Prezydent podpisał nowelizację kodeksu karnego

Kodeks karny z 1997 r. obowiązuje od 1 września 1998 r. i od wejścia
w życie był ponad 60 razy zmieniany. Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. jest zmianą najbardziej obszerną i znaczącą. Jej podstawowym celem jest modyfikacja zasad wymierzania kar, tak by doprowadzić do obniżenia liczby skazanych przebywających w zakładach karnych. Przy dość niskiej skali przestępczości Polska jest krajem o najwyższym w Europie współczynniku osadzonych (221 osób na 100 tysięcy mieszkańców). Niemal połowa osadzonych (na 85 000 osób) przebywa tam ze względu na zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności wcześniej zawieszonej, a na odbycie kary pozbawienia wolności - z różnych powodów - oczekuje ok. 70 000 osób. W Polsce 50 proc. osadzonych to skazani, którym odwieszono warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności. W strukturze orzekanych kar zwraca również uwagę niewielka liczba orzekanych samoistnych grzywien - 21% oraz kar ograniczenia wolności - 12 proc..

Zamiarem ustawodawcy jest odwrócenie tej struktury kar i ustanowienie priorytetem orzekanie kar nieizolacyjnych. Zgodnie z wprowadzaną zasadą - „jeżeli ustawa będzie przewidywała możliwość wyboru kary, a przestępstwo będzie zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 5, to sąd orzeknie karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary.”. Wobec sprawcy czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności do lat 8 - sąd będzie mógł orzec karę grzywny albo karę ograniczenia wolności.

Docelowo należy oczekiwać, że kara grzywny będzie stanowić 60 proc., kara ograniczenia wolności 20 proc., a pozostałą część kara pozbawienia wolności - w większości w zawieszeniu.

Ustawa proponuje nowe uregulowania w zakresie środków zabezpie-czających. Środki zabezpieczające stosowane są tradycyjnie wobec szczególnych kategorii sprawców - osób, których nie można ukarać (gdyż
z powodu niepoczytalności nie ponoszą winy), albo wobec których zachodzi uzasadniona obawa, że pomimo ukarania w dalszym ciągu będą popełniać przestępstwa, czy w końcu osób, których nie można ukarać dostatecznie surowo ze względu na granicę stopnia winy, a zachodzi potrzeba realizacji względów izolacyjnych lub prewencyjnych. Środkami zabezpieczającymi będą: elektroniczna kontrola miejsca pobytu, terapia, terapia uzależnień oraz pobyt w zakładzie psychiatrycznym.

Środek izolacyjno-leczniczy (pobyt w zakładzie psychiatrycznym), jako najsurowszy i najbardziej ograniczający prawa obywatelskie, będzie można stosować jedynie w wypadkach określonych w ustawie. Projektowana regulacja nie przewiduje orzekania środków zabezpieczających po prawomocnym zakończeniu postępowania karnego w stosunku do sprawców niepoczytalnych umieszczonych w szpitalu psychiatrycznym. Izolacyjny środek zabezpieczający będzie można orzec wyłącznie w wyroku skazującym. Przewidziano także możliwość orzekania wolnościowych środków zabezpieczających do zakończenia wykonywania kary pozbawienia wolności, jednak nie wcześniej niż na 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub odbyciem kary pozbawienia wolności.

Z omówiona zmianą w zakresie środków zabezpieczających wiąże się również przepis ustawy (art. 13), który w odniesieniu do czynów popełnionych po wejściu w życie noweli dezaktualizuje ustawę z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzającymi zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób poprzez wskazanie, że ustawa ta ma zastosowanie wyłącznie do osób skazanych za czyn popełniony przed wejściem w życie ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2015 r.