Czy biegłemu sądowemu należy się wynagrodzenie wraz z podatkiem VAT?
W dniu 21 grudnia 2006 r. Sąd Najwyższy zajmował się kwestią, czy biegłemu sądowemu podatnikowi podatku od towarów i usług przysługuje wynagrodzenie tylko w wysokości wynikającej z treści Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz.U. 46 poz. 254 ze zm.), czy też stosownie powiększone o należny podatek VAT ?
Sąd Najwyższy podjął uchwałę, że sąd przyznaje biegłemu będącemu podatnikiem w zakresie podatku od towarów i usług wynagrodzenie bez uwzględnienia tego podatku.
(...)Podatek od towarów i usług (VAT) należy do tzw. podatków pośrednich, którymi określa się podatki skonstruowane w ten sposób, że ten kto jest podatnikiem podatku z punktu widzenia formalnoprawnego, w rzeczywistości nie ponosi jego ciężaru ekonomicznego, gdyż podatkiem zostaje obciążony inny podmiot. W odniesieniu do podatku VAT tym podmiotem jest ostateczny konsument dostarczanego towaru lub usługi. Jeśli chodzi o usługę w postaci wykonanej przez biegłego na zlecenie sądu opinii, to ma ona wyraźną specyfikę, odróżniającą ją od typowych usług, opodatkowanych podatkiem VAT. Przede wszystkim należy podkreślić, że źródłem powołania biegłego nie jest stosunek cywilnoprawny dwóch równoprawnych podmiotów, lecz jest to stosunek o charakterze publicznoprawnym, zawiązany na podstawie norm procesowych - jak to trafnie określił Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniu z dnia 3 kwietnia 1974 r., II CZ 39/74 (OSNC 1975, nr 6, poz. 93), w uchwale z dnia 28 listopada 1974 r., III CZP 76/74, (OSNC 1975, nr 7-8, poz. 108), czy w wyroku z dnia 11 października 2000 r., II UKN36/00, (OSNP 2002, nr 12, poz. 289). Prezentowane w tej kwestii w judykaturze odmienne stanowisko, dopatrujące się tu stosunków mieszanych, w tym także o charakterze cywilnoprawnym, jest nieprzekonujące (por. uchwała z dnia 19 marca 1996 r., III CZP 22/96, Mon. Praw. 1996, nr 8, s. 290, czy postanowienie z dnia 28 maja 1997 r., III CKU 24/97, OSP 1998, nr 3, poz. 61). Jeszcze ważniejsza odmienność tej usługi w rozpatrywanym kontekście polega na tym, że trudno jest tu wskazać ostatecznego jej konsumenta, którego obciążać powinien podatek VAT. Nie jest nim sąd, który powołał biegłego, gdyż dopuszczenie dowodu z opinii biegłego nie następuje w interesie czy na rzecz sądu lecz dla wyjaśnienia okoliczności, wymagających wiadomości specjalnych, a więc w interesie publicznym, którym jest dobro wymiaru sprawiedliwości; z tych samych względów nie jest też konsumentem tej usługi strona (uczestnik postępowania).
Dlatego też nie sposób jest na podstawie powołanych przepisów regulujących ten podatek obciążyć nim sąd, nawet w przypadku dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z urzędu, czy stronę (uczestnika), ponoszących ostatecznie koszty postępowania w sprawie. Wymaga bowiem podkreślenia, że, wbrew sugestii Sądu Okręgowego, dodany powołanym rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 25 maja przepis § 3 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług nie nakłada obowiązku płacenia tego podatku na inne podmioty (sąd, strony procesu), lecz przesuwa jedynie moment powstania obowiązku jego płacenia z daty wykonania usługi na, korzystniejszy dla biegłych, moment wypłaty im wynagrodzenia za sporządzoną opinię. Należy więc stwierdzić, że w tym stanie rzeczy podstawą obciążenia sądu lub strony podatkiem VAT może być tylko ewentualnie regulacja prawna zaliczająca wyraźnie ten podatek do kosztów sądowych, podobnie jak to się stało z podatkiem VAT należnym od wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego ponoszonego przez Skarb Państwa za czynności nieopłaconej pomocy prawnej, udzielanej z urzędu. Obowiązek uwzględniania podatku VAT od przyznawanego wynagrodzenia za te czynności został wprowadzony rozporządzeniami Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 października 2005 r. zmieniającymi rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu (Dz. U. Nr 219, poz. 1872) i odpowiednie rozporządzenie dotyczące radców prawnych (Dz. U. Nr 219, poz. 1873). Tymczasem w obowiązującym stanie prawnym nie ma analogicznego rozwiązania dotyczącego podatku VAT, płaconego przez biegłych sądowych. W szczególności nie przewiduje możliwości przetransponowania tego podatku na sąd lub strony (uczestników) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz. U. Nr 49, poz. 445, ze zm.), do którego odwołuje się Sąd przedstawiający rozpoznawane zagadnienie prawne. Podstawowy przepis § 1 tego rozporządzenia określa, że do kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych należą: 1) wynagrodzenie za wykonaną pracę, 2) koszty zużycia materiałów, 3) inne wydatki niezbędne do wydania opinii. Jak to trafnie wyjaśnił Sąd Najwyższy w cytowanej uchwale z dnia 22 kwietnia 1997 r., nie można do kategorii wymienionej w punkcie 3 - cim jako „inne wydatki” zaliczyć podatku VAT, tym bardziej, że obecnie - jeżeli obciąża on biegłego - obowiązek jego płacenia powstaje dopiero po wypłacie należnego mu wynagrodzenia, a nie po wydaniu opinii. Dlatego też przyznając wynagrodzenie biegłemu sąd nie ma podstawy do uwzględnienia tego podatku. Jest to oczywiście sytuacja dla biegłych niekorzystna. Jej ewentualna zmiana może być jednak dokonana tylko poprzez zmianę obowiązującej regulacji prawnej, dotyczącej wynagrodzenia biegłych, a nie w drodze zmiany kierunku dotychczasowej wykładni sądowej, która musiałaby być wykładnią prawotwórczą, a więc niedopuszczalną.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2006 r., sygn. akt III CZP 127/06
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?