"Gwałt na osobie" jest równoznaczny z "przemocą"

Oskarżony po uprzednim użyciu przemocy przez przytrzymywanie za ręce Haliny W. zabrał jej portfel i pieniądze w kwocie 6 złotych, wyrządzając szkodę w wysokości 16 złotych. Sąd Rejonowy uznał oskarżonego za winnego zarzuconego mu czynu i skazał go za przestępstwo rozboju określone w art. 280 § 1 k.k. Apelację obrońcy sąd odwoławczy oddalił jako oczywiście bezzasadną. W kasacji obrońca skazanego sformułował zarzut błędnej wykładni przepisów, co doprowadziło do przypisania skazanemu sprawstwa przestępstwa określonego w art. 280 § 1 k.k., podczas gdy zdaniem obrońcy prawidłowa wykładnia wskazuje, iż skazany powinien odpowiadać za popełnienie wykroczenia z art. 119 § 1 k.w. Sprawa została przekazana do rozpoznania przez skład siedmioosobowy, która miała odpowiedzieć na pytanie: "Czy zakresy znaczeniowe pojęć „przemoc" użytego w art. 280 § 1 k.k. oraz „gwałt na osobie" użytego w art. 130 § 3 k.w. są tożsame". Sąd Najwyższy w odpowiedzi podjął uchwałę:

Porady prawne

Zakresy znaczeniowe zwrotów: "przemoc wobec osoby", użytego w art. 280 § 1 k.k. i „gwałt na osobie", użytego w art. 130 § 3 k.w. - są tożsame.

Swoją uchwałę SN uzasadnił bardzo obszernie (41 stron!), zatem w tym miejscu przedstawiony zostanie jedynie bardzo pobieżna relacja. Przede wszystkim SN dokonał bardzo szczegółowego przeglądu dotychczasowego dorobku doktryny i orzecznictwa (sięgając nawet do kodeksu karnego z 1932 roku). Istotna była tu m.in. uchwała z dnia 18 kwietnia 1975 r. (VI KZP 47/74), gdzie stwierdzono, że "gwałt na osobie" oznacza zastosowanie siły fizycznej o takim natężeniu, że stwarzając niebezpieczeństwo dla zdrowia lub życia pozbawia pokrzywdzonego możliwości lub woli przeciwstawienia się zaborowi mienia albo możność tę lub wolę ogranicza.  W uchwale z dnia 21 marca 2007 r., sygn. akt I KZP 39/06, SN potwierdził zasadność poglądu leżącego u podstaw uchwały z 1975 r. i wytycznych z 1980 r. stwierdzając, że pojęcie "gwałt na osobie", zawarte w art. 130 § 3 k.w., oznacza kwalifikowaną formę przemocy wobec osoby, charakteryzującą się użyciem siły fizycznej o natężeniu stwarzającym niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia".

Tym razem SN tego poglądu jednak nie podzielił. Tezę uchwały z 1975 r. uznał za sprzeczną z wcześniejszym dorobkiem orzecznictwa i nauki prawa, a także tradycją językową. Interpretacja dokonana w uchwale z 1975 r., nie może być zdaniem SN uznana za trwały element czy wzorzec. Należy zatem powrócić do rozumienia pojęcia "gwałtu na osobie" sprzed uchwały z 1975 r., kiedy to było uznawana za równoznaczne z pojęciem przemocy.

SN zwrócił uwagę, że zakaz wykładni synonimicznej (zgodnie z którym dla oznaczenia jednakowych pojęć używać należy jednakowych określeń, a pojęć różnych nie oznaczać tymi samymi określeniami), kierowany do ustawodawcy, nie może stanowić bezwzględnego ograniczenia w wykładni norm prawa i nie może być respektowany bezrefleksyjnie wtedy, kiedy ujawniają się okoliczności, wskazujące na konkretne przyczyny naruszenia zasad techniki legislacyjnej.

SN uznał, że nie można utrzymywać - tylko dla zadośćuczynienia zakazowi wykładni synonimicznej - że dokonana contra legem wykładnia, deformująca znaczenie zwrotu "gwałt na osobie", zmieniła skutecznie i nieodwracalnie zakres znaczeniowy tego zwrotu i wymaga respektowania, mimo absurdalnych jej skutków w zmienionym stanie prawnym. SN wskazał m.in., że przestępstwem jest zawsze kradzież z włamaniem (art. 279 § 1 k.k.), a także zachowania, które są jedynie środkiem do popełnienia przestępstwa rozboju i kradzieży rozbójniczej. Przestępstwem jest bowiem samo naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 § 1 k.k.), a także stosowanie zarówno przemocy wobec osoby w celu zmuszenia do określonego zachowania (art. 191 § 1 k.k.) lub w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności (art. 191 § 2 k.k.), jak i groźby (art. 190 § 1 k.k.). Tymczasem - przy przyjęciu, że "gwałt na osobie" jest węższy niż "przemoc" - jedynie wykroczeniem byłoby zachowanie składające się (w wypadku rozboju) najpierw z użycia środka (sposobu), który sam w sobie stanowi zawsze przestępstwo, a następnie zaboru cudzego mienia.

Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2008 r., sygn. akt I KZP 10/08


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika