Prawo podatkowe w Polsce jest nieprzejrzyste

Postępowania podatkowe były w większości przypadków prowadzone terminowo, przy zapewnieniu podatnikom czynnego w nich udziału. W czasie podejmowania decyzji dotyczących odmowy lub udzielenia ulgi w spłacie zobowiązań urzędnicy działali zgodnie z przepisami prawa i z poszanowaniem interesów przedsiębiorców. W celu poprawy jakości obsługi podatników w urzędach skarbowych wprowadzano zmiany organizacyjne, organizowano szkolenia dla pracowników.

Ministerstwo Finansów oraz organy podatkowe objęte kontrolą NIK prowadziły działania informacyjne i edukacyjne mające na celu ułatwienie podatnikom rozliczeń, a także zwiększenie zaufania obywateli do aparatu skarbowego państwa. W 2013 r. Departament Administracji Podatkowej MF podjął działania w kierunku zmiany organizacji i funkcjonowania Krajowej Informacji Podatkowej (KIP) pod kątem optymalnego wsparcia dla podatników. W styczniu 2015 r. Ministerstwo Finansów planuje wdrożenie zmian w organizacji KIP, w tym ułatwienie dostępu do zasobów wiedzy z zakresu prawa podatkowego (tzw. Baza Wiedzy). Planowane są też zmiany struktury organizacyjnej izb i urzędów skarbowych. Działania Ministra Finansów przyczyniły się do upowszechnienia składania dokumentów drogą elektroniczną. W ciągu niecałych trzech lat liczba dokumentów składanych tą drogą wzrosła ponad dwukrotnie: z 6,6 mln w 2011 r. do 14,7 mln w połowie września 2013 r.

Jednocześnie kontrola NIK wykazała, że poprawy wymagają następujące obszary:

• niska jakość decyzji organów podatkowych, o której świadczy rosnąca liczba odwołań podatników od tych decyzji. W 2011 r. podatnicy złożyli odwołania do dyrektorów izb skarbowych od 18,2 proc. decyzji wydanych przez organy pierwszej instancji, w 2012 r. od 22 proc., a w I półroczu 2013 r. aż od 30 proc. decyzji;
• wysoki odsetek uchylonych decyzji organów pierwszej instancji. Co prawda liczba uchylanych decyzji podejmowanych przez te instytucje spadła nieznacznie od 2011 r., jednak nadal jest duża. Odsetek uchylonych decyzji urzędów skarbowych w I półroczu 2013 r. wyniósł 34,4 proc. (w 2012 r. było to 35,5 proc.). Odsetek decyzji dyrektorów izb skarbowych uchylonych przez wojewódzkie sądy administracyjne wyniósł 17,9 proc. w 2011 r., w 2012 r. nastąpił spadek do 14,7 proc., jednak w I półroczu 2013 r. odnotowano wzrost do 19,7 proc.;
• 
  rosnące zapotrzebowanie na interpretacje prawa podatkowego potwierdzające brak przejrzystości i wysoki poziom skomplikowania prawa podatkowego. Poniższy wykres przedstawia wzrost interpretacji prawa podatkowego w latach 2008-2012.
• rosnąca liczba uchylonych interpretacji prawa podatkowego świadcząca o niskiej jakości tych interpretacji. W badanym okresie liczba interpretacji przepisów podatkowych zaskarżonych do sądów administracyjnych wzrosła o 21 proc. (z 2.109 w 2011 r. do 2.552 w 2012 r.). Zaskarżona została co czternasta wydana interpretacja indywidualna, a w 2012 r. i w I półroczu 2013 r. sądy administracyjne po rozpatrzeniu 3887 skarg podatników uchyliły aż 56,2 proc. interpretacji wydanych przez izby skarbowe;
• przewlekłość postępowań odwoławczych. W trzech z sześciu izb skarbowych część postępowań odwoławczych prowadzono opieszale. Ustawa określa czas trwania takiego postępowania na 2 miesiące (art. 139 § 3 Ordynacji podatkowej). Tymczasem w skrajnych przypadkach w Izbie Skarbowej w Łodzi na wynik postępowania podatnik musiał czekać prawie 4 lata, a w Izbie Skarbowej w Zielonej Górze czas oczekiwania przekroczył 5 lat;
• nieterminowe udzielanie odpowiedzi na zapytania izb skarbowych przez Ministra Finansów. W prawie 55 proc. przypadków Minister udzielał odpowiedzi po 3 miesiącach, a w skrajnych przypadkach i po kilku latach, co świadczy, że i urzędnicy Ministerstwa Finansów mieli wątpliwości, jak dane zagadnienie powinno być rozstrzygnięte;
• nadużywanie uprawnień do prowadzenia czynności sprawdzających przez pracowników urzędów skarbowych. W połowie skontrolowanych urzędów skarbowych pracownicy wzywali podatników do złożenia oświadczenia o wysokości uzyskanych obrotów ze sprzedaży w latach 2010-2012. W dwóch urzędach (US Skierniewice i US w Krośnie Odrzańskim) ostrzegano podatników, że niezastosowanie się do powyższego wezwania spowoduje sankcje karne z ustawy kodeks karny skarbowy. Żądanie złożenia przez podatników takich informacji wykracza poza uprawnienia określone w art. 272 pkt 3 i art. 82 Ordynacji podatkowej.

W ocenie NIK rosnące zapotrzebowanie na interpretacje przepisów podatkowych to wynik zmiennego i nieprecyzyjnego prawa. Niejasność prawa oraz niezgodność krajowych przepisów podatkowych z regulacjami wspólnotowymi UE i z Konstytucją RP to także przyczyna niskiej jakości wydawanych decyzji i interpretacji podatkowych. Z drugiej strony na wadliwość decyzji urzędniczych wpływ mają też braki kadrowe i nadmierne obciążenie pracą.

NIK zwraca uwagę, że duża liczba uchylonych decyzji i sporów z podatnikami przyczynia się do spadku zaufania obywateli do organów podatkowych. Zdaniem Izby konieczne jest uszczelnienie prawa podatkowego oraz wzmocnienie systemu wydawania indywidualnych interpretacji podatkowych.

W wystąpieniu pokontrolnym, skierowanym do Ministra Finansów, NIK wniosła o:

1) wypracowanie przejrzystych, spójnych i stabilnych przepisów prawa podatkowego, zgodnych z dyrektywami i orzecznictwem prawa wspólnotowego;

2) podjęcie działań w celu:

poprawy jednolitości i prawidłowości wydawanych interpretacji indywidualnych,
bieżącego weryfikowania nieprawidłowych interpretacji indywidualnych,
skrócenia terminów zajmowania stanowiska w związku z problemami interpretacyjnymi przepisów prawa podatkowego zgłaszanymi przez organy podatkowe;

3) wypracowanie i wdrożenie mierników oceny realizacji zadań przez dyrektorów izb skarbowych i naczelników urzędów skarbowych.


Źródło: nik.gov.pl

Zespół
e-prawnik.pl