Kiedy są dopuszczalne minimalne stawki taksy dla prawników?

W sprawie F. Cipolla (adwokat R. Portolese) sporządził on dla swoich klientów trzy pozwy. Spór został ostatecznie rozstrzygnięty w drodze ugody, bez udziału F. Cipolli. Zapłaciwszy zaliczkę, klientka odmówiła więc uiszczenia pozostałej kwoty wynagrodzenia, której zażądał jej adwokat. Adwokat F. Cipolla domagał się zatem sądownie zastosowania stawek opłat.

W sprawie zaś S. Macrino i C. Capodarte wnieśli oni sprzeciw od uzyskanego względem nich przez R. Meloniego sądowego nakazu zapłaty honorariów, których ten ostatni od nich zażądał za pozasądowe konsultacje w zakresie prawa autorskiego, powołując się na ich nieproporcjonalny charakter w świetle znaczenia rozpatrywanej sprawy i czynności, które ten ostatni rzeczywiście dokonał.

Porady prawne

Sądy krajowe zwróciły się do ETS z pytaniem, czy stawki opłat mające zastosowanie i wiążące adwokatów przy podejmowaniu czynności pozasądowych są zgodne z Traktatem WE.

We Włoszech stawki taksy adwokatów są ustalane na podstawie kryteriów ustanowionych uchwałą Consiglio nazionale forense (krajowej rady adwokackiej) i zatwierdzane przez ministra sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Comitato interministeriale dei prezzi (międzyresortowego komitetu ds. cen) oraz Rady Państwa. Kryteria te są zależne od wartości przedmiotu sporu oraz instancji, przed którą toczy się spór, jak również długości postępowania. W odniesieniu do każdej czynności czy szeregu czynności stawki opłat określają maksymalną i minimalną granicę honorariów (tzw. widełki). Wszelka umowa stanowiąca odstępstwo od minimalnych honorariów określonych przez stawki opłat za czynności adwokackie jest natomiast nieważna.

Dopiero w chwili ustalania honorariów sąd może ewentualnie, w drodze decyzji z uzasadnieniem, przekroczyć maksymalną granicę (w przypadkach o wyjątkowym znaczeniu) lub ustalić honoraria poniżej minimalnej granicy (w przypadku gdy sprawa okaże się łatwa do rozpatrzenia). 

Trybunał (wielka izba) orzekł, co następuje:

  1. Artykuły 10 TWE, 81 TWE i 82 TWE. nie sprzeciwiają się wydaniu przez państwo członkowskie przepisu normatywnego, zatwierdzającego na podstawie projektu opracowanego przez izbę zawodową adwokatów ‑ taką jak Consiglio nazionale forense (krajowa rada adwokacka) ‑ stawki ustalające minimalną granicę honorariów dla członków adwokatury, od których nie można zasadniczo czynić odstępstw zarówno w odniesieniu do czynności zastrzeżonych dla tych członków, jak i w odniesieniu do świadczenia usług obejmujących czynności pozasądowe, które mogą być także wykonywane przez każdy inny podmiot gospodarczy, którego nie obowiązują te stawki opłat.

  2. Uregulowania zawierające bezwzględny zakaz odstępstwa w drodze umowy od minimalnych honorariów ustalonych przez stawki opłat za czynności adwokackie, takie jak będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym, które z jednej strony mają charakter sądowy, a z drugiej strony, które są zastrzeżone dla adwokatów, stanowi przewidziane w art. 49 TWE ograniczenie swobodnego świadczenia usług. Zadaniem sądu odsyłającego jest zatem zbadanie, czy takie uregulowania w świetle konkretnych zasad ich stosowania odpowiadają rzeczywiście celom ochrony konsumentów i prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości, które mogą je uzasadniać, oraz czy nakładane w nich ograniczenia nie wydają się być w świetle tych celów nieproporcjonalne.  

Wynika stąd, iż obowiązujący we Włoszech bezwzględny zakaz odstępowania od minimalnych stawek opłat za czynności adwokackie stanowi ograniczenie swobody świadczenia usług.

Zakaz ten może być jednak uzasadniony, jeśli odpowiada nadrzędnym wymogom interesu ogólnego, takim jak cele ochrony konsumentów oraz prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości oraz jeżeli ograniczenia nie są nieproporcjonalne do tych celów.

Trybunał uznał, że wykonywanie uprawnień w zakresie podejmowania decyzji dotyczących minimalnej stawki za honoraria adwokackie należy do państwa włoskiego (a nie do organizacji zawodowej). W konsekwencji nie można zarzucić Włochom, że narzucają zawieranie porozumień sprzecznych z przepisami dotyczącymi wolnej konkurencji lub sprzyjają zawieraniu takich porozumień, lub wzmacniają skutki takich porozumień czy też narzucają nadużywanie pozycji dominującej lub sprzyjają nadużywaniu takiej pozycji lub wzmacniają skutki takiego nadużywania. 

W opinii Trybunału zakaz odstępowania w drodze umowy od minimalnych honorariów rzeczywiście utrudnia dostęp adwokatów, którzy prowadzą kancelarię w innym państwie członkowskim niż Włochy, do włoskiego rynku usług prawnych, pozbawiając tych ostatnich możliwości skuteczniejszego konkurowania - poprzez żądanie honorariów niższych od honorariów ustalonych przez stawki - z adwokatami, którzy na stałe prowadzą kancelarię we Włoszech oraz ograniczając wybór odbiorców takich usług.

Trybunał podkreślił, że cele ochrony konsumentów (będących odbiorcami usług prawnych) oraz prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości można uznać za nadrzędne wymogi interesu ogólnego, które mogą uzasadniać ograniczenie swobodnego świadczenia usług, jeżeli jest spełniona podwójna przesłanka, a mianowicie przepis krajowy musi być właściwy do realizacji celu, któremu służy i nie może wykraczać poza to, co jest niezbędne do jego osiągnięcia. Trybunał powierzył dokonanie tej oceny sądowi krajowemu, który powinien w tym celu koniecznie uwzględnić kilka czynników:

  • ewentualną zależność między wysokością honorariów a jakością czynności wykonywanych przez adwokatów oraz kwestię, czy w szczególności ustalenie takich minimalnych honorariów jest środkiem właściwym do realizacji zamierzonych celów, tj. ochrony konsumentów oraz prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości. Jeśli chodzi o rynek włoski, który charakteryzuje się wyjątkowo wysoką liczbą adwokatów, stawki opłat mogłyby pozwolić uniknąć walki konkurencyjnej mogącej prowadzić do oferowania usług po niskich cenach, czego skutkiem byłoby pogorszenie jakości tych usług;

  • asymetrię informacji między „klientami-konsumentami” a adwokatami. Ci ostatni dysponują wysokim poziomem wiedzy fachowej, której konsumenci niekoniecznie posiadają, w związku z czym mają oni trudności w ocenie jakości usług świadczonych na ich rzecz;

  • możliwość osiągnięcia w inny sposób omawianych celów, w szczególności poprzez zasady wykonywania zawodu odnoszące się do adwokatów (organizacji, kwalifikacji, etyki, kontroli i odpowiedzialności). 

Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 5 grudnia 2006 r. w sprawach połączonych: Federico Cipolla (C‑94/04) przeciwko Rosarii Portolese, po mężu Fazari oraz Stefano Macrino, Claudia Capoparte (C‑202/04) przeciwko Robertowi Meloniemu; http://curia.europa.eu


A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika