Sąd nie zawsze zwraca całość wynagrodzenia adwokata

Wysokość kosztów procesu zasądzanych w sprawie karnej od Skarbu Państwa lub przeciwnika procesowego na rzecz strony, której racje zostały w procesie uwzględnione, jest limitowana wysokością rzeczywiście poniesionych kosztów, przy czym

zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), jak i zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.),

nie może przekroczyć sześciokrotności stawki minimalnej

. Ponadto ustalając wysokość żądanych kosztów, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy obrońcy lub pełnomocnika, a także charakter sprawy i wkład pracy zastępcy prawnego w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia (§ 2 ust. 1 obu wymienionych rozporządzeń).

SN uznał, że przepis art. 632 pkt 2 k.p.k. nie stanowi w ogóle podstawy do ustalania wysokości kosztów zasądzanych na rzecz oskarżonego. Zawiera jedynie ogólną zasadę ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów procesu, nie wskazując sposobu ustalania ich wysokości.

W myśl w art. 616 § 1 pkt. 2 k.p.k., do kosztów procesu należą "uzasadnione wydatki stron, w tym z tytułu ustanowienia w sprawie jednego obrońcy lub pełnomocnika". Kwestię ponoszenia w procesie wydatków związanych z ustanowieniem obrońcy lub pełnomocnika reguluje art. 620 k.p.k., w myśl którego wydatki te wykłada strona. Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku, Nr 146, poz. 1188 ze zmianami) wydatkiem z tytułu ustanowienia obrońcy jest opłata za czynności adwokackie, ustalana w umowie z klientem. Zasada umowności ustalania opłat za czynności adwokackie, uwzględniająca prawa rynku, obowiązuje jednak – pisze SN – tylko między stronami umowy. W świetle brzmienia przepisów art. 16 ust. 2 i 3 ustawy Prawo o adwokaturze nie może być bowiem skutecznie kwestionowany fakt, że wysokość opłat za czynności adwokackie przed organami wymiaru sprawiedliwości, stanowiących podstawę do zasądzenia przez sądy kosztów zastępstwa prawnego i kosztów adwokackich, podlega reglamentacji. Wysokość tych opłat określa, w drodze rozporządzenia, Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Adwokackiej i Krajowej Rady Radców Prawnych.

Minister Sprawiedliwości zawarł odpowiednie regulacje w rozporządzeniu z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zmianami). I to właśnie to rozporządzenie stanowi podstawę do do ustalenia wysokości wydatków poniesionych w związku z ustanowieniem jednego obrońcy, wchodzących w skład kosztów procesu, które Skarb Państwa ponosi - na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. - w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia przeciwko niemu postępowania. Ta sama podstawa prawna obowiązuje przy ustalaniu wysokości kosztów procesu, zasądzanych od oskarżyciela prywatnego na rzecz oskarżonego, na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k., tzn. w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania.

SN odwołał się również do uregulowania powyższej kwestii w postępowaniu cywilnym. Przepis art. 98 § 3 k.p.c. zalicza do niezbędnych kosztów procesu, zasądzanych od strony przegrywającej sprawę, przeciwnikowi reprezentowanemu przez adwokata, wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata. Izba Cywilna Sądu Najwyższego podkreślała, że wynagrodzenie adwokackie nie zawsze podlega zwrotowi w wysokości określonej w umowie, gdyż sąd nie jest związany wysokością umówionego wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia adwokackiego została bowiem wiążąco określona w rozporządzeniu w sprawie opłat za czynności adwokackie, wydanym na podstawie art. 16 ust. 2 i 3 oraz art. 29 ust. 2 ustawy - Prawo o adwokaturze.

SN zaznaczył, że oskarżonego i adwokata ustanowionego z wyboru łączy umowa, w którą sąd nie może ingerować. Oskarżony" i adwokat mogą zatem dowolnie ukształtować wynagrodzenie. Jeśli jednak chodzi o zwrot kosztów, to sąd jest zobowiązany ww. przepisami.

Postanowienie składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2011 roku, sygn. akt I KZP 1/11