Jak odwołać wójta i prezydenta miasta?

Z inicjatywą odwołania wójta, burmistrza czy prezydenta miasta może wystąpić również rada gminy, organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną czy lokalny oddział partii politycznej.

Pomysłodawcy odwołania powinni następnie poinformować mieszkańców gminy o planowanym referendum. Może to być np. ogłoszenie w lokalnej prasie, które inicjatorzy finansują z własnej kieszeni. Mieszkańcy muszą się dowiedzieć nie tylko o samym pomyśle, lecz również o przyczynach uzasadniających odwołanie wójta czy burmistrza.

Informacja o planowanym referendum powinna zawierać również pytanie, na które mieszkańcy będą odpowiadać. W tym przypadku będzie to: Czy Pan(i) jest za odwołaniem Prezydenta/Wójta/Burmistrza Miasta? Głosować można stawiając znak “x” w kratce obok odpowiedzi “TAK” lub “NIE”.

Równocześnie inicjatorzy powinni zadbać o poparcie inicjatywy. W ciągu 60 dni od powiadomienia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) trzeba zebrać podpisy dziesięciu procent osób uprawnionych do głosowania w gminie, którzy są za odwołaniem.

Jerzy Kropiwnicki został odwołany ze stanowiska prezydenta miasta Łodzi 17 stycznia 2010 r. Za odwołaniem było ponad 95 procent głosujących. Kropiwnickiemu zarzucano, że jego rządy ośmieszają miasto i doprowadziły m.in. do: fatalnego stanu ulic i chaosu komunikacyjnego.

Mieszkaniec popierający wniosek o przeprowadzenie referendum podaje nazwisko, imię, adres zamieszkania i numer PESEL. Dane te potwierdza własnoręcznym podpisem. Należy pamiętać, że raz udzielonego poparcia nie możemy wycofać.

Wniosek z zebranymi podpisami trzeba przekazać komisarzowi wyborczemu. Jeżeli jest on kompletny (przede wszystkim zawiera wszystkie podpisy, uzasadnienie odwołania, informację o powiadomieniu wójta o referendum) to komisarz potwierdza na piśmie, że go otrzymał. W innym przypadku dostaniemy 14 dni na uzupełnienie wniosku.

Może się zdarzyć jednak, że wniosek zostanie o odrzucony. Będzie tak np. wtedy, gdy organizatorzy nie poinformowali mieszkańców o planowanym referendum lub nie zebrali w ciągu 60 dni wszystkich podpisów. Odrzucenie wniosku można zaskarżyć do sądu administracyjnego w ciągu 14 dni od otrzymania takiej informacji.

Tadeusz Wrona został odwołany ze stanowiska prezydenta miasta Częstochowy 15 listopada 2009 r. Przeciwko jego rządom głosowało 94 procent uprawnionych. Zarzucano mu m.in. prowadzenie polityki nadmiernie uwzględniającej interesy Jasnej Góry oraz nietrafione inwestycje," co w konsekwencji miało zadłużyć miasto.

Jeśli wszystko jest jednak w porządku, to komisarz wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum. Ustala on jego termin i przedstawia wzór karty do głosowania. Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy w ciągu 50 dni od opublikowania postanowienia komisarza o przeprowadzeniu głosowania w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Referendum jest ważne, jeżeli do urn poszło co najmniej 3/5 głosujących spośród tych, którzy uczestniczyli w wyborach, w których wybierano odwoływanego wójta czy prezydenta miasta.

Zostanie on pozbawiony stanowiska, gdy spośród ważnych głosów więcej będzie za odwołaniem niż przeciw.

Wraz z wygaśnięciem mandatu wójta odwołani zostaną również jego zastępcy. Do czasu nowych wyborów obowiązki wójta pełni osoba wyznaczona przez premiera. Szef rządu powinien również niezwłocznie zarządzić wybory przedterminowe. Inaczej będzie wtedy, gdy mieszkańcy wniosą protesty przeciwko ważności referendum. Wtedy wcześniejsze wybory zarządza się po rozpoznaniu przez sąd wszystkich skarg.

Kiedy nie można złożyć wniosku o odwołanie wójta i burmistrza? 

- przed upływem 10 miesięcy od wyboru wójta, 

- później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem kadencji, 

- przed upływem 10 miesięcy od poprzedniego referendum.

Dariusz Madejski, e-prawnik.pl