osobę najbliższą. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli sprawca udzielił pomocy osobie najbliższej albo działał z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.
Art. 245 KK - Przemoc wobec stron postępowania
Kto używa przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego lub w związku z tym narusza jego nietykalność cielesną, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Środki zapobiegawcze - tymczasowe aresztowanie
Zgodnie z art. 258 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania karnego, tymczasowe aresztowanie może być zastosowane, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.
Warunki zastosowania aresztu
Obawa mataczenia musi być uzasadniona, konkretna i realna. Nie można domniemywać, że oskarżony będzie mataczył - musi to wynikać z konkretnych dowodów, takich jak zeznania świadków czy dotychczasowe zachowanie podejrzanego.
Jak zgłosić mataczenie i jakie dowody zebrać?
Powództwo cywilne i odszkodowanie
Osoba poszkodowana przez mataczenie może dochodzić odszkodowania w ramach postępowania karnego (art. 46 § 1 Kodeksu karnego) lub w odrębnym postępowaniu cywilnym. Warunkiem jest wykazanie konkretnej szkody lub krzywdy wyrządzonej przez osobę "mataczącą".
Odpowiedzialność funkcjonariuszy publicznych
Funkcjonariusze publiczni odpowiadają za mataczenie na podstawie art. 231 KK (przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków):
- § 1: Działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego - kara pozbawienia wolności do lat 3
- § 2: Działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej - kara pozbawienia wolności od roku do lat 10
- § 3: Działanie nieumyślne wyrządzające istotną szkodę - grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2
Jak się bronić przed zarzutem mataczenia?
Korzystanie z praw procesowych
Podkreślenie, że działania mieściły się w granicach przysługujących praw do obrony
Brak umyślności
Wykazanie, że nie było zamiaru utrudnienia postępowania lub wpływania na jego przebieg
Pomoc prawna
Skorzystanie z pomocy adwokata lub radcy prawnego już na wczesnym etapie postępowania
Żądanie konkretyzacji
Domaganie się wskazania konkretnych dowodów na obawę mataczenia przy stosowaniu środków zapobiegawczych
Pamiętaj
Wszystkie wymienione przestępstwa są umyślne - sprawca musi chcieć je popełnić lub godzić się na możliwość ich popełnienia. Sprawcą może być każda osoba, zarówno związana z postępowaniem, jak i niepowiązana z nim.