Zbrodnie komunistyczne się nie przedawnią...

Zbrodnie komunistyczne nie ulegną przedawnieniu. Dotychczas obowiązujące przepisy przewidywały, że karalność zbrodni niebędących zbrodniami wojennymi lub zbrodniami przeciwko ludzkości (te już wcześniej nie ulegały przedawnieniu) wygaśnie 1 sierpnia 2020 r. (a zabójstw 1 sierpnia 2030 r.). Zmiany przynosi nowelizacja ustawy o IPN – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Co przewiduje ustawa z dnia 15 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu? 

Ustawa stanowi, że zbrodnie komunistyczne w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, niebędące zbrodniami wojennymi lub zbrodniami przeciwko ludzkości, nie będą ulegać przedawnieniu.

Zbrodniami komunistycznymi w rozumieniu ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu są czyny popełnione przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego w okresie od dnia 8 listopada 1917 r. do dnia 31 lipca 1990 r., polegające na stosowaniu represji lub innych form naruszania praw człowieka wobec jednostek lub grup ludności bądź w związku z ich stosowaniem, stanowiące przestępstwa według polskiej ustawy karnej obowiązującej w czasie ich popełnienia. Zbrodniami komunistycznymi są również czyny dokonane przeciwko dokumentom w rozumieniu ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów – na szkodę osób, których te dokumenty dotyczą.

Według ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej zbrodnie komunistyczne to zatem represje lub inne formy naruszania praw człowieka wobec jednostek lub grup ludności, które popełnili funkcjonariusze państwa komunistycznego w latach 1917–90, stanowiące przestępstwa według polskiej ustawy karnej obowiązującej w czasie ich popełnienia. Zaliczają się do nich również przestępstwa przeciwko dokumentom, czyli ich fałszowanie przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego na szkodę osób trzecich. Zgodnie z obecnymi przepisami część tego rodzaju zbrodni przedawniłaby się 1 sierpnia 2020 r.

Obecnie, w myśl art. 4 ust. 1a ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, bieg terminu przedawnienia zbrodni komunistycznych w rozumieniu art. 2 ust. 1 tej ustawy rozpoczyna się od dnia 1 sierpnia 1990 r. Karalność tych zbrodni ustaje po 40 latach, gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa, oraz po 30 latach, gdy czyn stanowi inną zbrodnię komunistyczną.

Zgodnie ze zmianą wprowadzaną ustawą z dnia 15 lipca 2020 r., zbrodnie komunistyczne w ogóle nie będą ulegać przedawnieniu.

Nowelizacja wprowadza więc trwałe nieprzedawnianie się karalności zbrodni komunistycznych, podobnie jak w wypadku zbrodni stanowiących, według prawa międzynarodowego, zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne.

Wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł podkreślił, że to ustawa potrzebna, żeby móc osądzić sprawy, które z różnych przyczyn, czy to dowodowych, czy prawnych, nie mogły być ścigane. Z kolei Robert Kopydłowski, prokurator w Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, wyjaśnił, że dotychczas przeanalizowano blisko 28 tys. akt postępowań w sprawach o uznanie za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego i o odszkodowanie, do analizy pozostało jeszcze ok. 12,5 tys. akt spraw, ich liczba stale rośnie.

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Ustawa z dnia 15 lipca 2020 r. wejdzie w życie z dniem 31 lipca 2020 r., ponieważ – zgodnie z obecnym brzmieniem art. 4 ust. 1a ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – dnia 1 sierpnia 2020 r. nastąpiłoby przedawnienie karalności zbrodni komunistycznych, które nie stanowią zbrodni zabójstwa albo zbrodni wojennych lub zbrodni przeciwko ludzkości. 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl