Przy przerwaniu ciąży matka nie jest pokrzywdzoną
Proces karny toczył się przeciwko dwóm oskarżonym - jednemu zarzucano, iż nakłaniał ciężarną do przerwania ciąży wbrew przepisom (art. 152 § 1 k.k.), drugiemu zaś, że dokonał przerwania ciąży - za zgodą ciężarnej, ale także wbrew przepisom (152 § 2 k.k.). W toku sprawy pojawiło się pytanie, czy sama ciężarna mogła występować w tym procesie jako pokrzywdzona, a co za tym idzie - jako oskarżycielka posiłkowa. Zagadnienie to przedstawiono Sądowi Najwyższemu, który odmówił podjęcia uchwały, ale stwierdził, że
Kobieta, za zgodą której, przerwano ciążę z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78 ze zm.) nie należy do kręgu pokrzywdzonych typami czynów zabronionych z art. 152 § 1 - 3 k.k. w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k., jeżeli czyny opisane w tych przepisach nie wyczerpują jednocześnie znamion określonych w innym przepisie ustawy karnej, którym jej dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone. Nie nabywa też uprawnień do działania w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego jako strona zastępcza (art. 52 § 1 k.p.k.).
Zgodnie z art. 49 § 1 k.p.k. pokrzywdzonym w procesie karnym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. SN przypomniał, że krąg pokrzywdzonych jest ograniczony zespołem znamion danego czynu (oraz czynów współukaranych). Trzeba zatem badać, jakie dobro dany przepis ustawy karnej chroni.
Dokonując wykładni przepisów art. 152 § 1 i 2 k.k. SN doszedł do wniosku, że przedmiotem ochrony w ich przypadku jest życie dziecka poczętego (od momentu poczęcia), a nie kobiety w ciąży. Życie i zdrowie kobiety w ciąży jest przedmiotem ochrony innych przepisów, tj. art. 153 k.k. i art. 154 k.k. oraz przepisów rozdziału XIX Kodeksu karnego. Może się natomiast zdarzyć, że przerwanie ciąży będzie niosło za sobą takie następstwa, które wyczerpią jednocześnie znamiona innego przepisu (uszkodzenia ciała, które wykracza poza zwykłe następstwo przerwania ciąży), i wtedy w sprawie matka będzie mogła być pokrzywdzoną.
Rozważenia wymagało, czy matka dziecka poczętego, jako osoba najbliższa, mogłaby wykonywać jego prawa na podstawie art. 52 § 1 k.p.k. Odwołując się do kodeksu cywilnego SN uznał jednak, że dziecko poczęte nie ma zdolności prawnej i nie jest "osobą fizyczną" w rozumieniu przepisów prawa, w tym także przepisów k.p.k. Dlatego dziecko poczęte, choć jest przez przepisy prawa karnego chronione (o tym decyduje k.k.), to jednak nie może być uznane za osobę pokrzywdzoną (o tym decyduje k.p.k.). Nie można więc też stosować i art. 52 § 1 k.p.k.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2009 roku, sygn. akt I KZP 2/09
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?