Prywatny monitoring w prawie polskim

Prywatny monitoring staje się coraz popularniejszy w Polsce, ale jego instalacja wymaga znajomości aktualnych przepisów prawnych. W 2025 roku należy brać pod uwagę przepisy RODO, cywilne oraz w niektórych przypadkach nawet karne. Sankcje za nieprawidłowy monitoring mogą wynosić nawet miliony złotych.

Wzrost popularności monitoringu prywatnego

Zjawiskiem coraz powszechniejszym w XXI wieku jest wzrastająca liczba kamer monitoringu w naszym otoczeniu. Choć Polska nie osiągnęła jeszcze poziomu Wielkiej Brytanii (14 kamer CCTV na każdego Brytyjczyka), trend ten przybiera na znaczeniu również w naszym kraju. Coraz częściej pojawia się zwłaszcza zagadnienie "prywatnego monitoringu" zainstalowanego przez osoby fizyczne, a rejestrującego nie tylko teren własnej posesji, lecz również miejsca publiczne.

Aktualne podstawy prawne w 2025 roku

W Polsce nie istnieje kompleksowa ustawa o monitoringu wizyjnym. Jednak we współczesnym świecie na każdym kroku otaczają nas kamery monitoringu i niemal każdy ma przy sobie aparat umożliwiający nagrywanie i wykonywanie zdjęć w wysokiej rozdzielczości. Pomimo podjętych prac legislacyjnych i chęci uregulowania kwestii związanych z monitoringiem, obecnie w naszym porządku prawnym nie istnieje ustawa o monitoringu wizyjnym. Regulację prawną stanowi kompilacja przepisów z różnych aktów prawnych, w szczególności:

• RODO (Rozporządzenie 2016/679)
• Kodeks cywilny (art. 23-24 - dobra osobiste)
• Ustawa o prawie autorskim (art. 81 - prawo do wizerunku)
• Kodeks karny (art. 267 - naruszenie prywatności)
• Ustawa o ochronie danych osobowych

Kiedy prywatny monitoring jest legalny?

Monitoring wyłącznie własnej posesji

Żaden przepis prawa nie zakazuje właścicielowi nieruchomości instalowania na własnej posesji monitoringu. Oczywiście nie oznacza to pełnej swobody w tym zakresie. Oczywistym jest bowiem, że urządzenia rejestrujące obraz czy dźwięk nie mogą ingerować w sferę prywatności osób trzecich.

Zatem można w uproszczeniu stwierdzić, iż w przypadku osób prywatnych (na własnym terenie) nie trzeba spełniać wszystkich wymogów wynikających z RODO. Jeśli jednak monitoring obejmuje osoby trzecie (np. klientów, pracowników, wspólne tereny), może podlegać RODO i wymaga spełnienia dodatkowych obowiązków.

Co można monitorować bez ograniczeń?

• Swój dom, ogród, podjazd, garaż
• Własny teren, na którym masz prawo przebywać
• Wnętrze budynków na własnej posesji

Czego nie można monitorować?

• Sąsiednich posesji bez zgody właścicieli
• Wspólnych terenów (np. osiedlowego parkingu, jeśli nie masz zgody wspólnoty mieszkaniowej)
• Wnętrza budynków sąsiadów lub ich prywatnej przestrzeni
• Miejsc, które naruszają prywatność innych (np. okien sąsiadów, basenów, altanek)

RODO a prywatny monitoring - aktualne przepisy 2025

Kiedy monitoring podlega RODO?

Sytuacja jednak się zmienia, gdy kamera rejestruje teren znajdujący się poza prywatną posesją. Właściciele kamer często nie zdają sobie sprawy z tego, jak istotną różnicę z punktu widzenia RODO powoduje choćby przypadkowe, nieumyślne nakierowanie kamery na drogę czy sąsiednią nieruchomość.

Obowiązki administratora w przypadku RODO

Jeśli Twój monitoring wykracza poza własną posesję, stajesz się administratorem danych osobowych i musisz:

1. Poinformować o monitoringu - umieszczając w widocznym miejscu znak informujący o prowadzonym monitoringu
2. Zabezpieczyć sprzęt i nagrania - upewnić się, że system gwarantuje ochronę danych osobowych
3. Zapewnić dostęp do danych - osobom, które znajdują się na nagraniach
4. Określić cel monitoringu i uzasadnić prawnie uzasadniony interes, jeśli stanowi on podstawę jego prowadzenia
5. Ograniczyć czas przechowywania nagrań do niezbędnego minimum

Odpowiedzialność prawna za nieprawidłowy monitoring

Odpowiedzialność administracyjna (UODO)

Prezes UODO może administracyjnie nakazać np. zaprzestanie monitowania, gdy następuje to bez podstawy prawnej, ale także nałożyć karę administracyjną za naruszenie podstawowych zasad z RODO, nawet do równowartości 20 mln euro.

Odpowiedzialność cywilna

Jeśli kamera obejmuje cudzą posesję, sąsiad może żądać jej usunięcia - sądy uznają takie przypadki za naruszenie prywatności (art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego). Osoba wnosząca skargę może domagać się zadośćuczynienia za nierespektowane prawo do prywatności.

Odpowiedzialność karna

W zalezności od okoliczności wskazać można na art. 107 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych oraz 267 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

Praktyczne porady prawne na 2025 rok

Jak legalnie zainstalować monitoring?

1. Skieruj kamery wyłącznie na swoją posesję
2. Nie rejestruj dźwięku - monitoring audio w wielu przypadkach jest traktowany jako forma podsłuchu
3. Umieść tabliczki informacyjne jeśli monitoring może obejmować osoby trzecie. Spełnij jednocześnie obowiązek informacyjny (art. 13 RODO)
4. Ogranicz czas przechowywania - najczęściej do 30 dni, zgodnie z zasadą minimalizacji danych z RODO
5. Zastosuj maski prywatności na obszary sąsiednie (trzeba jednak brać pod uwagę, iż jest to proces odwracalny, nie skutkuje więc automatycznym brakiem stosowania RODO)

Oznakowanie obowiązkowe

Informacja o nagrywaniu obrazu na danym obszarze nie musi pojawić się wyłącznie, gdy jest to prywatny monitoring o charakterze osobistym, który nie podlega regulacjom RODO. W pozostałych przypadkach, gdy nagrywane są osoby postronne, należy bezwzględnie oznaczyć teren monitorowania.

Co zrobić w przypadku konfliktu z sąsiadem?

Porozmawiać z sąsiadem i poprosić o zmianę ustawienia kamery. Wezwać policję lub zgłosić naruszenie do PUODO, jeśli kamera ewidentnie narusza Twoją prywatność. Złożyć pozew cywilny (np. o naruszenie dóbr osobistych).

Orzecznictwo i praktyka PUODO

Aktualne stanowisko PUODO

Ciekawym zagadnieniem, którym zajął się Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) był problem sąsiedzkiego monitoringu wizyjnego. Skarżący wnosili, że sąsiedzi nielegalnie przetwarzają ich dane osobowe za pomocą monitoringu wizyjnego, nie dysponując odpowiednią podstawą prawną.

Prezes UODO uznał, że przetwarzanie danych osobowych pochodzących z nagrań
monitoringu wizyjnego przez osobę fizyczną w celu opisanym w art. 2 ust. 2 lit. c) RODO,
może odbywać się wyłącznie, gdy zasięg monitoringu obejmuje jedynie nieruchomość
stanowiącą jej własność. Skierowanie kamer na drogę publiczną powoduje, że dochodzi
do ciągłej obserwacji tego terenu, czego skutkiem jest przetwarzanie danych osobowych
osób przemieszczających się po tym terenie. Proces konfigurowania sfery prywatności
? tzw. maskowania obszaru obrazu, który jest wyłączony z monitoringu ? jest procesem
odwracalnym i może być w każdym czasie zmieniony przez użytkownika systemu monitoringu,
w związku z czym nie może być uznany za skuteczne narzędzie, które w sposób trwały
zapewni wyłączenie danego obszaru z monitoringu.

W związku z powyższym Prezes UODO nakazał zaprzestanie przetwarzania danych
osobowych skarżących oraz ich usunięcie z dotychczas zebranych nagrań pochodzących
z monitoringu wizyjnego obejmującego swoim zasięgiem drogę publiczną. W odniesieniu
do kwestii realizacji obowiązku informacyjnego Prezes UODO stwierdził, że skarżeni nie
spełnili obowiązku informacyjnego określonego w art. 13 ust. 1 lit. c), d), e) oraz ust. 2 lit.
a), b),d) RODO51. Prezes UODO udzielił skarżonym upomnienia we wskazanym zakresie.

Przykład z orzecznictwa 2024

Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że nie wolno bez zgody nagrywanego zaglądać w jego okna prywatną kamerą, nawet jeżeli jest to podyktowane obawą o swoje bezpieczeństwo i przypadkami wandalizmu w budynku. Do tego stwierdzenia doszedł Sąd, uznając, że doszło do przekroczenia przepisów o ochronie danych osobowych (sygn. akt II SA/Wa 415/19)

Planowane zmiany w 2025 roku

Bezpieczeństwo danych medycznych i przetwarzanie danych dzieci to główne obszary, na których skupią się kontrolerzy Urzędu Ochrony Danych Osobowych w 2025 r. Choć monitoring prywatny nie jest bezpośrednio objęty planem kontroli sektorowych, UODO kontynuuje ścisłe egzekwowanie przepisów w tym obszarze.

Podsumowanie i rekomendacje

Prywatny monitoring w 2025 roku wymaga szczególnej ostrożności i znajomości aktualnych przepisów. Jak wskazuje Urząd Ochrony Danych Osobowych, monitoring wizyjny jest jedną z najbardziej inwazyjnych form przetwarzania danych osobowych i powinien być stosowany jedynie w sytuacji, gdy nie istnieją inne, mniej ingerujące w prywatność środki umożliwiające zapewnienie bezpieczeństwa.

Brak kompleksowej regulacji w polskim prawie dotyczącej prywatnego monitoringu stanowi wyzwanie zarówno dla właścicieli nieruchomości, jak i organów nadzorczych. Dynamicznie rozwijające się zjawisko wymaga przepisów dostosowanych do rzeczywistości technologicznej XXI wieku, które zrównoważą prawo do ochrony mienia z prawem do prywatności.