Ochrona tylko dla stałego pośrednika handlowego

W odniesieniu do wynagrodzenia przedstawiciela handlowego art. 7 ust. 1 tej dyrektywy stanowi, iż przedstawiciel handlowy jest uprawniony do prowizji z tytułu transakcji handlowych zawartych w okresie objętym umową agencyjną:

a) gdy zawarcie transakcji wynika z jego działania

lub

b) gdy transakcja jest zawarta z osobą trzecią, którą on już wcześniej odnośnie do transakcji tego samego rodzaju pozyskał jako klienta.”

W odniesieniu do skutków finansowych rozwiązania umowy dla przedstawiciela handlowego art. 17 dyrektywy stanowi, że państwa członkowskie podejmą środki niezbędne w celu zapewnienia, że po rozwiązaniu umowy agencyjnej przedstawicielowi handlowemu przysługuje świadczenie wyrównawcze lub odszkodowanie. Przedstawiciel handlowy ma prawo do wspomnnianego świadczenia wyrównawczego, gdy i o ile:

• pozyskał on dla zleceniodawcy nowych klientów lub znacznie zwiększył wielkość obrotów handlowych z istniejącymi klientami, a zleceniodawca z tytułu transakcji z tymi klientami czerpie nadal znaczne korzyści, oraz

• zapłata takiego świadczenia wyrównawczego przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności, w szczególności prowizji utraconych z tytułu transakcji z tymi klientami, jest zgodna z zasadami słuszności. Państwa Członkowskie mogą przewidzieć, iż do takich okoliczności zalicza się również stosowanie lub niestosowanie klauzuli zakazu konkurencji w rozumieniu art. 20;

Świadczenie wyrównawcze nie może przekraczać kwoty odpowiadającej rocznemu świadczeniu wyrównawczemu obliczonemu na podstawie przeciętnej kwoty rocznej wynagrodzeń otrzymanych przez przedstawiciela handlowego w ciągu ostatnich pięciu lat; jeżeli umowa została zawarta przed okresem krótszym niż pięć lat, świadczenie wyrównawcze ustala się na podstawie przeciętnej kwoty danego okresu. Przyznanie takiego świadczenia wyrównawczego nie uniemożliwia przedstawicielowi handlowemu dochodzenia odszkodowania.

Sprawa dotyczyła wypłaty odszkodowania, niezapłaconych prowizji oraz świadczenia wyrównawczego związanego z rozwiązaniem umowy z przedstawicielem handlowym. Zamawiający, Marianne Zeeschip, odmówił zapłaty wskazując, iż Poseidon nie może być uznany za przedstawiciela handlowego, gdyż uczestniczył w zawarciu tylko jednej umowy. Natomiast umowę agencyjną charakteryzuje to, że przedstawiciel pośredniczy przy zawieraniu wielu umów.

Na tym tle Trybunał orzekł, w trybie prejudycjalnym, co następuje:

Art. 1 ust. 2 dyrektywy Rady 86/653/EWG z dnia 18 grudnia 1986 r. w sprawie koordynacji ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do przedstawicieli handlowych działających na własny rachunek powinien być interpretowany w ten sposób, że gdy pośrednikowi powierzono zawarcie jednej umowy, przedłużanej następnie przez kilka lat, warunek stałego charakteru pośrednictwa określony w tym przepisie wymaga, by zleceniodawca powierzył pośrednikowi pośrednictwo w zakresie kolejnych przedłużeń tej umowy. 

ETS zauważył przy tym, iż gdy pytania przedstawione przez sądy krajowe dotyczą wykładni prawa wspólnotowego, Trybunał jest w zasadzie zobowiązany do orzekania. W istocie ani z art. 234 TWE ani z celu postępowania ustanowionego prze ten przepis nie wynika by zamiarem autorów Traktatu było wyłączenie z kompetencji Trybunału wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczących przepisu wspólnotowego w sytuacji, gdy prawo krajowe państwa członkowskiego odsyła do tego przepisu w celu określenia zasad stosowanych do sytuacji o charakterze wyłącznie wewnętrznym państwa członkowskiego.

Z omawianego orzeczenia wynika również, iż cechą charakteryzującą umowę agencyjną jest m.in. okoliczność, że przedstawicielowi, definiowanemu jako pośrednik działający na własny rachunek, zleceniodawca zlecił stałe pośrednictwo. Pojęcie to występuje w wielu przepisach dyrektywy, w szczególności w art. 3 i 4 dotyczących wymogu postępowania sumiennie i zgodnie z zasadą dobrej wiary, w art. 6 i następnych dotyczących wynagrodzenia pośrednika w czasie trwania stosunku umownego oraz w art. 17 i następnych dotyczących uprawnień przysługujących pośrednikowi w związku z rozwiązaniem umowy.

Ilość transakcji zawartych przez pośrednika w imieniu i na rachunek zleceniodawcy jest zazwyczaj wyznacznikiem stałego charakteru pośrednictwa. Jak wskazuje sąd odsyłający, art. 17 ust. 2 lit. a) dyrektywy posługuje się pojęciem klient w liczbie mnogiej. Jednakże, jak podkreślił rzecznik generalny w punkcie 24 opinii, ilość zawartych transakcji nie jest jedynym elementem, który ma znaczenie dla oceny czy zleceniodawca zlecił pośrednikowi stałe pośrednictwo.

Pośrednikowi powierzono zawarcie, w imieniu i na rachunek zleceniodawcy, jednej umowy, przedłużanej następnie przez wiele lat, natomiast warunek stałego charakteru zlecenia określony w art. 1 ust. 2 dyrektywy wymaga, by zleceniodawca powierzył pośrednikowi stałe pośrednictwo w zakresie przedłużenia tej umowy, chyba że wystąpiły inne elementy pozwalające uznać, iż zlecenie to ma charakter stałego pośrednictwa. Do sądu odsyłającego należy dokonanie niezbędnych w tym zakresie ustaleń. Okoliczność, że pośrednik utrzymywał relacje ze zleceniodawcą w całym okresie obowiązywania umów nie jest, jako taka, zdaniem Trybunału, wystarczająca dla wykazania istnienia takiego zlecenia.

Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16 marca 2006 r. w sprawie C-3/04 - Poseidon Chartering BV przeciwko Marianne Zeeschip VOF, Albert Mooij, Sjoerdtje Sijswerda, Gerrit Schram (Holandia); http://europa.eu.int/eur-lex/lex