Zakaz dyskryminacji przy zwalnianiu z pracy

Southampton oraz South-West Hampshire Health Authority zwolnił Panią Marshall po ukończeniu przeznią 62 lat wyłącznie z powodu osiągnięcia przez nią wieku emerytalnego, mimo że chciała ona pracować do ukończenia 65 roku życia. 

W związku z tym, że Pani Marshall poniosła szkodę wynikłą z różnicy między jej zarobkami jako pracownicy a wysokością świadczeń emerytalnych oraz została skrzywdzona zwolnieniem, wszczęła postępowanie przed Sądem Pracy podnosząc, iż jej zwolnienie jest sprzeczne z ustawą o dyskryminacji ze względu na płeć i z prawem wspólnotowym. Dopiero sąd ostatniej instancji zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich o wydanie orzeczenia wstępnego.

Dyrektywa Rady nr 76/207/EEC z dnia 9 lutego 1976 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy stawia sobie za cel wprowadzenie w życie w państwach członkowskich zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, w tym awansu i kształcenia zawodowego, jak również warunków pracy oraz, w sytuacjach przewidzianych w ust. 2, zabezpieczenia społecznego. W jej rozumieniu zasada równego traktowania oznacza brak dyskryminacji ze względu na płeć, tak bezpośredniej, jak i pośredniej, w szczególności przez odniesienie się do stanu cywilnego lub rodzinnego. Według art. 5 ust. 1 tej Dyrektywy stosowanie zasady równego traktowania w zakresie warunków pracy, w tym warunków wypowiedzenia, pociąga za sobą konieczność zapewnienia mężczyznom i kobietom takich samych warunków, bez dyskryminacji ze względu na płeć. W tym celu Dyrektywa ta nakłada (w art. 5 ust 2) na państwa członkowskie obowiązek podejmowania niezbędnych środków, aby:

• przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne, sprzeczne z zasadą równego traktowania, zostały uchylone;
• przepisy sprzeczne z zasadą równego traktowania, zawarte w układach zbiorowych lub w indywidualnych umowach o pracę, w wewnętrznych regulaminach przedsiębiorstw lub przepisach regulujących wykonywanie wolnych zawodów, zostały unieważnione lub mogły zostać uznane za nieważne albo można było je zmienić;
• zmienić przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne sprzeczne z zasadą równego traktowania, jeżeli względy ochrony, które były ich podstawą, nie są już uzasadnione; jeśli układy zbiorowe zawierają podobne przepisy, należy zwrócić się do partnerów społecznych, aby wprowadzili w nich pożądane zmiany.
  

Na podstawie upoważnienia w ww. Dyrektywie 76/207, Rada wydała 19 grudnia 1978 r.
Dyrektywę 79/7/EEC w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. Ta z kolei stanowi, iż nie narusza prawa państw członkowskich do wyłączenia z jej zakresu m.in. ustalenia wieku emerytalnego dla celów przyznania rent starczych i emerytur oraz skutków mogących z tego wypływać w odniesieniu do innych świadczeń. 

Trybunał wydał w tej sprawie następujący wyrok:

1. Art. 5 ust. 1 Dyrektywy 76/207 (...) należy interpretować w ten sposób, że ogólna polityka zatrudnienia, włącznie ze zwolnieniem kobiety, wyłącznie dlatego, że osiągnęła ona wiek kwalifikujący ją do uzyskania państwowej emerytury, który to wiek jest inny w ustawodawstwie krajowym dla mężczyzn, a inny dla kobiet, stanowi sprzeczną z Dyrektywą dyskryminację ze względu na płeć.

2. Art. art. 5 ust 1 Dyrektywy Rady z dnia 9 lutego 1976 r., która zakazuje jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na płeć w odniesieniu do warunków pracy, włącznie z warunkami zwolnienia, jest przepisem, na który można powołać się przeciwko włądzom państwowym występującym w roli pracodawcy, w celu uniknięcia zastosowania jakiegokolwiek przepisu, który jest sprzeczny z art. 5 ust. 1. 

Trybunał uznał, że pytanie prejudycjalne dotyczy warunków dokonywania zwolnień, a więc powinno być rozpatrzone na gruncie przepisów Dyrektywy 76/207, a nie Dyrektywy 79/7 (regulującej warunki dostępu do ustawowych lub pracowniczych programów emerytalnych, czyli warunki wypłacania emerytur z powodu wieku czy odejścia z pracy).

Zdaniem Trybunału, przepis art. 1 ust. 2 Dyrektywy 76/207, który wyłącza kwestie zabezpieczenia socjalnego (emerytalnego) z zakresu tej Dyrektywy, musi być interpretowany ściśle. Dlatego też wyjątek od zakazu dyskryminacji ze względu na płeć przewidziany w art. 7 ust. 1 lit. a) odnosi się jedynie do ustalenia wieku emerytalnego dla celów przyznania emerytury z powodu wieku lub odejścia z pracy, skutków przejścia na emeryturę oraz innych zasiłków.

Trybunał zaznaczył, iż pojęcie "zwolnienie" z art. 5 Dyrektywy 76/207 należy interpretować rozszerzająco.

W uzasadnieniu Trybunał wyjaśnił też dlaczego uznał, iż przepis art. 5 ust. 1 Dyrektywy 76/207 spełnia warunki bezpośredniej skuteczności, tj. jest wystarczająco precyzyjny i bezwarunkowy. Zdaniem Trybnału, art. 5 tej Dyrerktywy nie przyznaje państwom członkowskim prawa do ograniczania stosowania zasady równego traktowania w zakresie podejmowanych przez nie działań lub uzależniania jej od spełnienia określonych warunków. Przepis ten jest bowiem wystarczająco precyzyjny i bezwarunkowy, aby jednostka mogła powołać się na niego przed sądem krajowym, w celu uniknięcia zastosowania jakiegokolwiek przepisu, który byłby sprzeczny z art. 5 ust. 1 tej Dyrektywy.

Trybunał stwierdził, że tam gdzie postanowienia dyrektywy wydają się być, w stopniu w jakim sprawa dotyczy ich przedmiotu, bezwarunkowe lub dostatecznie precyzyjne, osoby fizyczne mogą wykorzystywać je w sporze z państwem w sytuacji, gdy państwo nie wdroży dyrektywy do prawa krajowego w przewidzianym terminie lub gdy nie wdroży jej prawidłowo. Trybunał wyjaśnił jeszcze, że wiążący charakter dyrektywy, który daje możliwość powołania się na jej treść przed sądem krajowym, dotyczy tylko każdego państwa członkowskiego, do którego dyrektywa jest adresowana (zob. art. 249 TWE). Dtrektywa zatem jako taka nie może nakładać obowiązków na jednostkę (podmiot prywatny). Ponadto nie można w zasadzie powoływać się na treść postanowień dyrektywy przeciwko jednostkom.

Orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia  26 lutego 1986 r. w sprawie 152/8 - Marshall przeciwko Southampton oraz South-West Hampshire Health Authority (Wielka Brytania); OETS 2002, poz. 20