Rozliczenie z komunistyczną przeszłością, przymusowa terapia i dostęp do zawodów - projekt zmiany Konstytucji

Od niedawna Sejm pracuje nad poselskim projektem ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ma on na celu przede wszystkim:

• wyeliminowanie wpływu samorządów (korporacji) zawodowych na dostęp do danego zawodu osób, które pragną go wykonywać, czyli potencjalnych konkurentów dotychczasowych członków korporacji;

• dokonanie rozrachunku z komunistyczną przeszłością;

• wprowadzenie konstytucyjnej dopuszczalności przymusowego oddziaływania medycznego (w szczególności farmakologicznego) na osoby, które z powodu zaburzeń psychicznych stwarzają zagrożenie dla życia, zdrowia i nietykalności cielesnej innej osoby.

Jakie zmiany mają dotyczyć korporacji zawodowych?

Wedle proponowanych przepisów w drodze ustawy mogły być tworzone samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Jednak postanowiono wyraźnie, iż samorządy te nie mogą ograniczać wolności wyboru zawodu. Choć już obecnie art. 17 ust. 1 Konstytucji dopuszcza władcze kompetencje samorządów zawodowych tylko w sferze „wykonywania", a nie „wyboru" zawodu, to jednak orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego i praktyka ustawodawcza tak rozszerzyły granice kompetencji samorządów zawodowych, że objęła ona także sferę selekcji kandydatów do zawodu. W rezultacie dochodzi do naruszeń konstytucyjnej wolności wyboru zawodu i patologicznych sytuacji konfliktu interesów. Szczególnie w kontekście egzaminów na aplikacje prawnicze i egzaminów zawodowych widoczne są mankamenty dotychczasowej praktyki.

Wedle założeń projektodawców, jeżeli ustawa będzie uzależniać podjęcie wykonywania określonego zawodu od spełnienia szczególnych warunków, ustalenie ich spełnienia zostanie powierzone organowi państwowemu. Osoby aktualnie wykonujące dany zawód nie będą mogły uczestniczyć w podejmowaniu rozstrzygnięć zapadających w postępowaniu przed tym organem.

Co ma się zmienić w dopuszczalności przymusowego oddziaływania medycznego?

W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. proponuje się przepis, zgodnie z którym ustawa będzie mogła określać przypadki, w których sąd może nakazać poddanie osoby, która ze względu na zaburzenia psychiczne stwarza zagrożenie dla życia, zdrowia lub nietykalności cielesnej innych osób, zabiegom medycznym służącym zmniejszeniu tego zagrożenia.

Kto może mieć ograniczony dostęp do służby publicznej i uprawnień?

Jak stanowi art. 60 Konstytucji, obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Projekt przewiduje zaś, iż ustawa ma określać zakres i tryb ograniczeń korzystania z tego prawa przez osoby, które brały udział w działaniach partii komunistycznej i podporządkowanego jej aparatu przymusu państwowego, które były wymierzone w dążenia Narodu do niepodległości i wolności, prawa obywateli oraz prawa Kościoła i niezależnych instytucji społecznych.

Ponadto projektodawcy postulują, aby osoby, które służyły lub pracowały w strukturach prowadzących ww. działania, nie mogły czerpać z tego tytułu szczególnych korzyści w zakresie zabezpieczenia społecznego.

Wedle proponowanego art. 61a Konstytucji RP, obywatel będzie miał prawo do pełnej wiedzy o prowadzonych przed 1 stycznia  1990 r. działaniach partii komunistycznej i podporządkowanego jej aparatu przymusu państwowego, które były wymierzone w dążenia Narodu do niepodległości i wolności, prawa obywateli oraz prawa Kościoła i niezależnych instytucji społecznych, w tym o osobach prowadzących i wspomagających te działania. Ograniczenia w korzystaniu z tego prawa będą mogły być ustanowione tylko w ustawie i tylko w takim zakresie, w jakim są konieczne ze względu na szczególnie uzasadnioną ochronę dóbr osób pokrzywdzonych lub ze względu na ochronę wiadomości szczególnie istotnych dla bezpieczeństwa państwa. Realizacja zaś tego prawa ma należeć w szczególności do zadań Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Zakres i sposób działania Instytutu określić ma  ustawa.

Podstawa:

• Poselski projekt ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (sejmowy druk nr 1518);

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr z 1997r., Nr 78, poz. 483)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl